ИскусствоведенэмкIэ доктор, КъБКъУ-м архитектурэмкIэ, ухуэныгъэмрэ дизайнымкIэ и институтым и унафэщIым щIэныгъэ-къэхутэныгъэ IуэхухэмкIэ и къуэдзэ, институтым и кафедрэм и доцент, УФ-м и СурэтыщIхэми Дизайнерхэми я союзхэм, Дизайнерхэм я дунейпсо зэгухьэныгъэм хэт, «Шэрджэс дуней», «Нартиада», «Дэрбзэр» зэпеуэхэм я къэпщытакIуэ гупым я унафэщI Къанокъуэ ФатIимэ и Iэдакъэ къыщIэкIа нэгъуей лъэпкъ фэилъхьэгъуэхэр ЕсэнтIыгу щекIуэкI выставкэм щагъэлъагъуэ.
ЕсэнтIыгу и тхыдэ-лъахэхутэ музей Шпаковский В. П. и цIэр зезыхьэм щокIуэкI КъШР-м щIыхь зиIэ и художник, КъШР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, УФ-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм хэт Карасов Юрэ и лэжьыгъэхэр щагъэлъагъуэ «Наследие» выставкэр. Карасовым и Iэдакъэ къыщIэкIахэм къадэкIуэу, выставкэм щагъэлъагъуэ абы ипхъу ФатIимэ и лэжьыгъэхэри. Абы хагъэхьащ «Нэгъуей лъэпкъ» зыфIаща сериехэр, Къэрэшей-Шэрджэсым и щIыуэпсыр къыщыгъэлъэгъуа сурэтхэр къызэщIиубыдэу.
- СурэтыщI, декоративно-прикладной гъуазджэхэр къэдгъэсэбэпу, нэгъуей щэнхабзэм, гъуазджэм, IуэрыIуатэм я къулеягъэмрэ хэлъ дахагъэмрэ цIыхухэр хэдгъэгъуэзэну ди мурадщ, - жеIэ Къанокъуэ ФатIимэ. – Нэгъуей лъэпкъ фащэхэм сыщыцIыкIум сыдахьэхри ахэр зэхуэсхьэсу щIэздзащ. Си адэр Къэрэшей-Шэрджэсым фIыуэ къыщацIыху сурэтыщIти, и лъэщапIэм си сабиигъуэр щысхьауэ жыпIэ хъунущ. Си адэм лъэпкъ фащэхэр зэриджым сыкIэлъыплъурэ, сэри а Iуэхугъуэм сыдихьэхащ.
ФатIимэ пасэрей нэгъуей лъэпкъ фащэхэм къытрищIыкIа фэилъхьэгъуэ зыбжанэ иIэщ. А фащэ зэкIужхэр езым игъэхьэзырыжащ. Языныкъуэхэр пасэрей сурэтхэм къытрищIыкIащ. Къэбгъэлъагъуэмэ, нэгъуей цIыхубзым и зы фащэр къытрищIыкIащ Астрэхъэн музейм щахъумэ сурэтхэм ящыщ зым. Архивым къыхэна тхыгъэм къызэрыхэщымкIэ, а фэилъхьэгъуэм хъыджэбзым и адэм Iэщышхуэу 25-рэ тригъэкIуэдащ.
Лъэпкъ фащэхэм къыщыгъэлъэгъуэжащ ар зезыхьэ лъэпкъым и псэукIар, хабзэр, дуней тетыкIар. Нэгъуей фащэхэр зэрагъэдахэ дыщэпсыр, дыжьыныр лъапIэт. Апхуэдэу ар дыщэ жьгъей лъапIэхэмкIи къадыхьырт. Кавказ Ищхъэрэм щыпсэу лъэпкъхэм я фэилъхьэгъуэхэми хуэдэу, нэгъуейхэми я фащэм егъэлеиныгъэ хэлъкъым. Абы къытещ дэтхэнэ зы дамыгъэми, тхыпхъэми, уагъэми, цIугъэнэми, зэрагъэдахэ хьэпшыпми ар зезыхьэм теухуауэ зы гъэщIэгъуэн гуэр къыпхуиIуэтэнущ. Къэбгъэлъагъуэмэ, фащэмкIэ гурыIуэгъуэт бзылъхугъэр унагъуэ исми хъыджэбз дэсми. Ар фащэм и щэкIымкIэ, плъыфэмкIэ, тхыпхъэмкIэ зэхагъэкIырт.
