Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм и коллегием и зэIущIэ зэхэтащ. БлэкIа илъэсым къулыкъущIапIэм иригъэкIуэкIа лэжьыгъэр абдеж къыщызэщIакъуэжащ, дызэрыт илъэсым зэфIэгъэкIын хуейуэ къапэщылъхэмрэ егъэджэныгъэ IэнатIэм къыщыхалъхьэну зэхъуэкIыныгъэхэмрэ ехьэлIа унафэхэр къыщащтащ. Апхуэдэу зэIущIэм щытепсэлъыхьащ къэрал программэхэмрэ щIыналъэ пэхуэщIэхэмрэ (проектхэмрэ) гъэзэщIа зэрыхъу щIыкIэм, IэнатIэм щызэфIах Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм, лъэпкъыбзэхэр хъумэным ехьэлIауэ зэфIигъэкI лэжьыгъэхэм.
ЗэIущIэм хэтащ КъБР-м и Правительствэм и УнафэщI Мусуков Алий, егъэджэныгъэмкIэ къулыкъущIапIэхэм я унафэщIхэр, IэщIагъэрэ щIэныгъэрэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм я унафэщIхэр, абыхэм я къуэдзэхэр.
Министерствэм илъэсым и кIуэцIкIэ зэфIигъэкIа лэжьыгъэм ехьэлIауэ къыщыпсалъэм, КъБР-м егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзор къыхигъэщащ зыхуагъэувыжа къалэнхэм щыщу блэкIа илъэсым Iуэхугъуэ куэд дыдэр и кIэм нагъэсыну къазэрехъулIар. Нэхъ тегъэчыныхьауэ ар ирипсэлъащ абыхэм я нэхъыбэр къэрал программэхэмрэ щIыналъэ пэхуэщIэхэмрэ гъэзэщIэным хуэгъэпсауэ зэрыщытар.
«Къэбэрдей-Балъкъэрым курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт и IуэхущIапIэхэр псори зэхэту 267-рэ мэхъу. «ЩIэныгъэ» икIи «Демографие» лъэпкъ проектитIым къагъэув Iуэхугъуэхэр зэщIа хъун папщIэ 2022 гъэ еджэгъуэм сом мелуани 3 642, 23-рэ хуаутIыпщат. Ахъшэр зыхуэунэтIа Iуэхугъуэхэм къанэ щымыIэу трагъэкIуэдащ. «Иджырей еджапIэ» къэрал программэри гъэзэщIэным теухуауэ лэжьыгъэшхуэ зэфIэкIащ. Абы ипкъ иткIэ блэкIа илъэсым курыт еджапIэ зыбжанэ зэрагъэпэщыжащ, щIэт унэлъащIэхэмрэ техникэмрэ къагъэщIэрэщIэжащ. Апхуэдэу еджапIэхэм лэжьакIуэщIэхэр къащтэным хуэунэтIауэ «Иджырей еджапIэ» программэм ифI егъэджэныгъэ IэнатIэми екIащ.
Дызэрылажьэ къэрал программэм ипкъ иткIэ, цIыху 6324-рэ зыщIэхуэн еджапIэхэр духуэну къытпэщылъщ. Абы щыщу 2022 гъэм цIыху 1785-рэ зыщIэхуэ еджапIэм ехьэлIа лэжьыгъэхэр и кIэм нэдгъэсащ, еджэныгъэри нэсу щызэтедублэжащ. Апхуэдэу «Къэбэрдей-Балъкъэрым 2021 – 2022 гъэхэм Куба сабий 500, Прохладнэ цIыху 785, Нарткъалэ сабий 500 зыщIэхуэну еджапIэхэр дащIыхьащ. «Иджырей еджапIэ» къэрал программэм хэт «Еджэныгъэ» пэхуэщIэм тету дызытехьа илъэсыщIэм Къэбэрдей-Балъкъэрым сабий 4539-рэ зыщIэхуэн еджапIэ унипщI щыдухуэну къытпэщылъщ. Абы хохьэ Налшык къалэм (цIыху 1500-рэ щIэхуэу), Бахъсэн къалэм (цIыху 1224-рэ), Псынабэ (цIыхуи 150-рэ), Сэрмакъ (цIыху 275-рэ), Май къалэм (цIыху 330-рэ), Куба (цIыхуи 165-рэ), Красносельскэ (цIыху 500), Нарткъалэ (цIыху 500), Прохладнэ къалэм (зым цIыху 560-рэ, адрейм цIыху 785 щIэхуэу) дащIыхьыну еджапIэхэр», – жиIащ Езауэ Анзор.
Егъэджэныгъэ IэнатIэм щекIуэкI лэжьыгъэм и фIагъми, еджапIэхэр зыхуей-зыхуэныкъуэхэмкIэ къызэгъэпэщауэ щытын зэрыхуейми гулъытэ хэха зэрыхуащIми къытеувыIащ къулыкъущIэр.
