КъалэкIыхьыр (Прохладнэ) лъагапIэм щхьэпрылъ спортсмен Iэзэхэр щагъэхьэзыр щIыпIэ телъыджэщ. Абы и щыхьэтщ а къалэм къыщалъхуа икIи зыщызыгъэса Ласицкене (Кучинэ) Мариерэ Акименкэ Михаилрэ я ехъулIэныгъэхэр.
Иужь илъэсхэм а тIум дэрэжэгъуэ инхэр къыдат. ЖыпIэну ирикъунщ 2019 гъэм иужьу Катарым щекIуэкIа атлетикэ псынщIэмкIэ зэхьэзэхуэм ди къэралым икIа спортсменхэм медаль лIэужьыгъуэ псоми я тIурытI къахьауэ зэрыщытар. Абыхэм ящыщу зы дыщэрэ дыжьынрэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Прохладнэ къалэм къыщалъхуахэм икIи зыщызыгъэсахэм яIэрыхьат. Ар хуабжьу ехъулIэныгъэшхуэщ. Къыхэдгъэщыну дыхуейт Ласицкене (Кучинэ) Марии Акименкэ Михаили лъагапIэм щхьэпрылъыным зыщыхуагъэсар а къалэм и зы спорт секцэу зэрыщытыр. Иджы ахэр ящыщщ мы гъэм Токио щекIуэкIыну Олимп Джэгухэм ягъэкIуэну япэу зыхуагъэфащэхэм.
КъалэкIыхьым щыщ лъагапIэ щхьэпрылъынымкIэ ди спортсмен цIэрыIуэхэм Прохладнэ и зы секцэм зыщагъэсам и мызакъуэу, зэныбжьэгъу пэжщ икIи я Iэзагъымрэ къагъэсэбэп IэмалхэмкIэ зэдогуашэ. Аращ ехъулIэныгъэфIхэр щIызыIэрагъэхьэфри.
- Урысей Федерацэм и ныбжьыщIэ зэпеуэм сэ ещанэ сыщыхъуам, Кучинэ Марие НыбжьыщIэхэм я Олимп Джэгухэм щытекIуауэ щытащ, - гуапэу игу къегъэкIыж Акименкэ Михаил. - Прохладнэм ар псоми къыщацIыху икIи фIыуэ къыщалъагъу.
Ласицкене Марие къыщацIыхури фIыуэ къыщалъагъури Прохладнэм и закъуэкъым. Абы и зэфIэкIымрэ цIыхугъэ дахэмрэ итхьэкъуащ Къэбэрдей-Балъкъэрми, Урысей Федерацэми, уеблэмэ дуней псоми щыпсэухэр. Иджы апхуэдэ пщIэ игъуэтащ Акименкэ Михаили.
Иджыблагъэ абыхэм аргуэру дагъэгуфIащ. Атлетикэ псынщIэм тетхыхь США-м и «Trak and Field» журналым иригъэкIуэкIа щIэупщIэныгъэм зэригъэбелджыламкIэ, Марие яхэхуащ дунейм и спортсмен нэхъыфIипщIым. Илъэс ещанэ хъуауэ зэкIэлъхьэужьу Ласицкене апхуэдэ пщIэ къелэжь. 2016 гъэм еплIанэу щытащ, Европэм щынэхъыфIу, 2017 гъэм етIуанэ хъуащ. Иджы ещанэу зэкIэлъхьэужьу (2018, 2019, 2020 гъэхэм) къилъытащ дунейм щынэхъыфIу.
Урысей Федерацэм атлетикэ псынщIэмкIэ и спортсменхэр дунейпсо утыку ихьэну хуит зэрамыщIымрэ коронавирус уз зэрыцIалэм зэрыщахъумэмрэ къыхэкIыу зэхьэзэхуэ куэдым ди лъахэгъухэр нэгъабэ хэтыфакъым. Апхуэдэу щыт пэтми, Iэмал щигъуэта зэпеуэу тхуми Ласицкене Марие щытекIуащ икIи 2020 гъэм и рекордыр игъэуващ - «Русская зима» зэхьэзэхуэм нэгъабэ и мазаем (февралым) метри 2-рэ сантиметри 5-м щыщхьэпрылъащ.
Дызэрыхьа илъэсыр Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр щекIуэкIыну гъэщ. Ар хъарзынэу ирагъэжьащ Ласицкене Мариерэ Акименкэ Михаилрэ. Челябинск къалэм щыIа «Лукашевичрэ Середкинымрэ я мемориал» зэпеуэм ди лъахэгъухэм къащыпэлъэщын къахэкIакъым. Метр 1,92-м щхьэпрылъри, Марие илъэс ебланэ хъуауэ зэкIэлъхьэужьу абы щытекIуащ. ЦIыхухъухэм Михаил хуэдэ яхэтакъым. Прохладнэдэсым къызэринэкIа метри 2-рэ сантиметр 28-р адрейхэм я хъуэпсапIэ къудейт.
