ЗэвгъащIэ
Псалъафэхэм къарыкIыр
Удым и удыгъэр япэ кърегъэщ.
ЦIыхум езым и къуаншагъэр нэгъуэщIым щытрилъхьэм деж къапсэлъ хабзэщ.
Емызэш мэшыбэ ещIэ.
Куэд зылэжьыф цIыху гуащIафIэм ехьэлIауэ къапсэлъ хабзэщ.
Къоджэм уигъэжейкъым.
Зэпымыууэ уи ужь итщ, уигъэзагъэркъым, псэхупIэ къуитыркъым. ЦIыхум кIэрымыкI гупсысэ, гукъэкI, гурылъхэм теухуауэ къапсэлъ.
Нэ илъагъу нэ ещIэж.
Нэхъ къызэрагъэсэбэп хабзэр бын гъэсэным ехьэлIауэщ: уэ пщIэуэ илъагъурщ бынми ищIэжынур.
Псым къудамэ теткъым.
«IэубыдыпIэншэщ» жыхуиIэщ. Псым ущыбэлэрыгъ зэрымыхъунур кърагъэкIыу къапсэлъ.
Удын зэхэдзэ нэхърэ Iыхьэ зэхэдзэ.
Зым и закъуэкIэ, и къарукIэ зэфIэмыкIыну гуэрым зэгъусэу иужь щихьэм, щеувалIэм деж къапсэлъ хабзэщ.
Е улIын е улIэн.
Таучэл зытращIэ Iуэху шынагъуэм иIэнкIэ хъуну кIэухитIым (текIуэныгъэм е кIуэдыныгъэм) теухуауэ къапсэлъ, нэгъуэщI зыхэдэн щымыIэу къагъэуву.
Щауэ Къэлидар.
Фэ фщIэрэ?
Баффет Уоррен и дерсхэр
Баффет Уоррен Эдвард - иужьрей лъэхъэнэм щыпсэу инвестор нэхъ цIэрыIуэ дыдэщ. Ар 1930 гъэм шыщхьэуIум и 30-м Омахэ (США) къыщалъхуащ. Баффетхэ я унагъуэм къихъуа сабииплIым, Уоррен и закъуэщ щIалэу яхэтар.
И адэшхуэм Омахэ тыкуэн цIыкIу щиIэт, ерыскъыхэкIхэр щищэу. Абы щылажьэу щытащ иджыпсту Баффет и компаньон Мангер Чарли. Уоррен и сабиигъуэм щегъэжьауэ бжыгъэхэмкIэ, есэпымкIэ къызэрымыкIуэу Iэзэт, абы тынш дыдэу зэригъэщIащ Америкэм и Штат Зэгуэтхэм я къалэ къомым дэс цIыхухэм я бжыгъэхэр.
Баффет фейдэ къызыпэкIуа и япэ Iуэхур илъэсих щыхъум иригъэжьащ. И адэшхуэм и тыкуэным «Coca-Cola» банкIитху, дэтхэнэми цент 25-рэ хуэзэу, къыщищэхури, дэтхэнэри цент 50 техуэу ищэжащ. И ныбжьыр илъэс 11 щыхъум и адэм и Iуэхухэм нэхъ дихьэхащ. И шыпхъу нэхъыжь Дорис гъусэ къищIщ, я адэм ахъшэ щIыхуэ къыIахри, и япэ акцищыр къищэхуащ. Куэдрэ иIыгъакъым ахэр, химылъэфэн щхьэкIэ, доллари 5 фейдэуэ къригъэщIри ищэжащ. Зы акцэр доллар 38-кIэ къищэхуауэ арати, занщIэу 27-м нэс ехуэхащ, махуитI дэкIри, доллар 40 и уасэ хъуащ, абы щыгъуэщ Баффет ейхэр щищэжар. Ауэ зы тхьэмахуэ нэхъ дэмыкIыу зы акцэм доллар 200 и уасэ хъуащ - шыIэныгъэ пхэлъын зэрыхуейм и япэ дерс хуэхъуащ ар Уоррен.
