Олимп Джэгухэр дапщэщ къыщыунэхуар?

Пасэрей тхыдэтххэм къызэрагъэлъагъуэмкIэ, япэ Олимп джэгухэр екIуэкIауэ щытащ ди эрэм и пэкIэ 776 гъэм. Ахэр ехьэлIауэ щытащ пасэрей олимп тхьэхэм. Джэгухэр щекIуэкIырт Пасэрей олимпым и губгъуэхэм. ЛIэщIыгъуэ 12-м зэрынэхьэс зэман дэкIауэ, ди эрэм и 393 гъэм Олимп джэгухэр къагъэувыIауэ щытащ урым пащтыхь Феодосие и унафэкIэ. Мажусий диным епха Iуэхугъуэу хъуар IэщIыб ящIырт. 
Пасэрей Олимпыр Пелопеннес хытIыгум и къухьэпIэ лъэныкъуэм хуэзэрт. Алыдж мифологием зэрыжиIэмкIэ, ар Олимп джэгухэр къызэзыгъэпэща Пелопс и хытIыгут. Пасэрей Олимпым и щIыуэпсыр телъыджэу дахэт. Абы щыIэт тхьэелъэIупIэхэр, мавзолейхэр, спорт хуэIухуэщIэхэр щрагъэкIуэкI губгъуэшхуэхэр. Ди эрэм ипэкIэ 10 лIэщIыгъуэм Олимпиер дин, политикэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэшхуэхэр щрагъэкIуэкI щIыналъэт. Олимпием и кум иращIыхьат Зевс и члисэшхуэр. Абы къыпэщытт тхьэпэлъытэ гуащэ Герэ и члисэр. Олимп Джэгухэм я къэунэхукIам теухуа хъыбархэм ящыщ зым къыхощ Геракл. Абы щыжыIащ Геракл Олимп джэгухэр Зевс и щIыхькIэ иухуауэ. 
Олимп Джэгухэр къэунэхужыным хэлIыфыхьащ франджы барон де Кубертен Пьер. «Зауэхэм щхьэ дыщызэрыукIыжын хуей, зауапIэ губгъуэхэм ди лIыгъэр къыщыдгъэлъагъуэн папщIэ? Лъыгъажи зэрыукIи хэмыту спорт зэхьэзэхуэхэм щызэхэдгъэкIыфынущ сыт хуэдэ лъэпкъыр лъэщагъкIэ псоми ятекIуэми» - мырат Пьер и гупсысэр. Алыджым олимп джэгухэр щекIуэкIым деж зауэхэр къагъэувыIэрти, зэбий щыIэтэкъым, зэхьэзэхуэрэ зэпеуэрэ фIэкIа. 
Де Кубертен Пьер и фIыгъэкIэ 1896 гъэм япэ Олимп Джэгухэр Алыджым щекIуэкIащ. Къэралыгъуэхэм ялъэгъуащ зэрыукI хэмыту лъэщагъэ бгъэлъагъуэ зэрыхъур. 
ЩIымахуэ спорт лIэужьыгъуэхэм ищхъэрэ къэралыгъуэхэм зыщаужьащ. Скандинавием и цIыхухэм фIыуэ ялъэгъуащ лъэрыжэкIэ къэжыхьыныр. ЩIымахуэ спорт лIэужьыгъуэхэр Гъэмахуэ джэгухэм хагъэхьэ хъуащ. Япэу I06 гъэм абыхэм хагъэхьащ мылым щекIуэкI къафэр. ЗыгъэцIэнтхъуэн спорт лIэужьыгъуэхэм ящыщ зым Урысей империем и фигурист Панин-Коломенкэ Николай щытекIуауэ щытащ. Урысейм щыщу ар япэ Олимп чемпион хъуащ. I920 гъэм Олимпиадэм и программэм хагъэхьащ хоккейр. Абы щытекIуауэ щытащ Канадэр. Олимпиадэм хагъэхьэну хуейт щIымахуэу фIэкIа ебгъэкIуэкI мыхъу нэгъуэщI спорт лIэужьыгъуэхэри. Абдеж къыщежьащ ЩIымахуэ джэгухэр къызэгъэпэщыным ехьэлIа гупсысэри. Де Кубертен Пьер щIымахуэ джэгукIэхэмкIэ комиссэ къызэригъэпэщащ. Псалъэмакъхэр ирагъэкIуэкIри, Шаманым щызэхуэсащ къэрал 16-м я спортсменхэр. Ар щIэдзапIэт. I924 гъэм щегъэжьауэ ЩIымахуэ Олимп джэгухэр йокIуэкI.
1900 гъэм щегъэжьауэ Олимпиадэм бзылъхугъэхэри хэт хъуащ. 1920 гъэм Антверпен, Бельгием япэу олимп нып къыщаIэтащ. Абы щыгъуэ джэгум хэт спортсменхэм олимп тхьэрыIуэ ятауэ щытащ. 1928-м гъэм Амстердам Олимп джэгухэр щекIуэкIыу, Олимпиадэм и щIыхькIэ мафIэ пагъанэу къаублащ. 1932 гъэм Лос-Анджелес спорстменхэм папщIэ «олимп къуажэ» щаухуащ. 
Нэхъ джэгу кIыхь дыдэхэр щекIуэкIауэ щытащ 1900 гъэм Париж, 1904 гъэм Сент-Луис. Олимп гупхэм ящыщу спортсмен нэхъыбэ дыдэ хэтащ Великобританием щыщу 1908 гъэм Лондон щыджэгуахэм – цIыху 710-рэ. 
ТелевизоркIэ Олимп джэгухэр къагъэлъагъуэ хъуащ 1936 гъэм ар Берлин щекIуэкIам. Зэпеуэм нэхъыбэ кIэлъыплъыфын щхьэкIэ къалэм экран абрагъуэхэр дагъэуват. 1948 гъэм унэ телевизорхэмкIэ джэгур япэу ягъэлъэгъуащ лондондэсхэм. 1956 гъэм Олимп Джэгухэр къыщагъэлъагъуэ хъуащ европей къэралхэм, 1964 гъэм - дуней псом. 

 

Зыгъэхьэзырар ГУГЪУЭТ Заремэщ.
Поделиться:

Читать также: