ГукIи псэкIи къызыхэкIа лъэпкъым хуэлэжьащ ПащIэ Бэчмырзэ. И лъэпкъэгъухэм я къэкIуэным иригумэщIырт ар. Апхуэдэу хамэ къэралхэм, къапщтэмэ, Тыркум, Iэпхъуа адыгэхэм я Iуэху зэрыщыт зригъэщIэну Бэчмырзэ пщэрылъ зыщищIыжат.
ПащIэр гъуэгуанэ жыжьэм тезыгъэува щхьэусыгъуэр къызыхэкIар усакIуэм ипхъу ХьэIупэ Локъан мыпхуэдэу къиIуэтэжащ: «Ди адэшхуэм, си адэ Бэчмырзэ и адэм, етIуанэу къишэжа фызым щIалитI иIащ: зыр Хьэжумарт, адрейм ЩамелкIэ еджэрт. Ахэр къуажэкIэ Арщыдант, Хьэмырзэхэ яйт. Жылэукхъуэм щыгъуэ Хьэжумар хэкум икIащ. Абы зы щIалэ къызэринэкIащ, ИсмелкIэ еджэу. Ар зэ ди щIыпIэм къэкIуэжыгъащ. Игъуэ нэмысу и дахэгъуэу дунейм ехыжа Пщыбий Аслъэнджэрий кхъэдэкI хуэзыщIыгъар Хьэжумар и къуэ Исмелщ. Куэдрэ зимыIэжьэу къыздикIам игъэзэжащ Исмел. Ди адэ Бэчмырзэ Тыркум кIуэн щIэхъуам и зы щхьэусыгъуэр хамэщI къыщыхута и къуэшхэм я Iуэху зыIут зригъэщIэнырщ».
Бэчмырзэ Тыркум зэрыкIуар абы и ныбжьэгъу Чэлимэт Хьэжумар мыпхуэдэу къиIуэтэжащ: «ИстамбылакIуэм и зэмант. Жылэр зэрызехьэрт Истамбыл икIыну. Къуажэ зэхуэсым къоувэри, Бэчмырзэ мыр къепсэлъ: «ФымыпIейтей, фи пIэм фис, сэ къэсщIэнщ Тыркум щыIэ псэукIэр зыхуэдэр». Бэчмырзэ Тыркум щIэкIуар жылагъуэ Iуэхути, зэрыщыIа зэман мащIэм хузэфIэкIащ куэд къицIыхун, хэхэс хъуа и хэкуэгъухэм я псэукIэм гъунэгъуу нэIуасэ зыхуищIын. Дэнэ лъэныкъуэкIэ зигъэзами, Бэчмырзэ игу къыщIэзыубыдэн илъэгъуакъым.
УсакIуэм Тыркум щилъэгъуамкIэ арэзы мыхъуу, СириемкIэ иунэтIащ, ар псэупIэ зыхуэхъуа адыгэхэм «яшх», «я дуней», «я натIэм къритха» зэхихуну. Бэчмырзэ Сирием зэрыщыIар тхьэмахуэ зэхуакущ. Япэу цIыхугъэ къыхуэхъуари зи хьэщIари Хьэнзиуан жылэм и тхьэмадэ ТIамыжьыкъуэ Хьэжыщ.
ПIалъэр щикIым, ПащIэр гъуэгу къытоувэж. И хэкуэгъухэм сэлам щарихыжым, Бэчмырзэ жеIэ: «ХапIэу къыватар, къыфлъысар, фызытепсэухьыну фызыщыгугъыр щIыгу хъарзынэкъым, иджыри къэс цIыхуIэ здынэмысащ, ямылэжьа щIыпIэщ. ЩIы щхьэфэм щIыуэ телъыр мащIэщ, щIыпIэр мывалъэщ, и лъэгум псыр пэжыжьэщ. А сэ сывгъэлъэгъуа щIыгум жыжьэ фынихьэсынкъым. Мывэщ, дэнэкIэ бгъазэми, мывэщ».