Аргуэру зы зэхьэзэхуэ иным иджыблагъэ хэтащ Ласицкенерэ Акименкэрэ. ЦIыхубзхэмрэ цIыхухъухэмрэ щызэпэщIагъэувэу Мэзкуу щрагъэкIуэкIа «Битва полов» зэпеуэ иным а тIури щынэхъ лъэщащ.
Марие абы ещанэу зэкIэлъхьэужьу щытекIуащ, езым хуэдэу лъагапIэм щхьэпрылъыф къэралми дунейми иджыпсту зэрыщымыIэр щIигъэбыдэжу. Абы метри 2-р къызэринэкIащ икIи псори зэхэту балл 1219-рэ зыIэригъэхьэри, бжьыпэр иубыдащ. Ласицкене гъунэгъу къыхуэхъуфар Акименкэ и закъуэщ. Метри 2-рэ сантиметр 31-м щхьэпрылъри, Михаил балл 1188-рэ къихьащ. А ехъулIэныгъэхэр олимп гугъэфIхэр уэзыгъэщI дэрэжэгъуэщ.
Мызэ-мытIэу фызэрыщыдгъэгъуэзащи, прохладнэдэс хъыджэбзым и закъуэщ щэнейрэ дунейпсо чемпион хъуфар - лъагапIэ дэлъей цIыхухъухэми цIыхубзхэми игъащIэм яхэтакъым апхуэдэ зыхузэфIэкIа. Фигу къэдгъэкIыжынщи, ар щытекIуащ 2015 гъэм Пекин щыIа, 2017 гъэм Лондон щекIуэкIа, 2019 гъэм Катарым щызэхаша ЩIы хъурейм и зэпеуэхэм. КъищынэмыщIауэ, лъагапIэм щхьэпрылъынымкIэ дуней псом и вице-чемпион хьэрып къэралым щыхъуащ КъалэкIыхьым щыщ Акименкэ Михаил.
Зи хъыджэбз унэцIэр Кучинэ Марие и къежьэкIар телъыджэщ. 1993 гъэм и пэщIэдзэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщалъхуа хъыджэбз цIыкIум и ныбжьыр илъэсипщI ирикъуа къудейуэ арат Прохладнэ дэт курыт еджапIэхэм ящыщ зым физкультурэмкIэ и егъэджакIуэу лажьэ Габрилян Геннадий и нэIэм щыщIэхуам. Сабийхэм ядригъэкIуэкI урокхэм абы псынщIэу гу щылъитащ адрейхэм и инагъкIи зэфIэкIкIи къахэщ хъыджэбз псыгъуэ цIыкIум. КъыщызэдэжэкIи, лъагэу щыдэлъейкIи, нэгъуэщI дерсхэмкIи ар псоми фIыкIэ къахэщырт.
Нэрылъагъут Марие спорт зэфIэкI лъагэ къызэрыкъуэкIыфынур. Абы папщIэ ерыщу дэлэжьэн хуейт. А Iуэхугъуэ мытыншыр и пщэ дилъхьэжащ физкультурэмкIэ егъэджакIуэ къызэрыгуэкI Габрилян Геннадий икIи, зэман дэкIри, щыгуфIыкIыжащ: тренерми абы и гъэсэнми дунейпсо цIэрыIуагъ ягъуэтащ. Иджы Ласицкене Марие дуней псом тхуэнейрэ и чемпионщ (тIур щхьэ зытелъ стадионхэм къыщихьащ), Европэм щэнейрэ щытекIуащ, Континентхэм я кубокыр тIэунейрэ зыIэрыхьащ, НыбжьыщIэхэм я Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм и дыщэ медалыр къэзыхьащ, «Налкъутналмэс лигэм» щэнейрэ щынэхъыфIащ, нэгъуэщI лъагапIэ куэд къызэхъулIа спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастерщ.
Ар адрейхэм сыт щыгъуи фIыкIэ къахэщырт. 2010 гъэм НыбжьыщIэхэм я Гъэмахуэ Олимп джэгухэм щытекIуащ. КъыкIэлъыкIуэ щIымахуэм метр 1,97-м щхьэпрылъащ. Ар ныбжьыщIэхэм я дунейпсо рекордт. И ныбжьыр илъэс тIощIрэ зырэ щрикъум метри 2,01-р къызэринэкIащ. А лъэхъэнэ дыдэм «Налкъутналмэс лигэм» япэу щытекIуащ. Аргуэру илъэс дэкIри, дунейпсо чемпион хъуащ. Абы иужькIэ зыхэта зэхьэзэхуэ 45-м зэкIэлъхьэужьу щытекIуащ - апхуэди зыхузэфIэкIа ЩIы хъурейм иджыри къэс Ласицкене Марие фIэкIа къытехъуакъым.
