ЛЪЭПКЪЫМ И БЛЭКIАР УИ НЭГУ КЪЫЩIАГЪЭУВЭЖ

Ермаков Дмитрий сурэт техыным куууэ щыхыхьар 1860 гъэхэрщ. Перс къэралыгъуэм 1870 гъэхэм нэгузегъэужьакIуэ, зыплъыхьакIуэ кIуауэ, абы щытрихащ а щIыналъэр зыхуэдэр, лъэпкъым и псэукIэр, и щэнхабзэр IупщIу уи нэгу къыщIэзыгъэувэ сурэт Iэджэ. Абыхэм я фIыгъэкIэ Ермаковым къыфIащащ «Зи щIыхьыр лъагэ перс пащтыхьым и сурэттех» цIэр. Абы сурэт куэд иIэщ Тифлис къалэм, Кавказым, Тыркум, Персым ятеухуауэ. И IэдакъэщIэкIхэм къапэкIуэу 1874 гъэм къратащ Франджым щыIэ сурэттех жылагъуэ зэгухьэныгъэм и саугъэтымрэ Мэзкуу къалэм антропологиемкIэ 1878 гъэм щекIуэкIа гъэлъэгъуэныгъэм и дамыгъэмрэ. 

1870 гъэм Ермаковым Тифлис къалэм къыщызэIуихауэ щытащ сурэт техыным теухуа унэ. Гъэмахуэ лъэхъэнэм ар кIуэрт Кавказ псы хущхъуэхэр къыщыщIэж къалэхэм икIи абыхэм сурэт щытрихырт. 1877 - 1878 гъэхэм екIуэкIа Урыс-Тырку зауэм ар щыIащ корреспонденту, Кавказ фронтым и штабым егъэбыдылIауэ. 
Ермаковыр нэхъыбэу дэзыхьэхыр здэкIуэ щIыналъэхэм я теплъэрт. Ар щыIащ щIыпIэ куэдым: Кавказ щIыбми, Кърым хытIыгуныкъуэм и ипщэ лъэныкъуэми, Афины, Константинополь, Иерусалим къалэхэми, Азие Курытми. Абы сурэт трихырт а щIыналъэхэм я щIыуэпсым, пасэ зэманым и щIэину къэна ухуэныгъэхэм, лъэпкъ нэщэнэ къызыхэщхэм. Ермаковым и сурэтхэр щыхьэт тохъуэ зыхэпсэухь зэманыр зыхуэдэр къэгъэлъэгъуэным ар хуэижьу зэрыщытар. 
 Адыгэ лъэпкъым и тхыдэм увыпIэ щхьэхуэ щаIыгъщ Ермаковым къыщIэнахэм. Зы къуажэм икIмэ, адрейм кIуэурэ а лIым трихащ сурэт куэд. Абы и фIыгъэкIи дэ нобэ Iэмал догъуэт дяпэ ита адэжьхэм я нэгум диплъэну, я теплъэр зыхуэдар зэдгъэщIэну. Адыгэпщхэм, уэркъхэм я закъуэтэкъым сурэттехым и Iэмэпсымэм къригъэубыдыр - цIыху къызэрыгуэкIхэми сурэт ятрихырт.
1896 гъэм Ермаковым къыдигъэкIащ «Кавказым, Персым, Тыркум и Европэ, Азие щIыналъэхэм я теплъэхэр» зыфIища каталогыр. 1901 гъэм а лэжьыгъэм къыпищащ. Абы зэхуихьэса, къыщIэна, триха сурэтхэр зэрыт пленкэхэр (негативхэр) мин 25-рэ мэхъу, абы щыщу тхылъымпIэм ихуа сурэтхэм я бжыгъэр мини 3-м нос. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, Ермаковым и лэжьыгъэхэм я нэхъыбапIэм нобэр къыздэсым дыщыгъуазэкъым - ахэр негативым тетущ хъумапIэхэм зэрыщIэлъыр. Ахэр зэзыгъэзэхуэн, абыхэм елэжьын къэхутакIуэ иджыкIэ къыкъуэкIакъым. Хэт ищIэн, дяпэкIэ дэ тлъагъункIэ хъунщ абы и IэдакъэщIэкI дызыщымыгъуазэхэр - псом хуэмыдэу Шэрджэс (Адыгэ) щIыналъэм, ди лъэпкъым теухуа сурэтхэр.