Иужьрей зэманым ди республикэм и гъащIэм зэхъуэкIыныгъэфIхэр къыщыхъуащ. Абыхэм къызэщIаубыдэ псэуныгъэм и унэтIыныгъэ куэд. Псом хуэдэжкъым щIыналъэм и егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм игъуэта зыужьыныгъэр. Апхуэдэхэм я лъабжьэщ УФ-м и Президентым илъэс зыбжанэ ипэкIэ къыхилъхьауэ щыта лъэпкъ проектхэмрэ абыхэм гуэдзэн яхуэхъуа федеральнэ, щIыналъэ программэхэмрэ. ЖыпIэнурамэ, республикэм и зы къали къуажи къэнауэ къыщIэкIынукъым къэрал унафэщIыр зи жэрдэмщIакIуэ хъуа IуэхугъуэфIхэр зылъэмыIэса.
БлэкIа илъэс зыщыплIым мащIэкъым ди къалащхьэм щIэуэ къыщызэIуаха еджапIэхэмрэ сабий гъэсапIэхэмрэ. Апхуэдэхэм ящыщщ, псом япэрауэ, Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм и курыт еджапIэ нэхъыфIхэм ящыщ 33-нэ школыр. Абы Iэмал псори щыIэщ ныбжьыщIэхэм щIэныгъэ куу зрагъэгъуэтын папщIэ.
ГъэсапIэ унэщIэу яухуахэри мащIэкъым. КъинэмыщIауэ, сабий сад куэдым къыгуащIыхьащ гъэсапIэ унэщIэхэр, щызэфIах Iуэху зехьэкIэм зрагъэужьу, зрагъэшэщIу. Абыхэм я щапхъэу къэпхъ хъунущ Налшык дэт сабий сад №38-м хэту иджы дыдэ къызэIуаха гъэсапIэ унэщIэр. Ар тещIыхьащ цIыкIу 60-м щадэлэжьэным. Къыхэгъэщыпхъэщ сабий садым и къудамэщIэм зи ныбжьыр мазитI ирикъуахэри къызэращтэнур. ГъэсапIэщIэр къызэрагъэпэщащ зыхуей-зыхуэныкъуэ псомкIи. Абы щолажьэ медицинэ кIэлъыплъыныгъэм хуэщIа пэш щхьэхуэхэр, пщэфIапIэри иджырей мардэм хуэкIуэ техникэкIэ къызэрагъэпэщащ.
Сабий садым мы зэманым щолажьэ цIыкIухэр зэкIуалIэ гуп 12. Псори зэхэту къапщтэмэ, гъэсакIуэхэм я нэIэм щIэтщ зи ныбжьыр мазитIым къыщыщIэдзауэ илъэсиблым нэс сабий 400. IуэхущIапIэм апхуэдэу зэрызрагъэужьам и фIыгъэкIэ, садыр здэщыIэ «Стрелка» хьэблэм щыпсэухэм Iэмал яIэ хъуащ лъэпощхьэпоуншэу я бынхэр гъэсапIэм ягъэкIуэну, ахэр еджэным хуэзыгъэхьэзыр пэщIэдзэ щIэныгъэрэ зыужьыныгъэрэ ирагъэгъуэтыну.