Ди лъахэгъу цIыхубзым иджыри къэс къищта лъагапIэ нэхъ ин дыдэр метри 2-рэ сантиметри 6-рэщ. Болгарием щыщ Кастадиновэ Стефкэ зыкъом щIауэ игъэувауэ иджыпстурей дунейпсо рекордыр абы зэрыщхьэщыкIыр сантиметрищ къудейщ. Марие и ныбжьыр илъэс тIощIрэ блырэ хъууэ аращ икIи спортсменхэм я зэфIэкI нэсыр къыщызэкъуах лъэхъэнэм итщ. Шэч хэлъкъым дунейпсо рекордри абы къызэрехъулIэнум.
Ди къэралым нэхъ лъагэ дыдэу зэгуэрым щыдэлъеяр Чичеровэ Аннэщ. Ар метри 2-рэ сантиметри 8-м щхьэпрылъыфащ. Абы и рекордыр Катарым 2019 гъэм щикъутэну хущIэкъуащ Ласицкене Марие. ЛъагапIэр апхуэдизкIэ къригъэIэта, щэнейрэ ебгъэрыкIуа пэтми, зэкIэ ар къехъулIакъым. IэщIагъэлIхэм абы и щхьэусыгъуэу къалъытэр ди лъахэгъум ныкъуэкъуэгъу зэримыIэжаращ - дунейпсо зэхьэзэхуэм зэрыщытекIуар наIуэ хъууэ и хьэрхуэрэгъу псори екIуэтэкIа иужькIэщ ЩIы хъурейми Урысей Федерацэми лъагапIэм щхьэпрылъынымкIэ я рекордхэм щызрипщытар. Къэзыгъэгузэвэнрэ къеныкъуэкъунрэ щимыIэжым, хьэлэмэтагъри фIэкIуэдагъэнущ. Рекордхэр бгъэувын папщIэ абыхэм уесэн, ерыщу уебгъэрыкIуэн хуейщ. Марие аращ иджыпсту ищIэр.
Ди лъахэгъум и гъащIэм 2017 гъэм мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэ къыщыхъуащ - ар лIы дэкIуащ. «Евроспорт» телеканалым и комментатор, спорт журналист Ласицкас Владас щхьэгъусэ ищIащ икIи абы и унэцIэр къищтэри, Марие Ласицкене хъуащ (цIыхухъухэмрэ цIыхубзхэмрэ я унэцIэм я кIэухыр Латвием щызэщхьэщокI).
Сыт щыгъуи текIуэу щытауэ къыпщохъу Ласицкене (Кучинэ) Марие. АрщхьэкIэ абы и ныбжьыр илъэс 27-рэ хъууэ аращ икIи дяпэкIэщ и ехъулIэныгъэ нэхъ ин дыдэхэр щыщыIэну хуагъэфащэр. Апхуэдэу езым къилъытэр Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм я дыщэ медалырщ. 2016 гъэм Рио-де-Жанейрэ щыIам Дунейпсо Олимп Комитетымрэ ИААФ-мрэ (Атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо федерацэ) ягъэкIуакъым, ди къэралым и допинг Iуэхухэм я гуащIэгъуэти. Токио мы гъэм щекIуэкIынум Iэмал имыIэу хыхьэну хуейщ, иджыпсту зэрыт зы къэралми имей (нейтральнэ) статусым фIэкIа имыIэми.
Дэтхэнэ зы спортсменым и дежкIи Олимп Джэгухэм мыхьэнэшхуэ яIэщ. Абы щытекIуэм и пщIэр и гъащIэ псокIэ Iэта зэрыхъум къищынэмыщIауэ, и псэукIэм и зэIузэпэщагъри куэдкIэ елъытащ. Аращи, Ласицкене Мариерэ Акименкэ Михаилрэ иджыпсту я гупсысэр нэхъыбэу, дауи, зытеухуар гъэмахуэм Японием щыIэну Олимпиадэращ. Коронавирус уз зэрыцIалэм къимыгъэдзыхэу ар щагъыIэрэ абы ягъакIуэ къудеймэ, ди лъахэгъухэм я текIуэныгъэхэмкIэ дызэрагъэгуфIэнум шэч къытетхьэркъым.