«Дэ яужь дитщ еджапIэхэр техникэ IэмэпсымэщIэхэмрэ унэлъащIэхэмкIэ къызэдгъэпэщыным. Абы хеубыдэ шхапIэхэри, джэгупIэхэри, лъэщапIэхэри, лабораториехэри. Курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт еджапIэхэм «ЗыужьыпIэ» зи фIэщыгъэ центрхэр къыщызэIудох, ди егъэджакIуэхэм я IэщIагъэмрэ щIэныгъэмрэ щыхагъахъуэ курсхэр идогъэкIуэкI, зэхьэзэхуэхэмрэ зэпеуэхэмрэ къызыдогъэпэщ. Къалэ цIыкIухэмрэ къуажэхэмрэ дэт курыт еджапIэ 37-м «ЗыужьыпIэ» центрхэм хуэдэхэр къыщызэIутхащ. 2023 – 2024 гъэ еджэгъуэм апхуэдэ щIэныгъэ центрыр иджыри еджапIэ 60-м къыщызэдгъэпэщыну ди гугъэщ. Апхуэдэу «Еджэныгъэм и бжыгъэрылъанэ дуней» къэрал программэм ипкъ иткIэ, курыт еджапIэхэр иджырей техникэкIэ къызэрагъэпэщ. Къэбэрдей-Балъкъэрым ит еджапIэ псоми 2024 гъэм ирихьэлIэу компьютер классхэр яIэнущ. Абы къищынэмыщIауэ, «Кванториум» фIэщыгъэр зиIэ сабий технопаркхэр къызэIухынри щIагъэхуэбжьэнущ. Апхуэдэ технопарк Налшык къалэм дэт курыт еджапIэ №11-м иджыблагъэ къыщызэIуахащ. 2023 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и курыт еджапIитIым иджыри «Кванториум» технопаркым хуэдэ къыщызэрагъэпэщынущ», – жиIащ министрым.
АдэкIэ лъэпкъ щIэныгъэм зиужьынымкIэ щIыналъэм щекIуэкI лэжьыгъэм тепсэлъыхьащ. Абы и гугъу ищIащ анэдэлъхубзэхэмрэ лъэпкъ литературэхэмрэ курыт еджапIэхэм зэрыщрагъэджыну тхылъхэр зэхэгъэувэн зэраухам, дэтхэнэ дерсри зэрырагъэджыну программэхэр зэрызэхалъхьам. Мы лъэхъэнэм центрыр иужь итщ 8 – 9-нэ классым щIэсхэм КъБР-м и географиер, КъБР-м щыпсэу лъэпкъхэм я тхыдэмрэ щэнхабзэмрэ зэрырагъэджыну тхылъхэм я гъэхьэзырыным. «Мы далэм лъэпкъ унэтIыныгъэ зиIэ тхылъхэмрэ ахэр зэрырагъэджыну пособиехэмрэ къанэ щIагъуэ щымыIэу хьэзырщ. КъБР-м и географиемрэ тхыдэмкIэ сабийхэр зэрырагъэджэну тхылъхэр гъатхэпэм и 1 пщIондэ зэфIэдгъэкIынущ. Ахэр УФ-м ЕгъэджэныгъэмкIэ и министерствэм едгъэхьынущ, абдеж ахэр щIэныгъэ, щэнхабзэ, егъэджэныгъэ, жылагъуэ мардэхэм зэрытехуэр къыщапщытэу курыт еджапIэхэм щебгъэджыну узэрыхуитымкIэ тхылъ къыдатыжын хуэдэу. Апхуэдэ тхылъхэр псори 25-рэ мэхъу», – къыхигъэщащ Езауэ Анзор.
ЗэIущIэм зыщытепсэлъыхьахэр къызэщIикъуэжу КъБР-м и Правительствэм и УнафэщI Мусуков Алий жиIащ 2022 гъэм егъэджэныгъэ IэнатIэм лэжьыгъэшхуэ къызэрырихьэлIар, куэди зэфIигъэкIыну зэрыхунэсар, «Егъэджэныгъэ» къэрал программэм къигъэув Iуэхугъуэхэр и кIэм зэрынигъэсар.
«Сыхуейт ди щIыналъэм щылажьэ егъэджакIуэхэми, егъэджэныгъэм пыщIауэ хэгъэгуми щIыналъэми Iуэху щызыщIэ къулыкъущIэхэми фIыщIэ яхуэсщIыну. Къару зэхэдзэкIэ къызэрымыкIуэу куэд тхузэфIэкIащ, ехъулIэныгъэ хъарзынэхэри зыIэрыдгъэхьащ. ДяпэкIи нэхъ мащIэкъым тщIэну къытпэщылъыр, ауэ къызэднэкIа лэжьыгъэшхуэм гугъуехьым и къызэнэкIыпIэхэр дигъэлъэгъуащи, абыхэми дазэрыпэлъэщынумкIэ фIэщхъуныгъэ сиIэщ. БлэкIа илъэсыр щыщIэныгъэ димыIэу, дгъэува пIалъэхэм дитIасэу итхащ. 2023 гъэр зыкIи мынэхъыкIэу, уеблэмэ нэхъыфIу итхыфынущ. Абы къыхэкIыу щIыналъэхэм зэпымычу дадэлажьэу, ухуакIуэхэм дапыщIауэ, абыхэм ирахьэкI лэжьыгъэр дунэтIу ди Iуэхухэр къызэдгъэпэщыпхъэщ», – жиIащ Мусуков Алий.