И ныбжьыр илъэс 13 щрикъуам «Washington Post» газетыр кърихьэкIыу щIидзэри, зы мазэм доллари 175-рэ къилэжь хъуащ. Абы дамэ къызытригъэкIа Уоррен и Iыхьлыхэм яжриIащ, илъэс 30 хъуху миллионер мыхъумэ, Омахэ дэт унэ нэхъ лъагэ дыдэм и щхьэм зыкъызэрыридзыхыжынур. А ныбжьым нэсыху нэхъ губзыгъэ хъунщ ди щIалэр жыхуаIэу, и адэ-анэм къафIэIуэхуакъым абы жиIар. Ауэ илъэс 13-м иту хьэрычэтыщIэ жыджэр хъуа щIалэм и псалъэр игъэпэжащ, и ныбжьыр илъэс 31-м щынэблагъэм япэ доллар мелуаныр къилэжьащ.
Школ нэхъыщхьэри, Пенсильванием дэт университетри къиуха нэужь, ар щIэтIысхьащ хьэрычэтыщIэ Iуэхум щыхурагъаджэу Колумбием щыIэ школым. Зэман дэкIри, Грэм Бенджамин и «Интеллектуальный Инвестор» тхылъыр Iэпэгъу хуэхъуащ. Тхылъым акцэ къызэращэху хабзэ псори IуигъэкIуэтыкIауэ, IэмалыщIэхэр итт.
ШыIэныгъэшхуэрэ зэгъэзахуэ куурэ пхэлъын хуейт, ар зытехьа гъуэгум ущымылъэпэрэпэн щхьэкIэ. КъищынэмыщIауэ, есэпым зэрыхуэIэзэри хуабжьу сэбэп къыхуэхъурт. Зи гугъу тщIы тхылъым и авторым и нэIэ щIэту экономикэмкIэ мастер хъуащ, икIи абы куэдым хуигъэIущащ. Ауэ Грэм зытет хабзэхэм я гъунапкъэхэр щIэх дыдэу къезэвэкI хъури, адэкIэ зиужьащ.
1957 гъэм Баффет Омахэ игъэзэжри, абы инвестицэ зэгухьэныгъэ къыщызэригъэпэщащ. Езыр компанием и генеральнэ менеджеру хахри, Iуэхур ежьащ. Баффет и Iуэху зехьэкIэр адрейхэм къащхьэщыкIырт.
Зы компание къищэхужри, абы бизнесыр щIэуэ щызэтриублащ, хэхъуэ къыхуихьмэ, игъэлажьэрт, фейдэ къыпимыхыфмэ - зэхуищIыжырт. Ахъшэ къызыпэкIуэращ, армыхъумэ социальнэ Iуэхум егупсысыртэкъым.
НэгъуэщI зы хьэли хэлъщ Баффет, и бынхэм ахъшэкIэ яхуэжумарттэкъым, апхуэдиз мылъку бгъэдэлъ пэтми. ЯдоIэпыкъу, ауэ ахъшэр зэбгрипхъыркъым. Зэгуэрым Уоррен и къуэ Говард и адэм къелъэIуащ фермэ къищэхуу, хьэрычэтыщIэ Iуэху зэтриублэну зэрыхуейм къыхэкIкIэ къыдэIэпыкъуну. Адэм мылъку зыбгъэдэмылъ и къуэр игъэщIэхъуакъым. Фермэр езым къищэхури, и къуэм бэджэнду иритащ, мазэ къэс процент бжыгъэ къриту. Иджыри зы щапхъэ: Уоррен ипхъу Сьюзи ахъшэ щхьэкIэ къелъэIуат и машинэр аэоропортым и гаражым къыщIихужынути. Баффет и пхъум тхылъымпIэм Iэ щIригъэдзри, доллар 20-р щIыхуэу иритащ.
Иджыпсту Баффет къызэригъэпэща «Berkshire Hathaway» компание лъэщыр езым и цIэкIэщ зэрытхар. Зыгуэр къэхъу хъужыкъуэмэ, Уолл Стрит щекIуэкIыну драмэм иджы щыщIэдзауэ топсэлъыхь ар къызыфIэIуэхухэр. Компанием и акцэхэм я уасэм и лъагагъыр ар зыIэщIэлъым куэдкIэ елъытащ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, аращ абы щекIуэкI лэжьыгъэр къызэзыгъэпэщри, езыгъэфIакIуэри, зезыгъэужьри. А къулыкъум Баффет щызэзыхъуэкIыну зыгуэр щыIэу я фIэщ хъуркъым цIыхухэм. Ауэ езы Уоррен жиIащ, и къулыкъур зыхуигъэфэщэн къызэригъуэтар, ауэ хэтми дунейм къытригъэхьэркъым. Куэд щIауэ и дарэгъу Мунгер Чарлиу пIэрэ е Симпсон Лу («Government Employees Insurance Co» и унафэщIщ)? Хэт ищIэрэ?!