Бэчмырзэ и усэ куэд гукIэ зыхъума Чэлимэт Хьэжумар щыхьэт зэрытехъуэмкIэ, «адыгэхэр Тыркум кIуэныр Бэчмырзэ и фIыгъэкIэ нэхъ мащIэ хъуащ, ауэрэ щагъэтыпащ».
ПащIэ Бэчмырзэ щIыпIэ куэд къызэхикIухьащ. Къапщтэмэ, ар щыIащ Псыхуабэ, Гумкъалэ, Тэрчкъалэ, Мэздэгу, уеблэмэ нэсащ Азербайджанми. Чэлимэт Хьэжумар зэрыжиIэмкIэ, усакIуэр мазийкIэ Баку щыIащ. А лъэхъэнэм иусауэ хуагъэфащэ «Щамил» поэмэр. Бгырысхэр урыс пащтыхьым зэрезэуам и тхыгъэ гъуэзэджэщ ар. Поэмэр зэрыкIуэдам къыхэкIкIэ тхылъаджэм Iэмал игъуэтынукъым «Щамилым» гъунэгъуу нэIуасэ зыхуищIыну.
Дэтхэнэ лъэпкъми иIэщ зи цIэр фIыкIэ тхыдэм къыхэна цIыху щэджащэхэр, зи зэфIэкIыр, зи къару псор къызыхэкIа лъэпкъым къулыкъу, Iуэхутхьэбзэ хуэщIэным езытахэр, зи щхьэр абы щхьэузыхь хуэзыщIахэр.
Социализмэм и лъэхъэнэм литературэр хэку Iуэху, къэрал Iуэху хъуащ. А Iуэхугъуэм тхакIуэхэм, усакIуэхэм я жэрдэмыр, гукъыдэжыр хэпщIыкIыу къиIэтащ. Къалэмыр зыIыгъ дэтхэнэ зыми хуэдэу, Бэчмырзэ ехъуэхъуащ псэукIэщIэм, махуэшхуэхэр гъэфIэным. ГъащIэщIэм и ухуакIуэхэм ПащIэм усэ, уэрэд, хъуэхъу куэд яхузэхилъхьащ.
Гугъэ дахэхэр зиIа Бэчмырзэ, и «дыщэ пхъуантэр» зэтрихын хунэмысауэ, I936 гъэм мазаем и 20-м дунейм ехыжащ. Апхуэдэу ункIыфIащ адыгэ литературэм и нэхущ вагъуэр, зи пшыналъэр мыбгъунлъэу, къызыхэкIа лъэпкъым гурэ псэкIэ хуэлэжьар.
ПащIэ Бэчмырзэ и лIэныгъэр адыгэ литературэм дежкIэ хэщIыныгъэшхуэт. «Налшык къалэ пэгъунэгъу Нартан къуажэм, – итхащ Пришвин Михаил, – куэд щIакъым зэрыщылIэрэ зи ныбжьыр хэкIуэта, къэбэрдей усакIуэ цIэрыIуэ ПащIэ Бэчмырзэ».
Дэтхэнэ тхакIуэми усакIуэми я хъуэпсапIэр я IэдакъэщIэкIхэр къыдэкIыу цIыхухэр абы къеджэнырщ. Бэчмырзэ лIэри илъэсих дэкIа нэужь, абы и усыгъэхэр адыгэбзэкIи урысыбзэкIи щIэх-щIэхыурэ газетхэм къытрадзэ, тхылъ щхьэхуэуи къыдэкI хъуащ.
УсакIуэ щэджащэ ПащIэ Бэчмырзэ и пщIэр, и щIыхьыр нэхъри къэIэтыным, гъэлъэпIэным хуэгъэзауэ республикэм и унафэщIхэм IуэхугъуэфIхэр ялэжьащ. Налшык къалэм и зы уэрамым, Бэчмырзэ къыщалъхуа къуажэм дэт курыт еджапIэм, Налшык дэт республиканскэ сабий библиотекэм усакIуэм и цIэр фIащащ.
