Щэнхабзэ

Ткаченкэ Андрей и цIэр зезыхьэ Сурэ­тыщI гъуазджэхэмкIэ музейм щагъэлъа­гъуэ КъШР-м и цIыхубэ художник, УФ-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм хэт, лъэпкъ, дунейпсо саугъэтхэм я лауреат, Столыпиным и саугъэтыр зыхуагъэфэща, щIэ­ныгъэмрэ гъуазджэмкIэ Петровскэ Академием хэт скульптор Хабичев Магомед и лэжьыгъэ щэ бжыгъэхэр. Выставкэр къы­зэрагъэпэщащ сурэтыщIыр илъэс 70 зэ­рырикъум и щIыхькIэ. 

Аращ фIащар уэрэджыIакIуэхэм траха клипхэм я зэпеуэу Урысейм щрагъэжьам.

 Адыгеймрэ Краснодаррэ (Бжьэдыгъукъалэ) къегъэщIылIа Iэгъуэблагъэмрэ я муслъымэн IуэхущIапIэм и жэрдэмкIэ, физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, щIэныгъэлI, профессор Шумахуэ Мухьэмэд и «ЩIэныгъэр ислъам диным зэреплъыр» тхылъыр Налшык къыщыдэкIащ. 

Мэрзей Iэсият культпросвет училищэм щIэтIысхьэн и пэ, Нарткъалэ ЩэнхабзэмкIэ и унэм иджырей къафэхэм щыхуагъасэ гупжьейм кIуэуэ щытащ. Иджырей къэфэкIэхэмрэ лъэпкъым еймрэ шурэ лъэсрэ я зэхуакут, и гуи къэкIыххэтэкъым зэгуэр и фIэщу а лъэпкъ къафэхэм дахьэхыну.
 

         Кином и тхыдэм зыщыбгъэгъуазэмэ, ар къыщыунэхуауэ къалъытэр 1895 гъэм дыгъэгъазэм и 28-рщ. А махуэм Париж къалэм и Капуцинок бульварым тет кафем Люмьер зэкъуэшхэм трахауэ дуней псом щыяпэ дыдэу щагъэлъэгъуауэ щытащ «Прибытие поезда на вокзал Ла Сьота» фильм кIэщIыр.

Ар зыухуам и цIэр зэрехьэ, Париж и зыгъэпсэхупIэ цIэрыIуэщ. Дуней псом щыщ цIыху мелуанихым щIигъу илъэс къэс къэокIуэ абы.

Куэдым къащохъу зи дахагъэр нэIурыт зымыщI муслъымэн пщащэхэм загъэщIэрэщIэн я жагъуэу. Пэжкъым, занщIэу вжыдоIэ! Хуиту зэбгъэплъ хъунумрэ абы хуимытымрэ зэхагъэкIыу аркъудейщ ислъамым пэгъунэгъу хъыджэбзхэм. Зи гугъу тщIыхэм ягу илъ дыдэр къэфщIэну фыхуеймэ, Аден Хьэлимэ фыкIэлъыплъ.

Гъатхэр псэм и щIэрэщIэгъуэщ. ЩIымахуэ кIыхьым и ужькIэ, гурыщIэхэр, гугъэхэр къыщыушыж лъэхъэнэ хуэдэщ ар. Апхуэдэуи гукъыдэжым и «тетхэм» ящыщщ уэрэдхэр. А тIур зэппх хъуну къыщIэкIынщ. Зи макъыр гуакIуэ, зи утыку итыкIэм щэн дахэ хэлъ ди уэрэджыIакIуэ нэхъ пажэхэм ящыщщ бзылъхугъэ щыпкъэ Даур Иринэ. Кавказ Ищхъэрэм щыпсэухэм я мызакъуэу, ар хамэ къэралхэми къыщацIыхуащ, фIыуэ щалъагъу.

Аруан щIыналъэм хыхьэ Аруан (Мысостей) къуажэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм и унафэщI Зыхьэ Оксанэ хъыбар къызэритамкIэ, цIыхухэм я нэгузегъэужьыпIэу, зыузэщIыпIэу щыт унэм зэзыгъэпэщыж икIи къэзыгъэщIэрэщIэж лэжьыгъэхэр мы махуэхэм щызэфIэкIащ.

Гъатхэпэм и 8-р Бзылъхугъэхэм я дунейпсо махуэу ягъэуващ. Урысейм щыпсэу лъэпкъхэм а махуэшхуэр ягъэлъапIэ, абы и хабзэхэм емыпцIыжу. Ауэ лъэпкъ псоми ар ягъэлъапIэркъым. 
НэгъуэщI къэралхэм къикIауэ Урысейм и еджапIэ нэхъыщхьэхэм щеджэ куэдым илъэс зы-тIущ дэкIа нэужьщ щаублэр гъатхэпэм и 8-м бзылъхугъэхэм удз гъэгъахэмкIэ яхуэупсэн хабзэр.