Лъэпкъ театрым, кином зи цIэр игъафIэ артист пэрыт, Адыгэ Республикэм и цIыхубэ артист, Урысей Федерацэм, Абхъазым, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Кубаным щIыхь зиIэ я артист Зыхьэ Заурбий и ныбжьыр мы гъэм илъэс 75-рэ ирикъуащ.
Роль щитIым нэблагъэ игъэзэщIащ Зыхьэм, дэтхэнэри и фIэщу, и иужьрей роль хуэдэу, цIыхум я пащхьэ ирихьащ, аращ ар фIыуэ щIалъагъум и щэху нэхъыщхьэри.
Зыхьэ Заурбий цIыху телъы-джэ куэдым я гъащIэ ди пащхьэ кърихьащ, зэм дигъагъыу, зэм дигъэгуфIэу, зэми дигъэгупсысэу, языныкъуэхэм деж дызыщIигъэгупсысыжу. Ауэ нобэ сыхуейщ Заурбий гъащIэм щиIэ образыр нэхъ гъунэгъуу фэз- гъэцIыхуну, бгъэдэлъ артист Iэзагъэм хуэдэу, цIыхугъэ лъагэ зиIэ адыгэлIу зэрыщытым и гугъу фхуэсщIыну.
Кавказ Ищхъэрэм и мызакъуэу, Урысей псом цIэрыIуэ щыхъуа артистыр 1976 гъэм щегъэжьауэ Цей Ибрэхьим и цIэр зезыхьэ Лъэпкъ театрым и актёр пажэщ. Адыгейм и Къэрал саугъэтым и лауреат Зыхьэ Заурбий хуэдэхэм щхьэкIэ и IэщIагъэм езыр къыхихащ жаIэ хабзэщ.
Ар дохутыр IэщIагъэм илъэсищкIэ хуеджауэ, къигъанэри Ленинград къалэм театрым, музыкэмрэ кинематографиемрэ щыхурагъаджэу дэт къэрал институтым драматическэ гъуазджэмкIэ и студием щIэтIысхьат. Медицинэм дохутыр бэлыхь фIэкIуэдагъэнкIи хъунщ, ауэ лъэпкъ гъуазджэм Зыхьэм хуищIа хэлъхьэныгъэр хэмытамэ, щыщIэныгъэ зэриIэнур хьэкът.
Актёр IэщIагъэм щыхуеджа илъэсхэм Заурбий зи нэIэ щIэта адыгэ студием и егъэджакIуэхэм гулъытэ хэха къыхуащIырт. Зыхьэм и актёр, театр гъуэгуанэр Сервантес и «Дон Кихот»-мкIэ къригъэжьауэ щытащ. ИкIи къэплъытэ хъунущ ар Заурбий хуэмэхуауэ.
Абы яужь Зыхьэм игъэзэщIа образ бжыгъэншэхэм зы яхэту къыщIэкIынкъым цIыхухэм ягу къимынэжауэ. Ар зи фIыгъэр актёрым бгъэдэлъа талант иным и закъуэкъым, атIэ езыр роль къэс гумызагъэу зэрелэжьырт, фIыпIэр къызэрилъыхъуэрт.
Зыхьэр театр утыкум гукъинэжу щыджэгуащ Шекспир и «Король Лир», Гоголь Николай и «Игроки», Айтматов Чингиз и «И дольше века длится день», Володин Александр и «Ящерица», «Две стрелы», Лоркэ Габриэль и «Кровавая свадьба», КIэрашэ Тембот и «Шапсыгъхэм япхъу», «Насып гъуэгу», нэгъуэщI тхакIуэ цIэрыIуэхэми я IэдакъэщIэкIхэм къытращIыкIа спектаклхэм.
Заурбий трагедиери комедиери зэхуэдэу фIыуэ къызэхъулIэ актёр зырызхэм ящыщщ. Пащтыхь Лир и ролыр актёрым и лэжьыгъэ нэхъыфIхэм ящыщу къалъытэ, дунейпсо классикэ драматургием къыхэщ образыр абы къызэкIуэцIихыу цIыхухэм я пащхьэ гуимыхужу ирихьэн хузэфIэкIащ. Натхъуэ Къадир игъэува «Медея»-м Зыхьэм щигъэзэщIа ролыр куэдкIэ Лир пэгъунэгъуу къыщIэкIащ. Мыбдежым Заурбий пасэрей адыгэпщым и образым итщ, абы и хьэл-щэныр, и гупсысэкIэр, щытыкIэр Зыхьэм Iэзагъэ ин хэлъу, уи фIэщ мыхъункIэ Iэмал имыIэу къигъэлъэгъуащ.
Заурбий гушыIэ спектаклхэм щыхэткIэ къыпхуэмыцIыхужыну зехъуэж, жыпIэнуракъэ, нэгъуэщI цIыху уи пащхьэ итым хуэдэщ. Абы и гушыIэхэм уи гукъыдэжыр къаIэт икIи и псэлъафэр жыIэгъуэ щыпхуэхъури мащIэкъым. Драматургием теухуауэ цIыху Iущ гуэрым зэрыжиIащи, «Хьэрфхэр зыри ищIыскъым, псэ хэзылъхьэн артистыфIым Iэрыхьэху».
