Бжьэдыгъу Аксанэ «Нарт» бухгалтер IуэхущIапIэм и унафэщIщ, «Лашын» бзылъхугъэ хасэм и гуащэщ, адыгэ шхыныгъуэхэр IэфIу зэрипщэфIымкIи куэдым къацIыху.
Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым учетымрэ-экономикэмкIэ и факультетыр 1992 гъэм, МГУ-м географиемкIэ и факультетыр I998 гъэм, МВД-м Краснодар щиIэ университетыр юристу 2009 гъэм къиухащ. 2000 гъэм экономикэмрэ управленэмрэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат лэжьыгъэр пхигъэкIащ. КъБКъУ-р къиуха нэужь, Мэкъумэш академием егъэджакIуэу щылэжьащ. Студент гъащIэм теухуауэ куэд игу къегъэкIыж, жеIэ ахэр ноби и гум IэфIу илъу.
- Диссертацэ щыстхым щыгъуэ, Москва сыкIуэн хуей хъуащ, иджы хуэдэу ИнтернеткIэ къебгъэхьурэ узыхуейхэм ухэплъэ хъуртэкъым а зэманым, библиотекэм ущылэжьэн хуейт. Академием къыздэлажьэ бзылъхугъэрэ сэрэ зызэщIыдгъури дыкIуащ - абыи итхырт диссертацэ. Москва дызэрыщыIа мазэр си ныбжьэгъум сэрэ махуэ телъыджэ защIэу дигу къинащ. Зэпымыууэ щIэщхъу къытщIыщIырт, абы дридыхьэшхыжырт.
Дэ тIур мылицэм дыкъагъэувыIэрт зэпымыууэ. Сэ сыт щыгъуи адыгэбзэкIэт сызэрыпсалъэри, си гъусэм жиIэрт: «Уи адыгэбзэращ дыкъыщIагъэувыIэр». Сэри: «Уэ уи нэр къижу зыбоплъыхьри, мыбы дызэрыщымыпсэур дыкъащIэу аращ». – пэздзыжырт. Махуэ гуэрым библиотекэм дыкъикIыжу дызэгуроIуэ: «Еуэ, мылицэм дыкъагъэувыIэну хунэмыс щIыкIэ, цIывыгъуэкIэ дыгъэкIуэж, адэкIи-мыдэкIи домыгъэплъэкI». Дыздэплъэр ди занщIэу метром дыхуожэ. Иджы дынос щыжытIэм, дэнэт… дыкъегъэувыIэ мылицэм. Сэ урысыбзэкIэ жызоIэ: «ДыкъыщIэвгъэувыIэр къызгурыIуэркъым, ди нэIум зыгуэр илажьэ, хьэмэрэ жылэм ямыщIэ гуэр тщIэрэ, метром дыжэу аращ икIэри ипэри…». Езыр погуфIыкIри, жеIэ: «Псори метро ихьэпIэмкIэ мажэ, фэ къикIыжыпIэмкIэщ фыздэжэр. Аращ фыкъыщIэзгъэувыIар».
Илъэс зыбжанэ и пэ Тыркум, Къайсэр къалэм ирагъэблагъэри, абы щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр ди шхынхэр япщэфIу иригъэсащ. Абы и пщэфIэн дерсхэм къекIуэлIащ бзылъхугъэ 40.
-Къапщтэмэ, бзылъхугъэр пщэфIэным хуеджэн хуеиххэкъым, хуеджагъэххэм хуэдэу пщэфIэн хуейщ. Ауэ, итIани, сызэрагъэблэгъам жэуаплыныгъэ хэслъхьэри, пщэфIэнымкIэ Iэзагъэр щыхагъахъуэм сыщеджащ. Абыи и закъуэ?! ТыркубзэмкIэ егъэджакIуэ къасщтэри, ари мащIэу зэзгъэщIащ. «Згъэлъагъуэхэр, сызытепсэлъыхьхэр къагурымыIуэмэ, къысхуэсэбэпынщ», - жысIат. Ауэ, егъэлеяуэ сыщыгуфIыкIащ къызэрызмыгъэсэбэпами - фIы дыдэу адыгэбзэр ящIэр, - жиIащ Аксанэ.
Бжьэдыгъу Аксанэ Тыркум кIуэрейщ, илъэсым къриубыдэу зыбжанэрэ зыщегъэпсэху. Илъэс куэд и пэкIэ, япэ дыдэу а къэралым кIуат «По следам великих цивилизаций» нэгузегъэужь турым хэту.
-Сочэ цIыхугъэ къыщысхуэхъуа зы былъхугъэ сщIыгъуу дыкIуат. Километр мин 12 къыщызэхэткIухьащ, къали 9 къызэщIиубыдэу. «Троянский конь», «Храм Артемиды», «Топкапы» … Мыхэр сыту щIыпIэ телъыджэ защIэ! ИтIанэ, зы хьэлэмэт…Гъуэгуу дызрикIуам, зы щIы кIапэ ягъэхьэулейуэ дрихьэлIакъым – псоми зыгуэр хасат. Гъуэгубгъу нэгъунэ удз гъэгъат. Абы щыгъуэм тщIыгъуа щIыпIэгъэлъагъуэм гунэс къысщищIащ Тыркур. Ар ухуэныгъэхэм зэрытепсэлъыхьым, тхыдэм зэрыхэIэбэм, дигъэлъагъухэм хъыбару ядыщIигъухэм удахьэхырт.
