Iэгъэбэгухэр

Дунейм тетщ Iэгъэбэгу лIэужьыгъуэу мелуани 2-м нэблагъэ. Абыхэм я процент 95-р иджыри къыздэсым яджакъым, ягъэунэхуакъым.

Чернобыль АЭС-м насыпыншагъэ къыщыщыхъуам щыгъуэ егъэлеяуэ радиацэ шынагъуэ щыIа пэтми, Iэгъуэблагъуэм къыщыкI Iэгъэбэгухэр къелащ.

Iэгъэбэгухэр динозаврхэм нэхъри нэхъыжьыжу жаIэ. Я нэхъ тIорысэ дыдэу археологхэм къагъуэтар къэкIауэ къахутащ илъэс мелуан 400-кIэ.

1928 гъэм бактериехэр зыджа дохутыр Флеминг Александр Iэгъэбэгум пенициллин къыхихауэ щытащ. Ар медицинэм и дежкIэ Iуэхугъуэшхуэу къалъытащ – цIыху мелуанхэм я гъащIэр яхуихъумащ. Iэгъэбэгум белок, углевод, калий, B1, B2, D - витаминхэр куэду хэлъщ.

Iэгъэбэгу хужьыр адрей лIэужьыгъуэ псоми ефIэкIыу къалъытэ. Абы иммунитетыр егъэбыдэ, инфекцэм махэ ищIа Iэпкълъэпкъыр зэтрегъэувэж. Абыи къыдэкIуэу, Iэгъэбэгу хужьыр сэбэпщ щхьэцымкIэ, щIыфэмкIэ, IэбжьанэмкIэ.

Пшхы мыхъу, щхъухьу къалъытэ языныкъуэ Iэгъэбэгухэм яIэщ шхын яхуэхъу хьэпщхупщхэр къызэраубыд Iэмал гъэщIэгъуэнхэр.

Эквадорым къыщокI хьэфэхэр зи шхыныгъуэ Iэгъэбэгу лIэужьыгъуэ.

Пасэрей Урым пащтыхь Клавдий «бледная поганка» Iэгъэбэгу лIэужьыгъуэм щыщ зыхэлъ хьэнтхъупскIэ ягъэлIауэ щытащ.

Урысейм къыщыкI «плазмодий» Iэгъэбэгу лIэужьыгъуэр мэIэпхъуэф. Махуэ зытIущым къриубыдэу къыщыкI щIыпIэр лъэбакъуэ бжыгъэкIэ ихъуэжауэ къыщIидзыфынущ.

Iэгъэбэгухэр процент 90-кIэ псыуэ зэхэтщ.

Дунейм нэхъ щIэх дыдэу къэкIыу тет Iэгъэбэгум дакъикъэм хегъахъуэ миллиметри 4 - 5.

Iэгъэбэгухэм ящыщу «пыIэ» зыщхьэрыгъыр лIэужьыгъуэ 7000-м хуэдизырщ.

Нэхъ Iэгъэбэгу лъапIэ дыдэу ябж «Трюфель» жыхуаIэр.

1988 гъэм Японием къыщагъуэтащ дунейм щынэхъ ин дыдэу къалъыта Iэгъэбэгур. Ар килограмми 168-рэ хъурт.

США-м, Орегон штатым къыщокI зи лъэхъцыр гектар 900-кIэ зэкIэщIэкIа Iэгъэбэгу.

Iэгъэбэгухэм ящыщу унэ хадэм къыщагъэкIыр мащIэ дыдэщ.

Iэгъэбэгур къыщыкIкIэ, мывэри асфальтри къызэгуичыфынущ.