Кавказым ис лъэпкъ куэдым яIэщ уагъэкIэ гъэдэха пыIэхэр. ПыIэм тет сатырхэм къыбжаIэрт хъыджэбзым дэлъху дапщэ иIэми. Бзу зытет пыIэ, бзу дамэхэр зытет щIыIутелъ хэдыкIа зезыхьэр унагъуэ имыхьа хъыджэбзхэрт. Iэпхъуэшапхъуэм зэрыхэмыкIырт хъыджэбзхэм зэрызагъэдахэ хьэпшыпхэр, дыщэ, дыжьынхэкIхэр егугъуу, зэрыхуейм хуэдэу щIахуэмыщIым и щхьэусыгъуэр.
Лъэпкъ фащэхэм къадэкIуэу, Къанокъуэ ФатIимэ илъэситхум къриубыдэу зэхуихьэсахэм ящыщщ пасэрей нэгъуей дыщэхэкIхэр. Апхуэдэщ дыщэ, дыжьын, мывэ лъапIэхэмкIэ гъэдэха, ар зезыхьэу щытам и цIэр зытет Iэлъынышхуэхэр, Iэпщэхъухэр. Абы ящыщ куэд ФатIимэ къратат имыщэжу ихъумэну, и гъэлъэгъуэныгъэхэм хигъэхьэну къелъэIуу.
Черкесск къалэм щыпсэу нэгъуей унагъуэм къыщыхъуа Къаныкъуэ ФатIимэ щIэныгъэ лэжьыгъэ 50-м щIигъу итхащ. Ахэр щIэныгъэ журнал цIэрыIуэхэм ихуащ, щIыналъэпсо, урысейпсо, дунейпсо конференцэхэм яужькIэ къыдагъэкIыжа сборникхэм хагъэхьащ. Къаныкъуэр щеджащ щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ Даур Аслъэн и цIэр зезыхьэ Къэрэшей-Шэрджэс къэрал училищэм декоративно-прикладной гъуазджэмрэ цIыхубэ IэпщIэлъапщIагъэмкIэ и къудамэм. Абы къиухащ КъБКъУ-м декоративно-прикладной гъуазджэмкIэ и къудамэри. КъищынэмыщIауэ, Къэрэшей-Шэрджэс къэрал технологие академием «Менеджмент организации», «Налоги и налогооблажение» IэщIагъэхэр щызэригъэгъуэтащ. Иужьым къиухыжащ Москва и къэрал художественно-промышленнэ академием и аспирантурэ Строганов С. и цIэр зезыхьэр.
- ИлъэсипщI хъуауэ КъБКъУ-м сыщолажьэри, сынасыпыфIэу зызолъытэж, фIыуэ слъагъу IэщIагъэм сыпэрытщи. Ди гъэсэнхэм дизайнер щыгъынхэр ягъэхьэзыр, фащэхэм щелэжь дапIэхэр хьэгъуэлIыгъуэ фэилъхьэгъуэхэм я тыкуэнхэр къызэIуах. Языныкъуэхэр Васильев Александр, Юдашкин Валентин хуэдэу дуней псом къыщацIыху модельерхэм ядолажьэ, - жеIэ ФатIимэ.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, ФатIимэ нэгъабэ жыджэру хэтащ Москварэ Брюссельрэ нэгъуей щэнхабзэм и махуэхэр щыщекIуэкIам абы и Iыхьэу къызэрагъэпэща щIэныгъэ-щэнхабзэ конференцхэм. ЩэнхабзэмкIэ «Темп» унэм, Брюссель къыщызэрагъэпэща выставкэм папщIэ ФатIимэ игъэхьэзыра «Ювелирные украшения ногайцев и традиционный ногайский костюм» и лэжьыгъэм къызэщIиубыдащ нэгъуей лъэпкъым я тхыдэм, я иджырей гъащIэм, щэнхабзэм и цIыхухэм ятеухуа гъэщIэгъуэн куэд. Гъэлъэгъуэныгъэм къэкIуат Урысейм, Узбекистаным щыщхэр, Германием, Нидерландым, Тыркум щыпсэу нэгъуейхэр, студентхэр, журналистхэр.