Сыт къэхъуми Баффет Уоррен и дерсхэр дуней псом щызэрагъащIэ, уеблэмэ, «Баффет цIыкIухэм» инвестор Iуэхум хэлъхьэныгъэфIи хуащIакIэщ.
НэщIэпыджэ Замирэ.
Ар пэжщ
Шейр куэдым яфIэфIщ
Урысейм исхэм шейм пащI щыIэкъым. Абы ефэхэм я бжыгъэм и куэдагъым тепщIыхьмэ, ди къэралыр дуней псом щыяпэхэм ящыщщ. Япэ къищыр Инджылызымрэ Тыркумрэщ.
* * *
Статистикэм къызэригъэлъагъуэмкIэ, махуэ къэс шей йофэ балигъхэм я процент 93-р, сабийхэм я процент 98-р. Ауэ щыхъукIи, къэдгъэлъэгъуа бжыгъэм и Iыхьэ щанэр кружки 4 е нэхъыбэ йофэ.
* * *
КъызэрабжамкIэ, Урысейм и зы цIыхур илъэсым хуэзэу шей кружкэ 550-рэ йофэ, е махуэм зы кружкэрэ ныкъуэрэ.
* * *
Ди къэралым кърашэ ерыскъыхэкIхэм я деж увыпIэ щхьэхуэ щеубыд шейм. Ар хохьэ упсэун папщIэ узыхуей шхыныгъуэхэр щызэхуэхьэса матэм илъыпхъэу къалъытахэм.
Дахагъэ
Къэрал зэмылIэужьыгъуэхэм щхьэцым щрату щыта теплъэр
Италие. Ренессансым и лъэхъэнэм Италием нэхъ дахэ дыдэу къыщалъытэ щхьэцыр сырыхуфэ-дыщафэхэрат. Бзылъхугъэхэм я щхьэцыр удз зэмылIэужьыгъуэхэм къыщIэвыкIа псыкIэ ираIэрт, языныкъуэхэм парик дыщафэхэр зытралъхьэрт. Уеблэмэ, дыгъэм трагъэхун папщIэ, гъэмахуэм сыхьэт бжыгъэкIэ дыгъэпсым хэси щыIэт - итальян архитектурэр зэрыкъулей балконхэм ист цIыхубзхэр. Щхьэцыр щызэщIакъуэм деж мывэ лъапIэхэм къыхэщIыкIа щыгъэхэр хащIэрт, псом нэхъ дахэу къалъытэр escoffion зэщIэкъуэкIэрат.
Испание. Бзылъхугъэхэм я щхьэцыр къызэрыгуэкIыу, зэщIэкъузауэ апхуэдэт. «Бандо»-т а теплъэм зэреджэр. Щхьэц захуэхэр нэкIубгъухэмкIэ къехыу кърадзыхырти, и кIапэр щIыбагъымкIэ щызэщIакъуэрт. Ар удз гъэгъа цIыкIухэмкIэ ягъэщIэращIэрт, нэхъ къулейхэм мывэ лъапIэхэр къагъэсэбэпырт.
Франджы. XVII лIэщIыгъуэм парикмахерхэм я Iэзагъыр щагъэлъагъуэ хъуар Франджырщ. Абы щыпсэу пащтыхь унагъуэхэм щыщ бзылъхугъэхэм егъэлеяуэ Iэтауэ щхьэцхэр зэщIрагъакъуэрт, щхьэц Iув зытемылъхэм, парик къагъэсэбэпырт. Псом щыгъуэми франджы бзылъхугъэхэм я натIэр къыщIэщырт, щхьэц кIыхь гъэбэринар щхьэ щIыбымкIэ щызэщIакъуэу арат.
Германие. Щхьэцыр пIалъэ кIыхькIэ япэ дыдэу щагъэбэринар (завивка) Германиеращ. Ар къыщыхъуар 1904 гъэрщ икIи Европэ псом псынщIэ дыдэу модэ щыхъуащ. 1920 гъэм а къэрал дыдэм къыщежьащ бзылъхугъэхэм я щхьэцыр кIэщIу щIэщэныр. А лъэхъэнэращ щхьэцыр ялэу, и фэр трахуу нэмыцэхэм къыщаублар.
Къэбарт Мирэ.
