Ныбжьыр зэлъытар

Британием и еджагъэшхуэхэм къызэрахутамкIэ, пенсэм кIуэнымрэ гъащIэм и кIыхьагъымрэ быдэу зэпыщIащ. Къапщтэмэ, къэпщытэныгъэхэм къагъэлъэгъуащ: цIыхухъур илъэс 60-м, цIыхубзыр илъэс 55-м пенсэм кIуэрэ тIысыжмэ, къыкIэлъыкIуэ илъэсипщIым къриубыдэу абыхэм ящыщу лIэр хуэдитIкIэ нэхъыбэщ, нэхъ кIасэу пенсэм кIуэхэм нэхърэ.

Инджылыз еджагъэшхуэхэм зэрыжаIэмкIэ, пенсэм укIуэныр икIи умылажьэу утIысыжыныр илъэс 60-м ущIигъуа нэужькIэщ щынэхъыфIыр. Мыпхуэдэ щапхъэхэри къахь абыхэм. Пенсэм кIуа цIыху мини 10-м нэсым ахэр илъэс 26-кIэ якIэлъыплъати, илъэс 55-м иту тIысыжа цIыхубз мини 3-рэ щитхум ящыщу минрэ щибгъур зэрыпсэужар илъэси 6-8-щ, илъэс 60-м щIигъуауэ лэжьыгъэ IэнатIэр къэзыгъэнахэм я процент 80-м щIигъур илъэси 10-12-кIэ псэужащ.

Мы щапхъэхэр зэрыпэжым щыхьэт тохъуэ Японием щыпсэухэр нэхъ кIасэу пенсэм зэрыкIуэр. Къапщтэмэ, цIыхухъухэр илъэс 65-м, цIыхубзхэр илъэс 60-м. Ику иту мы къэралым цIыхур илъэс 78-кIэ щопсэу: цIыхухъур – илъэс 73-кIэ, цIыхубзхэр – 82-кIэ.

Сыт ар къызыхэкIыр? «Аге Концерн» щIэныгъэхутэ институтым и профессор Лишман Горден зэритхымкIэ, пенсэм кIуам занщIэу куэд дыдэ фIокIуэд – зыхэта гупыр, къыдэлэжьахэр, и ныбжьэгъухэр, зэса и лэжьыгъэр, нэгъуэщIхэри. Ар цIыхум хамыбжэж хуэдэу къыщохъу. А псоми къыхэкIыу гупсысэмрэ бампIэмрэ еубыд. Иджы, япэхэм хуэдэу, жьыуэ къэтэджыжыркъым, зигъэщIэращIэу лэжьапIэ зэрыкIуэнум иужь итыжкъым. Псом хуэмыдэу унэм щалэжьын зымыгъуэтхэм я Iэпкълъэпкъыр занщIэу щIолIэ, щхьэхынэ мэхъу, абы илъхэр тэмэму зекIуэжыркъым. А псоми къыхэкIыу уз зэмылIэужьыгъуэхэр къытогуплIэ, икIэм-икIэжым абыхэм зэщIаIулIэ, я гъащIэри нэхъ кIэщI мэхъу.

Къэпщытэныгъэм хэта дохутыр Цай Шан и кIэлъыплъыныгъэхэм къызэрагъэлъэгъуамкIэ, пенсэ хуагъэува нэужьи мытIысыжу куэдрэ лэжьа цIыхубзхэм ящыщу жьы хъуа нэужь узым занщIэу иубыдыр процент II-рщ. Адрейхэр узыншэу, гукъыдэжыфI яIэу иджыри куэдрэ псэужащ.

Инджылызхэм къэхутэныгъэхэр нэгъуэщI щIыпIэхэми щрагъэкIуэкIащ. Къапщтэмэ, профессор Лишман Горден Техас (США) штатым илъэс зыбжанэкIэ щакIэлъыплъащ пенсэм кIуахэм. Зыри ямыщIэу унэм щIэтIысхьэжахэр зэрыпсэужар илъэс зытхухщ, унагъуэм Iуэху щызыщIахэр, хэт Iэщ, джэдкъаз зэрихуэу, хэти хадэм илэжьыхьу, дунейр зыплъыхьакIуэ къызыхакIухьу щытахэр ику иту илъэс I4-кIэ псэужахэщ. Абыхэм къахэкIащ илъэс 20-м нэзыгъэсахэри.

Лишман Горден етх: «Жьы хъуа цIыхум иджыри и гъащIэм пищэфынущ, ар «абгъуэм» занщIэу имыпщхьэжмэ, цIыхухэм куэдрэ яхыхьэмэ, къарукIэ ищIэн зыгуэр къигъуэтыфмэ, жылагъуэ лэжьыгъэм жыджэру хэтмэ, щIалэгъуалэм пэIэщIэ захуимыщIмэ, и ныбжьэгъухэр имыгъэкIуэдмэ, зэрылъэкIкIэ спортым хэтыфмэ, езыр жумарту, гущIэгъулыуэ, хуэмыщIахэм защIигъэкъуэну хэтмэ, мыхьэнэншэ псори щхьэрыгъажэ имыщIмэ, и гур утIыпщауэ нэщхъыфIэу щытмэ, театрхэм кIуэреймэ, концертхэм нэхъыбэрэ зэреплъынум иужь итмэ…»