Республикэм и къалащхьэм пэжыжьэ щIыпIэхэм уеплъмэ, абыхэми я егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэхэми щынэрылъагъущ зэхъуэкIыныгъэфIхэр. Апхуэдэу, Прохладнэ къалэм дэт курыт школ нэхъ инхэм ящыщ зым иджыблагъэ щызэфIэкIащ ухуэныгъэ-зэгъэпэщыныгъэ лэжьыгъэшхуэхэр. Школыр щаухуауэ щытар Хэку зауэшхуэм ипэ къихуэ илъэсхэращ. Ди республикэр нэмыцэ фашистхэм яубыдауэ щыщыта лъэхъэнэм школыр бийм зэтрикъутат. ИужькIэ, зэрыпхъуакIуэхэр советыдзэхэм ирагъэкIуэта нэужь, еджапIэр зыхуей хуагъэзэжащ. ЛIэщIыгъуэ блэкIам и 60 гъэхэм абы къыгуащIыхьауэ щытащ иджыри зы еджапIэ унэрэ мастерской зыбжанэрэ. Алъандэрэ школым зэи щекIуэкIакъым ухуэныгъэ-зэгъэпэщыныгъэ лэжьыгъэ инхэр. ЩIэныгъэхэм я махуэм ирихьэлIэу хьэзыр ящIыжащ еджапIэр. Абы и бжэхэри, щхьэгъубжэхэри, лъэгухэри, унащхьэри яхъуэжащ, щIэщ унэшхуэр зыгъэхуабэ бжьамийхэри, зытхьэщIыпIэхэм, шхапIэм щIэт техникэри. Школ щIыбри дахэкIейуэ зэрахьащ. Классхэм щIэтыну унэлъащIэхэмрэ техникэмри щIэуэ къащэхуащ. КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек и унафэкIэ еджапIэм и пщIантIэр зэпэщ ящI. Апхуэдэу, сыт и лъэныкъуэкIи ефIэкIуа школым ныбжьыщIэ 350-рэ екIуэлIэжащ, ягури я псэри щIэныгъэщIэ зэгъэгъуэтыным хузэIухауэ, къэралым къахуищI гулъытэ лъагэр зыхащIэу.
Тэрч щIыналъэм и егъэджэныгъэ IуахущIапIэхэми зэхъуэкIыныгъэфIхэр щыкуэдщ. Къэтхьынщ щапхъэу Арыкъ къуажэ дэт курыт школыр. Гъэмахуэм къриубыдэу абы щрагъэкIуэкIащ ухуэныгъэ-зэгъэпэщыныгъэ лэжьыгъэшхуэхэр. Иджы, мис, цIыкIухэр гуфIэу йокIуалIэ илъэс 50-м щIигъуауэ апхуэдэ зэхъуэкIыныгъэфIхэхр зымылъэгъуа школыщIэм. Иужьрейуэ апхуэдэ зэгъэпэщыжыныгъэ инхэр школым щыщекIуэкIар 1971 гъэращ. Мы зэманым еджапIэр къанэ щымыIэу хуэхьэзырщ и къалэнхэр къызыхуэтыншэу игъэзэщIэным. Абы щахъуэжащ инженер коммуникацэхэр, псы зрикIуэ бжьамийхэр, унащхьэри щIэуэ тралъхьащ, унэ щIыбри екIуу зэрахьащ. Школым и унафэщI Шэнтыкъу Ларисэ зэрыжиIэмкIэ, лэжьыгъэфI дыдэ ирагъэкIуэкIащ ухуакIуэхэм. Абы щымыгуфIыкI яхэткъым егъэджакIуэхэми, еджакIуэ цIыкIухэми, адэ-анэхэми.
Зи гугъу тщIар республикэм и егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм иужьрейуэ щекIуэкIа зэхъуэкIыныгъэфIхэм ящыщ зыбжанэщ. Апхуэдэхэр щыкуэдщ ди республикэм. ЩIэблэм я узыншагъэр, зыужьыныгъэр, ягъуэт гъэсэныгъэмрэ щIэныгъэмрэ егъэфIэкIуэныр дапщэщи щагъэнэхъапэ ди щIыналъэм телъыджэу щызэтегъэуващ а унэтIыныгъэр. Апхуэдэ зыужьыныгъэхэр нэрылъагъу дыдэщ хэт и дежкIи. Ахэращ дыщафэ бжьыхьэм хиубыдэ махуэшхуэхэр Iэтауэ зыгъэлъапIэ ди цIыхухэм гушхуэныгъэ къахэзылъхьэр, жылагъуэм щызекIуэ гупсысэхэр фIым, зэгурыIуэныгъэм, мамырыгъэм хуэзыгъэпсыр.