ЦIэрыIуэхэр
Тэрч къалэ щIыхь зиIэ и цIыху
Театрымрэ киномрэ я актёр цIэрыIуэ, РСФСР-м, СССР-м я цIыхубэ артист, Щукиным и цIэр зезыхьэ Театр училищэм и художественнэ унафэщI, Хэку зауэшхуэм и ветеран Этуш Владимир и гъащIэ псор театрым тыхь хуищIащ. 1945 гъэм Щукиным и цIэр зезыхьэ Театр училищэр къиуха нэужь, Вахтанговым и цIэкIэ щыIэ театрым лэжьэн щыщIидзащ. И творческэ гъуэгуанэр къызэрыщIидзар комедиехэм хэткIэрэщ. А лъэхъэнэм къриубыдэу нэхъ гукъинэжу зыхэтауэ къалъытэр Шекспир и «Два веронца» комедием Лаунс унэIутым и ролыр зэрыщигъэзэщIарщ.
IэщIагъэлIхэри артистыр фIыуэ зылъагъухэри дэзыхьэха роль куэд игъэзэщIащ а актёрым. Къапщтэмэ, абы и творчествэр тохуэ Станиславский Константин и псалъэхэм - роль цIыкIу щыIэкъым, артист цIыкIущ щыIэр. Мис а роль цIыкIухэм къыщигъэлъэгъуа Iэзагъ инырщ, и творческэ зэфIэкI гъунэншэрщ 1971 гъэм - РСФСР-м, 1984 гъэм СССР-м и цIыхубэ артист цIэ лъапIэхэр къыщIыхуагъэфэщар.
1966 гъэм траха Гайдай Леонид и «Кавказская пленница» фильмыр арагъэнщ абы и цIэрыIуагъыр нэхъри зыIэтар. Саахов и ролыр дагъуэншэу къехъулIауэ къалъытащ абы щыгъуэм псоми. Езы Этуш зыкъызэриумысыжамкIэ, а образым тыншу ихьэфащ, псэлъэкIэми гугъу дехьакъым Кавказым зэрыщызэуам щхьэкIэ. Арауэ къыщIэкIынщ ар ди хэгъэгум нэхъ гъунэгъу къыхуэзыщIри.
Мыбдежым къыхэгъэщыпхъэщ артист цIэрыIуэр Къэбэрдей-Балъкъэрым зэрыпыщIа щIыкIэри. Хэку зауэшхуэм и зэманым дзэ зэдзэкIакIуэхэр щагъэхьэзыру Ставрополь дэт школым щеджэрт ар. Фронтым щыIухьам фочгъауэ полкым хэхуэри, Къэбэрдеймрэ Осетиемрэ я бгыхэм щызэуащ. Курп лъагапIэхэм, Iуащхьэмахуэ лъапэ хахуагъэ хэлъу зыкъыщигъэлъэгъуащ. Зауэ нэужьым мызэ-мытIэу щыIащ ар ди лъахэм, и гъусэу фронтым Iутахэм яхуэзащ. А Iуэхугъуэхэр архивым къыщагъуэтыжу нэсу зыщагъэгъуэза нэужь, Тэрч къалэ къызэрыунэхурэ илъэси 100 щрикъум ирихьэлIэу, Этуш Владимир фIащауэ щытащ «Тэрч къалэ щIыхь зиIэ и цIыху» цIэ лъапIэр. ИкIи актёр цIэрыIуэр илъэс 80 щрикъум абы и пшыхьым хэтащ, саугъэти хуашащ Тэрч щыщ лIыкIуэхэм.
Этуш Владимир илъэс бжыгъэ куэдкIэ Щукиным и цIэр зезыхьэ театр училищэм и ректору щытащ, актёр Iэзагъым щыхуагъасэ кафедрэм и профессору лэжьащ. ЕгъэджакIуэм и зэфIэкIри, унафэщIым и Iулыджри, актёрым и Iэзагъри дэгъуэу къыщигъэсэбэпащ ар зыпэрыта IэнатIэхэм.
Абы къыхуагъэфэщащ Вагъуэ Плъыжь, Хэку зауэшхуэ орденхэр, «Хэкум и пащхьэ щиIэ фIыщIэхэм папщIэ» орденым и III, IV нагъыщэхэр, «Урысейм щIыхь зиIэ и цIыху» орденыр, нэгъуэщIхэри.
Этуш Владимир нэгъабэ дунейм ехыжащ и ныбжьыр илъэс 97-м иту.
