Топджэгур зи гъащIэхэр

Топджэгур, шыгъажэмрэ бэнэнымрэ хуэдэу, адыгэхэм игъащIэ лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ спорт лIэужьыгъуэу пхужыIэнукъым. Илъэсищэ ирикъуркъым а джэгукIэр ди щIыналъэм къызэрырахьэрэ, ауэ абы щхьэкIэ къэмынэу хуабжьу зиубгъуащ икIи цIыху миинищэхэр дихьэхащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым футболым зыщиужьын щIидзащ къэралым и чемпионатым щыджэгуну Налшык и «Спартак» командэр 1959 гъэм къызэрагъэпэща иужькIэ. СССР-м и етIуанэ лигэм и «Б» классым къыщыщIидзэри, абы ехъулIэныгъэ инхэр иIащ. Къапщтэмэ, 1965, 1970 гъэхэм РСФСР-м и чемпион хъуащ, 1972 гъэм япэ лигэм хыхьащ. ГуфIэгъуэшхуэ къытхуихьащ 2005 гъэм – япэ дивизионым етIуанэ увыпIэр щаубыдри, Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэр зэи къэмыхъуауэ премьер-лигэм кIуащ икIи абы щыхэта япэ илъэсым ебгъуанэ хъуащ.

ЛIэщIыгъуэ ныкъуэ иримыкъум къэрал псом я цIэр фIыкIэ щыIуащ адыгэ футболист щIалэхэу Iэпщэ Александр, Наурзокъуэ Юрэ, Ещтрэч Владимир, Лъэрыгу Виктор, КIурашын Олег, Гъубж Вячеслав, Наурыз Басир, Хьэпэ Заур, нэгъуэщI куэдми. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми газет напэкIуэцI щхьэхуэ хуэфащэщ, ауэ нобэкIэ дытепсэлъыхьынщ футболым лъагъуэ щыхэзышахэм.

Къэралым и япэ чемпион Iэпщэ Александр

1964 гъэр Къэбэрдей-Балъкъэрым топджэгум щыдихьэххэм я дежкIэ гукъинэжщ - Къызбрун Езанэ (иджы ХьэтIохъущыкъуей) къуажэм къыщалъхуа Iэпщэ Александр адыгэхэм ящыщу япэ дыдэу Тбилиси и «Динамом» хэту къэралым и чемпион хъуащ. Ар псоми я зэхуэдэ дэрэжэгъуэ инт.

Iэпщэ Александр Тырныауз топ джэгун щыщIидзащ икIи къэралым щекIуэкI зэхьэзэхуэм хэтыну Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ къыщызэрагъэпэщым, Наурзокъуэ Юрэрэ ТыIэщ Хьэсэнбийрэ я гъусэу, ирагъэблагъэри 1959 - 1960, 1963, 1965, 1967 гъэхэм Налшык и «Спартак»-м щыджэгуащ.

 ПсынщIэ дыдэу и Iэзагъым гу лъатэри 1962 - 1963 гъэхэм Мэзкуу и «Динамо»-м хагъэхьащ. КъыкIэлъыкIуэ илъэсым Куржым яшэри, абы и «Динамо»-м хэту къэралым и чемпион хъуащ.

 1965 гъэм Налшык къигъэзэжри, Урысей Федерацэм и чемпион цIэр зыIэригъэхьэнымкIэ ди «Спартак»-м дэIэпыкъуэгъу ин хуэхъуащ. 1966 гъэм Волгоград и «Трактор»-м щыджэгуащ.

 1980 - 1982 гъэхэм Налшык и «Спартак»-м и тренер нэхъыщхьэу щытащ.

 СССР-м спортымкIэ и мастер, Къэбэрдей-Балъкъэрым физическэ щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ цIэ лъапIэхэр къыфIащащ.

Европэ кубокхэм я финалым топ щыдэзыгъэкIа Ещтрэч Владимир

Налшык и «Спартак»-м и гъуащхьауэу 1964 гъэм джэгун иригъэжьащ икIи илъэсиплIкIэ абы хэтащ. А зэманым къриубыдэу топи 5 и хьэрхуэрэгъухэм я гъуэм дигъэкIащ. КъыкIэлъыкIуэу Мэзкуу и «Динамо»- мрэ (1968 - 1973) «Локомотив»-мрэ (1975 - 1977) яхэту зэIущIи 155-рэ иригъэкIуэкIащ икIи топ 16 дигъэкIащ. 1970 гъэм «Динамом» щыджэгуу СССР-м и кубокымрэ чемпионатым и дыжьын медалымрэ къихьащ. А гъэ дыдэм къэралым и футболист нэхъыфI 33-м хабжащ.