ИтIанэ сэ си цIыхугъэ гуэрхэр си гъусэу Тыркум сыкIуауэ, Топкапы деж сащыхутепсэлъыхьырт а щIыпIэм. Мылицэ къраджауэ щытащ сэр щхьэкIэ, «лицензэ имыIэу экскурсоводу мэлажьэ», жаIэри,- игу къегъэкIыж абы.
Хэкурысхэмрэ хэхэсхэмрэ я теплъэ, хьэл-щэн, шыфэлIыфэр зэригъапщэу жеIэ:
- Я псэлъэкIи, я зыгъэгусэкIи, я гушыIэкIи ди хьэблэ фызхэм ещхь дыдэщ. ТхьэмахуитIкIэ дызэхэтащ, ныбжьэгъу дызэхуэхъуащ. КIуэаракъэ, игъащIэм дызэрыцIыхуу дыкъекIуэкIам хуэдэт.
-Хамэ щIыпIэхэм адыгэбзэр къыщысэбэпрэ? – соупщI Аксанэ.
-Сэ адыгэбзэм дэни сынехьэс! Дэнэ щIыпIэ сыкIуэми, адыгэбзэщ сызэрыпсалъэр, Iэмал иIэххэмэ. Инджылызыбзи сощIэ хъарзынэу, тыркубзэми хызощIыкI, ауэ адыгэбзэкIэ псэлъэн щIызодзэ. Сыт сыщIэмыпсэлъэнури! Си адыгэбзэм си Iэпэтэрмэшыр щIызогъури, сызыхуейр зыжесIэм къыгуроIуэ. Сэ, псалъэм папщIэ, Истамбыл сыдэтмэ, абы сыт хуэдэ лъэпкъи сыщыхуэзэфынущ. Абы и бзэр щхьэ сэ къэслъыхъуэн хуей?! Бэзэрым сытехьэми, аращ: «ЛIо, мыбы жыпIэр?», «Сыт и уасэр?» -жызоIэри сытетщ, - жи.
Аксанэ зи унафэщI «Нарт» ООО IуэхущIапIэм бухгалтер Iуэхутхьэбзэхэр щащIэ. Бухгалтер зыбжанэ щолажьэри, абыхэм фирмэ гуэрхэр е цIыху щхьэхуэхэр къегъэщIылIащ. ЛэжьэкIэ Iэмалхэр цIыхухэм езыхэм зарэфIэтыншым хуэдэу яубзыху.
-Хэти къокIуэри, ди бухгалтер бгъэдэсу, дэфтэр Iуэхухэр, ахъшэ егъэхьын-къегъэхьынхэр егъэтэмэм, хэти, телефонкIэ къэпсалъэурэ, абыкIэ зэфIокI. Е, псалъэм папщIэ, Магадан щыщ гуэрым дыдэлэжьат иджыблагъи, абыхэм интернеткIэ ди сайтыр къагъуэтри, зыкъытпащIащ, электрон IэмалкIэ зэгурыIуэныгъэхэри зэдухылIащ. Я IуэхущIапIэм и бухгалтерие Iуэхур зэфIэдгъэкIащ, езыхэм мазэм техуэу улахуэ щхьэхуэ ди счетым къралъхьащ. ЦIыхухэр куэдрэ зыхуей хъу Iуэхутхьэбзэщ бухгалтерие Iуэхури, лэжьыгъэншэ дыхъуркъым, - жеIэ.
«Нарт» IуэхущIапIэм Аксанэ и адэм и цIэрщ фIищар. Нэхъапэм ар бухгалтерием пыщIауэ щытакъым, атIэ туризм Iуэхухэр щащIэ фирмэт. Аксанэ и адэр школым щылэжьат игъащIэм, географиемкIэ иригъаджэу. Зытепсэлъыхь къэралхэм, картэмкIэ сабийхэм яригъэлъагъухэм езыр къыщришэкIыну, и нэгу зригъэужьыну ехъуапсэрт. Апхуэдэущ IуэхущIапIэм фIэщыгъэр зэригъуэтар.
- АрщхьэкIэ, къупщхьэ уз иIэ хъури, гъуэгуанэ жыжьэ теувэнуи Iэмал иIэжакъым, - жеIэ Аксанэ.
Зы зэман IуэхущIапIэр дэлажьэу щытащ хамэ къэралым къикIыу адыгэшым, адыгэ уанэм теухуауэ гъэщIэгъуэн гуэрхэр къэзыщIэну, ахэр яджыну ди щIыналъэм къакIуэхэм. Абыхэм ди щIыпIэ дахэхэм зыщрагъэплъыхьырт, шы фермэхэм яшэрт.
-Туризмым и Iуэхур духын хуей хъуащ 2005 гъэм жэпуэгъуэм и I3-м къэхъуа Iуэхум и ужькIэ. Республикэм туризм щыIэжтэкъым, цIыхухэм я къэкIуэныр зэпыуат, - къыддогуашэ ар.
Аксанэ къызэригъэпэща «Лашын» хасэм адыгэ бзылъхугъэм къыдекIуэкI Iуэхугъуэ дахэхэр егъэкIуатэр. Псалъэм папщIэ, хасэм и лэжьыгъэхэм хэту къыдагъэкIащ «Си анэм и пщэфIапIэм» («Мамина кухня») тхылъыр.
-Уи сабиигъуэу узэса шхыным нэхъ IэфI щыIэкъым - ар игъащIэ псокIэ IэфIу уи Iум къонэ. Сэри тхылъыр хуэстхащ адыгэ шхыныгъуэхэр пщэфIыным сыхуэзыгъэса, лъэпкъ сыкъызыхэкIар фIыуэ сэзыгъэлъэгъуа си анэм, -къыджеIэ тхылъым теухуауэ.
