Нобэ Нэфхэм я дунейпсо махуэщ
Нобэ, щэкIуэгъуэм и I3-м, дуней псом щагъэлъапIэ Нэфхэм я махуэр. Ар Узыншагъэр хъумэнымкIэ дунейпсо зэгухьэныгъэм I984 гъэм игъэувауэ щытащ. Ар зытрагъэхуар франджы егъэджакIуэ, зи нэм имылъагъухэм щхьэкIэ япэ еджапIэхэмрэ IуэхущIапIэхэмрэ къызэIузыхауэ, рельефнэ шрифт (тхылъымпIэм хьэрфхэр къытещу) жыхуаIэр къэзыгупсысауэ щыта Гаюи Валентинэ къыщалъхуа махуэрщ. ЗыхуэунэтIари зи нэм имылъагъухэр зыIууэ лъэпощхьэпохэм цIыхухэм, къэралым гу лърагъэтэнырщ.
ЦIыхур нэф мыхъуным хуэлажьэ дунейпсо агентствэм къызэригъэлъагъуэмкIэ, иджыпсту дуней псом щыпсэум щыщу мелуан 284-м я нэхэм ехьэлIа гукъеуэхэр яIэщ, абы щыщу 39-м зыри ялъагъуххэркъым. Сабий мелуан 19-м я нэхэр узыншэкъым. Зымылъагъуххэхэмрэ мащIэу фIэкIа зымылъагъухэмрэ я бжыгъэр Урысейм мин 210-м щыщхьэдох. Илъэс къэс мин 45-рэ ныкъуэдыкъуэ мэхъу зэрамылъагъум къыхэкIыу. Абыхэм я зэхуэдитIыр сабийрэ зи ныбжьыр илъэс 18 мыхъуа ныбжьыщIэхэрэщ.
Зи нэм имылъагъухэм я Iуэху дигъэкIыу мэлажьэ Нэфхэм я Урысейпсо зэгухьэныгъэр (ВОС), 1925 гъэм къызэрагъэпэщар. Абы къызэщIеубыдэ щIыналъэ IуэхущIапIэу 75-рэ. ВОС-м иIэщ интернет-радио, къэралым къыщыхъу щэнхабзэ, псэуныгъэ Iуэху нэхъыщхьэхэр абы зымылъагъухэм я деж нехьэс. ЩIыналъэ къэс иIэщ нэфхэр гъащIэм хэзэгъэн папщIэ зыхуеинухэр зыубзыху IэнатIэхэр. Псалъэм и хьэтыркIэ, зи нэм имылъагъухэр гурыгъуазэкIэ, баш, нэгъуэщI хьэпшыпхэр къагъэсэбэпурэ щызекIуэным гъуэгухэр хуагъэхьэзыр, убыдыпIэхэр унэхэм хуащI, нэхъыщхьэращи, щIэныгъэ зэзыгъэгъуэтыну хуейхэм ядоIэпыкъу.
Языныкъуэ кинотеатрхэм яIэщ Iэмэпсымэ щхьэхуэхэр, зымылъагъухэм кинор зэхахыу къагурызыгъаIуэ. Зи нэм имылъагъу официантхэр зыщIэт ресторанхэр, ахэр щыджэгу спектаклхэр къыщагъэлъагъуэ театрхэр къызэIуах. Мы зи гугъу тщIыхэм ди деж зыщиужьауэ пхужыIуэнукъым, ауэ зэгуэр дэри абы дыхуэкIуэну дыщыгугъынщ.
Мыхьэнэшхуэ иIэщ нэфхэм папщIэ щIыналъэхэм щылажьэ библиотекэхэм. Ахэр къызэгъэпэщащ зи нэм имылъагъухэр зэдаIуэ хъуну аудио-тхылъхэмкIэ, ищхьэкIэ зи гугъу тщIа, IэпэкIэ ирижэу къызэджэ хъу тхылъхэмкIэ.
Сэ «Адыгэ псалъэ» газетым сыкъыщыува зэманым, 2000 гъэхэм, жып телефони щыIэтэкъым, иджыпсту куэду хъыбарыщIэхэр зэрыбгъуатэ интернетри, къэзыгъэсэбэпыр мащIэ дыдэт. ЛэжьапIэ телефонымкIэ IуэхущIапIэхэм дыпсалъэурэ, ящIа-ялэжьам дыщIэупщIэу, я мурадхэмрэ зэфIэкIхэмрэ зыщыдгъэгъуазэрэ ахэр ттхыжу арат. Абы щыгъуэ си стIолыщхьэм хьэзыру телъа телефон номерхэм ящыщщ Мечиев Кязим и цIэр зэрихьэу Налшык дэт Нэфхэм я бибилотекэм ейр. Сэ сытым дежи згъэщIагъуэрт зыгуэр ирамыгъэкIуэкIыу, щIэщыгъуэ гуэркIэ ахэр къыбдэмыгуашэу зэи къызэрымынэр. Концертхэр къызэрагъэпэщырт, тхакIуэхэм, усакIуэхэм я махуэхэм ирихьэлIэу тхыгъэхэм къеджэрт, езыхэм ящыщу зи махуэр зыгъэлъапIэхэм я гуфIэгъуэр даIэтырт. Зи нэм илъагъухэм яхузэфIэмыкIын хуэдиз ялъэкIырт, абыхэм ямылъагъум нэхърэ нэхъыбэ «зэралъагъур» хьэкът. Нобэми гуапэу сигу къокI абы щыгъуэ сызрихьэлIауэ щыта, зи нэм зыри имылъагъу, ауэ зи гум псори зыхищIэ цIыху гуапэхэр.
Срогушхуэ апхуэдэ цIыху къэмыланджэхэм. Хьэ самыр и гъусэу нэф уэрамым ирикIуэу щыплъагъукIэ, нэгъуджэ фIыцIэ зыIулъ ныкъуэдыкъуэм уэрэд дахэу жиIэу, макъамэ Iэмэпсымэр игъэбзэрабзэу щызэхэпхкIэ, къалэм, республикэм къыщаIэт Iуэхухэм езыр зэрыхуэхъум хуэдэу зэрыхэтыр уи нэгу щыщIэкIкIэ, япэщIыкIэ пфIэгуэныхь мэхъу ахэр. Ауэ тщыщ дэтхэнэми нэхърэ нэхъ зэрыгурыхуэр, ди нэгу щIэкIхэм нэхърэ нэхъыбэ гукIэ зэрызрагъэзахуэр къыщыбгурыIуэкIэ, тхузэфIэмыкIын куэдым зэрызрапщытыфын къару къащылъыкъуэкIкIэ, уагъэгушхуэ, пхузэфIэмыкIын дунейм темытуи уи къарур уи фIэщ ящI. Сыхуейщ зи нэм сэкъат иIэ дэтхэнэми и гуращIэ дахэхэр къахузэпищэну, я щхьэр ирамыхьэхыу псэуну, гукъыдэж абыхэм езытын гулъытэ къэралым къылъыкъуэкIыну.
