Сабийхэр зыщыгуфIыкI тхыгъэхэр

Сабий тхылъым и дунейп-со махуэр илъэс къэс ягъэ­лъапIэ Данием щыщ псы­сэрытх цIэрыIуэ Андерсен Ганс Христиан къыщалъхуам - мэлыжьыхьым и 2-м - ирихьэлIэу. Ар 1967 гъэм игъэувауэ щытащ Сабий тхылъымкIэ дунейпсо советым, нэ­мыцэ тхакIуэ Лепман Иелле къыхилъхьэри.

1658 гъэм Чехием щыщ дин лэжьакIуэ икIи егъэджакIуэ Коменский Я. А. и къалэмыпэм къыщIэкIат сурэт зэрыт япэ тхылъыр - латиныбзэкIэ тха учебникт ар, гравюрэкIэ гъэ­щIэрэщIауэ. 17-нэ лIэщIы­гъуэм и кIуэцIкIэ сабийхэр ­нэхъыбэу зрагъэджар Биб­лиеращ, цIыкIухэм хухэха, диныр зи лъабжьэ нэгъуэщI лэжьыгъэхэр дунейм къыте-хьэ пэтми.
18-нэ лIэщIыгъуэм цIыкIу-хэм Iэмал яIэ хъуащ нэхъ дэ­зыхьэх тхылъхэр къыхахыну. Сабийхэр ебгъэджэну уасэ иIэтэкъым Дефо Даниэль и «Робинзон Крузо» (1719), Свифт Джонатан и «Путе­шествие Гулливера» (1726) роман «балигъхэм». Апхуэдэуи      а зэманым сабийхэри балигъ­хэри дахьэхырт Iуэ­рыIуэтэ-жыр зи къежьапIэ хъыбар­-хэм, таурыхъхэм, балладэхэм. КъуэкIыпIэ таурыхъхэр щы­зэхуэхьэса «Занимательные арабские ночи» тхылъым хы­хьат «Алладин», «Али-Баба и сорок разбойников», «Семь путешествий Синдбада-Мо­рехода» псысэхэр. Сабийхэм папщIэ тхылъ къыдэгъэ­кIы­ным и зы зэману уващ Ньюбери Д. «Карманная книжица» фIищауэ 1744 гъэм дунейм къытехьар.
19-нэ лIэщIыгъуэм и пэщIэ­дзэхэм къыдэкIащ Гримм зэкъуэшхэм я Iэдакъэ къыщIэ-кIа нэмыцэ цIыхубэ таурыхъ гъуэзэджэхэр; нобэми ахэр цIыкIухэм зэрафIэгъэщIэ-гъуэ­ныр, зэращIэщыгъуэр къэп­лъытэмэ, сабийхэм я деж­кIэ саугъэт лъапIэ зэры­хъуам шэч хэлъкъым. Данием щыщ Андерсен Христиан цIыхубэ таурыхъхэм хэлэжьы­хьыжырт, езым ейхэри итхырт. 1846 гъэм абы инджылызыбзэкIэ тридза «Гадкий утёнок», «Русалочка» таурыхъхэр зан­щIэу сабийхэм ягу дыхьат.
Адыгэ лъэпкъми иIэщ узэ­рыгушхуэн сабий усакIуэхэм-рэ тхакIуэхэмрэ. ЛIэщIыгъуэ зыбжанэ ипэкIэ узэIэбэкIыжу къыпхуэбжын хуэдэ тхыдэш-хуэ имыIэми, ди сабийхэр зыщыгуфIыкI тхыгъэхэр зытхахэр, ягу ирихьу гукIэ зрагъащIэ усэхэр зи къалэмыпэм къыщIэкIахэр щыIэщ. Апхуэ­дэхэщ, псалъэм папщIэ, зи тхы­гъэхэр сабиипсэм нэIус АфIэунэ Лиуан, Нало Заур, Щоджэн Леонид, ХьэцIыкIу Хьэсэн, Хьэту Пётр, Джэрыджэ Арсен, Мэз Аниуар, Хьэщы­къуей Олег, Жырыкъ Заур сымэ, нэгъуэщIхэри. Зи цIэ ­къисIуахэм яIэщ усэхэри, Iуэтэжхэри, таурыхъхэри, пьесэ цIыкIухэри.
Бзэ и лъэныкъуэкIэ зыхуей хуэзэу тха сабий усэхэм, Iуэтэжхэм, таурыхъхэм хуэкIуэ сурэт гъэщIэгъуэнхэр абы-     хэм яхуэзыщIхэри диIэщ. Ди хъуэпсапIэщ тхылъ щапIэхэм я дапхъэм темылъу ахэр зэбграхыу, я бынхэм адыгэбзэр къаIурыщэщрэ тхылъ цIы­кIухэр щIаджыкIыу тлъагъуну. Абы щхьэкIэ Iэмал имыIэу ­зэгъэхъулIэн хуейхэм ящыщу къызолъытэ тхылъхэр къопсэлъэным хуэдэу щхъуэ­кIэплъыкIэу, ит сурэтхэр нэIу­рытрэ телъыджэу къыдэгъэ­кIы­ныр.
Сабий тхылъым и дунейпсо махуэр куэдрэ дгъэлъэпIэну, дгъэлъэпIэн лэжьыгъэ ди куэдыну!

ИСТЭПАН Залинэ.
Поделиться: