Мазаем и 8-р Урысей щIэныгъэм и махуэщ
Мы гъэм илъэс 24-рэ мэхъури, ди къэралым щагъэлъапIэ Урысей щIэныгъэм и махуэр.
Иужьрей илъэс зыбжанэм РАН-м и лэжьыгъэм хуабжьу зиужьащ. Абы и Президиумым епхауэ мэлажьэ щIэныгъэ къэхутэныгъэхэм хэлъ Iуэху къиинхэмкIэ щIэныгъэ совет зыбжанэ. Апхуэдэхэщ гидрофизикэм, дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэным, хьэршым епха советхэр, дунейпсо щэнхабзэ щIэиныр, тенджызхэмрэ хыхэмрэ, Арктикэмрэ Антарктикэмрэ джыным хуэунэтIа къэхутэныгъэхэмкIэ советхэр, нэгъуэщIхэри. ИригъэкIуэкI щIэныгъэ-къэхутэныгъэхэмкIэ РАН-р япыщIащ УФ-м, хамэ къэралхэм щыIэ щIэныгъэ зэгухьэныгъэ куэдым. Къыпэщылъ къалэнхэм елъытауэ къэхутэныгъэхэр щокIуэкI Академием и щIэныгъэ къудамэ зэхуэмыдэхэм. Къэралым и щIыпIэ куэдым зыщаужьащ РАН-м и щIыналъэ къудамэхэми. Абыхэм ящыщу нэхъ ин дыдэу къалъытэ Санкт-Петербург щIэныгъэ центрыр.
Илъэс 30 ипэкIэ, 1993 гъэм, Налшык къыщызэIуахауэ щытащ РАН-м и Къэбэрдей-Балъкъэр щIэныгъэ центрыр. Ар къызэгъэпэщыным и гуащIэшхуэ ирихьэлIащ щIэныгъэлI цIэрыIуэ, техникэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, УФ-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Иуан Пёетр. Аращ зи гугъу тщIы щIыналъэ къудамэм иджыпсту и унафэщIыр. Иуаныр зи пашэ лъэпкъ щIэныгъэлIхэм центрым унэтIыныгъэ зэхуэмыдэхэмкIэ къэхутэныгъэ лэжьыгъэшхуэ щрагъэкIуэкI. Ар япыщIащ ди щIыпIэм щыIэ институт зыбжанэм. Апхуэдэхэщ Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр институтыр (унафэщIыр Дзэмыхь Къасболэтщ), Информатикэмрэ щIыналъэ управленэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр институтыр (унафэщIыр БжьыхьэлI Къантемырщ), Прикладной математикэмрэ автоматизацэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр институтыр (унафэщIыр Псху Арсенщ), Бгылъэ щIыпIэхэм я экологиемкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр институтыр (унафэщIыр Тембот ФатIимэщ), нэгъуэщIхэри. Къэбэрдей-Балъкъэр щIэныгъэ центрым и къудамэ щхьэхуэхэщ Ядернэ къэхутэныгъэхэмкIэ Урысей Академием ди щIыпIэм щиIэ Бахъсэн нейтриннэ обсерваторэр (унафэщIыр Петков Валерийщ), абы и Президиумым егъэщIылIащ ГеографиемкIэ къудамэмрэ редакцэ-тхылъ тедзапIэмрэ.
Апхуэдэу ди республикэм щылажьэ щIэныгъэ IуэхущIапIэхэм ящыщщ РАН-м и Медико-биологие институтым медицинэ-экологие къэхутэныгъэхэмкIэ и щIыналъэ институтыр, Астрономие обсерваторэр, нэгъуэщIхэри.
Зи къэхутэныгъхэмкIэ къэралым, хамэ щIыпIэхэм цIэрыIуэ щыхъуа ди щIэныгъэ IэнатIэхэм щолажьэ лъэпкъ щIэныгъэлI пажэхэр. Абыхэм я нэхъыбэр щагъэхьэзыр ди республикэм и еджапIэ нэхъыщхьэхэм. ЦIыхухэм щIэныгъэ нэхъыщхьэ етыным псэемыблэжу хуолажьэ еджапIэ пашэхэу лъэпкъ щIэныгъэлI цIэрыIуэ Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетыр, политик къызэрымыкIуэу, КъБР-м и япэ Президенту щыта КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш академиер, Кавказ Ищхъэрэм ГъуазджэхэмкIэ и институтыр, нэгъуэщIхэри.
КъэхутэныгъэщIэхэр зи плъапIэ ди лъэпкъ щIэныгъэлIхэу зи махуэшхуэр нобэ зыгъэлъапIэхэм дохъуэхъу ди республикэр, Хэку псор ипэкIэ зыгъэкIуэтэн лэжьыгъэ купщIафIэхэмкIэ нэхъ къулеиж хъуну, яхуэфэщэн къэрал гулъытэ ягъуэтыну. Гъунэ зимыIэ щIэныгъэм и щыгу дэкIуеифын куэд ди еджагъэшхуэхэм дяпэкIи къахэкIыну ди гуапэщ.
ЦIыхушхуэхэм я гупсысэхэр
Лъабжьэ быдэ
ЩIэныгъэ нэсыр пэжу, щызу, гурыIуэгъуэу икIи лъабжьэ быдэ иIэу щытын хуейщ.
КОМЕНСКИЙ Ян.
ЩIэныгъэ нэс къэугъуеиным гурыфIыгъуэ къезыт щIэблэ зыгъасэ егъэджакIуэм хуэмыфащэ фIыгъуэ щыIэкъым.
ХАББАРД Элберт.
ЩIэныгъэ гугъу щыIэкъым – щыIэр ар гугъуу къыббгъэдэзылъхьэ егъэджакIуэщ.
ГЕРЦЕН Александр.