Псом хуэмыдэу Зыхьэм и творческэ гъуэгуанэм си щхьэкIэ сыдэзыхьэхыу, хэзгъэфIыкIыу хэлъыр абы и адыгэгурщ, ар сыт хуэдэ образым итми, и бзэм, лъэпкъым, хабзэм зэрахуэпэжырщ. Адыгагъэр абы и гъуазэу зэрыщытыр сценэм щитми, уэрамым щыдэтми нэрылъагъущ.
Зыхьэм и режиссёр лэжьыгъэхэр гулъытэншэу къэдгъэнэнкIэ Iэмал иIэкъым. Абы телъыджэу игъэувауэ щытащ адыгей тхакIуэ, драматург Чапай Мурат и Iэдакъэ къыщIэкIа «Фызабэхэр» драмэр. Ар Зыхьэм къызэрехъулIам и щыхьэтщ театрым къытрагъэзэжурэ зэрыщагъэлъэгъуар. Спектаклым и роль нэхъыщхьэхэм яз езы Заурбий игъэзэщIат.
ЗэрыгурыIуэгъуэщи, Зыхьэм и творческэ лэжьыгъэр театр сценэм щигъэзащIэ ролхэмкIэ къэувыIэркъым. Фэ куэдрэ флъэгъуауэ къыщIэкIынщ адыгэхэм ятеухуа фильмхэм е теплъэгъуэхэм ар хэту. Режиссёр цIэрыIуэ Котт Александр Лермонтов Михаил и «Бэлэ» повестым серие куэд хъууэ къытрищIыкIа кином Заурбий джыназым и ролыр щигъэзэщIащ.
Абы роль гуимыхужхэр щищIащ «Гибель Отрара», «Свидетель», «Сумерки надежд», «Черкесия» фильмхэм. 2018 гъэм ар хэтащ адыгэшхэм ятеухуауэ «Шагъдий. Шабзэшэм нэхърэ нэхъ псынщIэ» фильмым. Иужьрей зэманым траха фильмхэм ящыщу зыкъыщигъэлъэгъуащ МэшбащIэ Исхьэкъ и «Графиня Аиссе» роман цIэрыIуэр и лъабжьэу траха фильмым (Айшэт и адэшхуэм и ролыр игъэзащIэу).
Заурбий жылагъуэ Iуэхухэм хуэжыджэрхэм ящыщщ. ЩIыналъэм щекIуэкI щэнхабзэ Iуэхугъуэхэм сыт щыгъуи я пашэщ. КъищынэмыщIауэ, илъэс куэд-кIэ Мейкъуапэ щрагъэкIуэкIыу щыта «Кавказский меловой круг» хэгъэгупсо театр фестивалыр къызэгъэпэщыным и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм ящыщщ ар.
Зыхьэм лэжьыгъэшхуэ ирегъэкIуэкI театр щэнхабзэм зегъэужьынымкIэ, сценэм щыджэгу щIалэгъуалэм, гъуазджэм и ветеранхэм защIэгъэкъуэнымкIэ.
И лэжьыгъэр, бгъэдэлъ артист зэфIэкI иныр, хэку щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ я зыужьыныгъэм хуищIа хэлъхьэныгъэшхуэхэр къалъытэри, УФ-м и Президентым и унафэкIэ, Зыхьэ Заурбий «Зэныбжьэгъугъэм и орден» тыгъэ лъапIэр къыхуагъэфэщащ.
- Ныбжь гуэрым ущынэсам и деж укъызэплъэкIыж, уи гъащIэр кхъузанэ нейм щIэбгъэкIыж зэпытщ, - щыжеIэ Зыхьэм иужьрей зэманым ита интервьюхэм язым. - Сэ сыкъызэплъэкIыжа иужькIэ, дохутыр IэщIагъэр къэзгъанэу театрыр къызэрыхэсхам зэи сыхущIегъуэжыркъым. Театрыншэу си гъащIэр си нэгу къысхущIэгъэхьэркъым, си гъащIэр аращ езыр. Пэжыр жысIэнщи, дапщэрэ театр утыку сихьами, сыт щыгъуи сопIейтей. Ауэ утыкум сихьэу джэгун щIэздза иужькIэ, ар цIыхухэм къазэрыщыхъур, ягу зэрырихьыр щыслъагъукIэ, си гур мэпсэхуж. Дэтхэнэми актёрми и ехъулIэныгъэр театреплъхэм куэдкIэ елъытащ, ахэращ дэ тегъэщIапIэу диIэр. КъызыгурыIуэхэм ящIэ театрым цIыхупсэхэр зэрыщагъэхъужыр, сэ ар куэдрэ хьэкъ сщыхъуащ.