Европэм и кубокхэр къэхьыным папщIэ зэпеуэм хэту 1972 гъэм финалым нэсащ икIи ди къэралым щыяпэ дыдэу абы топ щыдигъэкIащ. СССР-м и командэ къыхэхам зэIущIи 8 (топи 2 щыдигъэкIащ), СССР-м и олимп командэм зэIущIи 3 щригъэкIуэкIащ. КъищынэмыщIауэ? СССР-м и щIалэгъуалэ, РСФСР-м и командэ къыхэхахэм куэдрэ ираджащ. Гъуащхьэтет цIэрыIуэ Яшин и иужьрей дыдэ зэIущIэм щыджэгуащ.

Налшык и «Спартак»-м и тренер нэхъыщхьэу 1983 гъэм щегъэжьауэ 1988 гъэ пщIондэ лэжьащ. Абы иужькIэ Мэзкуу и «Локомотив»-м и тренер нэхъыжьу ирагъэблэгъащ. 2005 гъэм а командэм и тренер нэхъыщхьэу ягъэуващ икIи зэхьэзэхуэм и дыжьын медалхэр къригъэхьащ. Игъасэхэм ящIыгъуу 2002, 2004 гъэхэм Урысей Федерацэм и чемпион хъуащ. СпортымкIэ дунейпсо классым и мастерщ.

Япэу топищэ дэзыгъэкIа Бэч Руслан

Къэбэрдей-Балъкъэрым и топджэгум и тхыдэм лъэ быдэкIэ хыхьащ гъуащхьауэ Iэзэ Бэч Руслан. 1976 - 1985 гъэхэм ди «Спартак»-м зэрыщыджэгуа лъэхъэнэм къриубыдэу абы япэ дыдэу хузэфIэкIащ и хьэрхуэрэгъухэм топи 100 яхудигъэкIыну. 1977, 1978, 1980 - 1982 гъэхэм налшыкдэсхэм я гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ хъуащ.

И щIыхькIэ «Бэчым и клуб» къызэрагъэпэщащ, налшыкдэсхэм яхэту топищэ дэзыгъэкIахэр хагъэхьэу. НобэкIэ езы Бэч Руслан (псори зэхэту топи 105-рэ дигъэкIащ) къищынэмыщIа, абы хэтщ Гъубж Вячеслав (136-рэ), Кугъуэт Эдуард (122-рэ), Наурыз Басир (117-рэ) сымэ.

Псори зэхэту ди республикэм и щIыхьыр къэралпсо утыкум зэIущIэ 332-м щихъумащ, нэхъыбэм япэ лигэм щыджэгуу.

Налшык и «Спартак»-м нэхъыбэ дыдэрэ щыджэгуа Наурыз Басир

Нартан къуажэм и топджэгухэм 1977 гъэм къыхашри, илъэс 18-кIэ зэкIэлъхьэужьу Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм и щIыхьыр ихъумэу джэгуащ. Ар зэи нэгъуэщIкIэ ихъуэжакъым икIи абы нэхърэ нэхъыбэрэ Налшык и «Спартак»-м и фащэр щызытIэгъа щыIэкъым – 502-рэ.

Командэм и капитану илъэс куэдкIэ щытащ. Топи 117-рэ хьэрхуэрэгъухэм яхудигъэкIащ. 1982 гъэм Бэч Руслан и гъусэу ди командэм и гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ хъуащ. ЗэIущIищым топ щырыщ, пщыкIузым тIурытI щыдигъэкIащ.

Гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ Гъубж Вячеслав

1980 - 1995 гъэхэм, щызэпигъэуаи къэхъуу, Налшык и «Спартак»-м щыджэгуащ. Ди командэм хэту абы зэIущIэ 415-рэ иригъэкIуэкIати, топи 136-рэ и хьэрхуэрэгъухэм яхудигъэкIащ. Апхуэдэ зыхузэфIэкIа Налшык и «Спартак»-м хэтакъым.

Гъубжым зэIущIэ 20-м топ тIурытI щыдигъэкIащ – апхуэди нэгъуэщI диIэкъым. ИлъэсихкIэ зэкIэлъхьэужьу 1983 - 1988 гъэхэм и хьэрхуэрэгъухэм топ нэхъыбэ дыдэ яхудигъэкIыурэ ар ди «Спартак»-м и гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ хъуащ. Кострома и «Спартак», Грознэм и «Эрзу», Мейкъуапэ и «Дружба», Бахъсэн и «Автозапчасть» командэхэми ехъулIэныгъэхэр иIэу щыджэгуащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм и тренеру лэжьащ. 2013 гъэм «Спартак-Налшыкым» и спорт директору ягъэуващ.

(КъыкIэлъыкIуэнущ).