«Си анэм имыщIэу экзамен стат»

Гъатхэр псэм и щIэрэщIэгъуэщ. ЩIымахуэ кIыхьым и ужькIэ, гурыщIэхэр, гугъэхэр къыщыушыж лъэхъэнэ хуэдэщ ар. Апхуэдэуи гукъыдэжым и «тетхэм» ящыщщ уэрэдхэр. А тIур зэппх хъуну къыщIэкIынщ. Зи макъыр гуакIуэ, зи утыку итыкIэм щэн дахэ хэлъ ди уэрэджыIакIуэ нэхъ пажэхэм ящыщщ бзылъхугъэ щыпкъэ Даур Иринэ. Кавказ Ищхъэрэм щыпсэухэм я мызакъуэу, ар хамэ къэралхэми къыщацIыхуащ, фIыуэ щалъагъу.

Къэбэрдей-Балъкъэрым, Ингушым щIыхь зиIэ я артисткэр уэрэджыIакIуэ зэрыхъунур траIуами ярейт. И адэ шыпхъу нэхъыщIэ ФатIимэ Шэру Иринэ и зэчийм щIэхъуэпсу, и цIэр абы фIищауэ щытащ. ЗэрыжаIэщи, «ЦIыхур и натIэм къратхам ирокIуэ». КъищынэмыщIауэ, и анэм дзапэ уэрэдыр сыт щыгъуи и Iэпэгъуу, и адэри бэрэбэнауэу, уэрэд жызыIэхэм яхэту зэрыщытар а псом хэплъхьэжмэ, дауи гу хуумыщIынрэт макъамэмрэ уэрэдымрэ?!

         Даурым и творческэ гъуэгуанэр зэфIэувэным лъабжьэ хуэхъуахэм яхыубжэ хъуну къыщIэкIынщ уэрэджыIакIуэ нэсхэу Гъэсашэ Наталье, Бэгъуэтыж Светланэ сымэ абы гъуазэу дапщэщи зэриIар. Курыт еджапIэр къиуха нэужь, ар щIэтIысхьащ Налшык дэт макъамэ училищэм (иджы Щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ колледжщ). «Си анэм имыщIэу сыкIуэри экзаменыр стат. Радиокомитетым къеIысха уэрэд зыбжанэ згъэзащIэри,  училищэм абы щыгъуэм  и унафэщIу щыта Хьэсанэ Мусэ сыкъищтат… Къысхуигъэдэхатэкъым си анэм къыхэсха IэщIагъэр, уеблэмэ къызэхъурджэуат, арщхьэкIэ си псэр зыхэпщIар уэрэд жыIэнырти, еджэн щIэздзащ», - игу къегъэкIыж Даурым.

         Иринэ иужькIэ къиухат Тбилиси къэрал консерваторэри. ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ зригъэгъуэта иужь, I990 гъэм Даурыр Налшык дэт Музыкэ театрым и солисткэу, Щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ колледжым и егъэджакIуэу мэув. Музыкэ театрым щагъэува «Риголлето», «Травиата», «Евгений Онегин», «Алеко» оперэхэм, «Дахэнагъуэ», «Къамботрэ Лацэрэ» адыгэ лъэпкъ оперэхэм, «Летучая мышь», «Сильва», «Цыганский барон» опереттэхэм Иринэ партие нэхъыщхьэхэр щигъэзэщIащ.

         I995 гъэм къыщыщIэдзауэ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэм концерт гукъинэжхэр ет. Абы и пшыхьхэр щитащ Иордание, Сирие, Тырку, Германие, Испание, Франджы къэралхэм, нэгъуэщI щIыпIэ куэдми.

         «Зи гур къабзэм и IуэхущIафэхэри нэхущ», жаIэ. Даур Иринэ Щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ колледжым щIалэгъуалэр уэрэд жыIэкIэм и щэхухэм щыхигъэгъуазэ къудейкъым, атIэ езым хэлъ нэмысым и дэтхэнэ гъэсэнри щIипIыкIыну хущIокъу. «Сэ сыт щыгъуи си еджакIуэхэм яжызоIэ адыгагъэм, адыгэ хабзэм нэхъ лъапIэ зэрыщымыIэр, абыхэм утетмэ, IуэхуфI къызэрыпэкIуэнур. СыкъызыгурыIуэм, сызэхэзыщIыкIым и насыпщ», - жеIэ абы.

         Иринэ уэрэджыIакIуэ ныбжьыщIэхэр зэпеуэ инхэм хуегъэхьэзыр. Псалъэм папщIэ, Италием щиши къыхуихуащ, ехъулIэныгъэфIхэри сыт щыгъуи зэIэрагъэхьэ.

         ГъащIэм щиIэ насыпым Даур Иринэ лъэныкъуитIкIэ йоплъ. Япэр и унагъуэрщ - и дэлъху-и шыпхъухэрщ, и бынхэрщ, етIуанэр и творчествэрщ. Абы жеIэ: «Си анэр псэуху насып вагъуэу ар сиIащ. Нобэ, Алыхьым и шыкуркIэ, си лъэр жан ящI си пхъурылъху цIыкIухэм. Мыдрейуэ, гукъыдэжышхуэ къызэзытыр си лэжьыгъэрщ. Езгъаджэхэр утыку къыщихьэкIэ, ахэр зы лъагапIэ гуэрым нэсауэ щыслъагъукIэ къаруущIэ къысхалъхьэ».

Иринэ и «школым» щIэкIауэ иджыпсту куэдым ди утыкур ягъэбжьыфIэ. Апхуэдэхэщ Бэрэгъун Марьянэ, Мэз Джульеттэ, Хьэцей Тимур, Уэзрокъуэ Чэрим, нэгъуэщIхэри. Абыхэм я ехъулIэныгъэхэм щогуфIыкI ар.

         Даур Иринэ и гъэсэнхэр макъамэм и жанр псоми щегъэлажьэ. Классикэ, оперэ, иджырей уэрэдхэр. Апхуэдэщ: Бах, Моцарт, Верди сымэ я IэдакъэщIэкIхэр, урыс композиторхэм ящыщу Алябьев Юрийрэ Варламов Александррэ, адыгэхэм - Къардэн Хьэсэн, Шэру Иринэ, Молэ Владимир, ХьэIупэ ДжэбрэIил, нэгъуэщIхэми я лэжьыгъэхэр. УэрэджыIакIуэ ныбжьыщIэхэр абы къыхуреджэ эстрадэм хуабжьу къыщагъэсэбэп хъуа фонограммэм пэIэщIэу щытыну: «Уи макъ къабзэкIэ бгъэзащIэ уэрэдыр цIыхум ягу нэхъ нос. «УэрэджыIакIуэ нэс» къыпхужаIэну ухуеймэ, абы тетыпхъэщ», - яжреIэ еджэхэм.

         Даур Иринэ щIэблэм сэбэп яхуэхъун, цIыхур гъэгуфIэн мурадхэрщ зытетри, цIыхуфIым хуэфащэ пщIэр игъуэтыну, гушхуэныгъэ хэлърэ зыгъэгумэщI щымыIэу дунейм тетыну ди гуапэщ.