Дохъушокъуэ Синэ.
ГъэщIэгъуэнщ
Пащтыхьхэм къулыкъу хуэзыщIэхэр
Пащтыхьхэм сытым дежи яIэу щытащ зыхуей-зыхуэфIхэр къахуэзыщIэ блыгущIэтхэр. Абы и «унэIутхэр» зыхуей псори ягъуэту, бейуэ псэурт, ауэ я гъащIэр пщым и гукъыдэжымрэ къытехьэгъуэмрэ елъытат.
Пщым и уардэунэм къулыкъу щызыщIэхэм къалэн зэмылIэужьыгъуэ куэд ягъэзащIэрт. Нэхъ пасэм абыхэм я бжыгъэр мащIэт, ауэ куэд хъуа нэужь, пщэрылъ къыщащIым нэхъ хэщIыурэ къекIуэкIащ. Апхуэдэу, къапщтэмэ, Франджым и пащтыхь Людовик XIV цIыхуищэ бжыгъэ и унафэм щIэтт, Iуэху мыхьэнэншэ тIэкIухэр зэфIагъэкI мыхъумэ, зыми къалэн пыухыкIа имыIэу. Псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, пащтыхьым пщэдджыжьым зезыгъэхуапэхэр зыкъом хъурт. Абыхэм ящыщ зым и къалэныр Людовик XIV щатIэгъэну щыгъынхэр иIыгъын хуей къудейуэ арат. НэгъуэщI зыгуэрым и пщэрылъыр зы Iуэху цIыкIу закъуэт - пащтыхьыр щышхэкIэ бгъэIулъ Iуипхъуэнырт.
* * *
Уардэунэм къыщекIуэкI модэр къэзыгупсысыр пащтыхь унагъуэрат. Пащтыхьымрэ пащтыхь гуащэмрэ я щыгъынхэмрэ я дуней тетыкIэмрэ щапхъэ трахырт абыхэм я блыгущIэтхэм.
Елизаветэ I и фIыгъэкIэ къежьауэ щытащ щэкI хъарым къыхэщIыкIа пщампIэхэр. Апхуэдэуи дэнэ щIыпIи къыщацIыхурт пащтыхь гуащэм и щхьэц плъыжьыфэмрэ лъагэу къэIэтауэ зэригъэдахэмрэ.
ЦIыкIухэм папщIэ
Лэжьэреймрэ щхьэхынэмрэ
ЩIымахуэ махуэ гуэрым лэжьэреймрэ щхьэхынэмрэ мэзым пхъашэ зэдэкIуат. Лэжьэрейм уаери зыхимыщIэу джыдэр Iэрыхуэу игъэлажьэрт. КъехуэбэкI щыхъум, абы къэпталыр зыщихри ауэ щылъ жыг пыупщIам трилъхьащ.
МыдэкIэ гум къинауэ ис щхьэхынэр мэкIэкуакуэ, и дзэхэр фIызэтоуэ. Лэжьэрейр щIыIэм зэримысыр игъэщIагъуэу йоупщI:
Ар дауэ? Сэ джэдыгу сщыгърэ пэт щIыIэм сес, уэ джанэ фIэкI пщыгъкъым, итIани укъызэщIэплъащ.
Уэ уи джэдыгур сытым щыщ, сэ си къэпталым елъытауэ. Зэрысщымыгъым хуэдэу итIани щIыIэм сригъэсыркъым. Плъагъуркъэ, жыг пызупщIам телъу аращ.
КхъыIэ, дызэгъэхъуажэ, къелъэIуащ щхьэхынэр.
Ар мыхъунщ. ЖыпIэр сыт? Сэ дауэ сыхъужыну?
Сидыкъыпэнущ щIыIэм, гущIэгъу къысхуэщI, мэгъынанэ щхьэхынэр.
Хъунщ-тIэ. Сомитху къэпталым къытелъхьи, фIыкIэ зыухьэ.
Щхьэхынэм сомитху трилъхьэри, къэпталыр къихъуэжащ. Лэжьэрейми мэз пыупщIын иухати, пхъэр гум кърилъхьэщ, джэдыгур зыщитIагъэри унэм кIуэжащ.
Къэпталым куэд къыпхуищIэнт? Куэд имыкIуу щхьэхынэр нэхъри щIыIэм къисащ.
Фынеуэ, псынщIэу, егъэпIащIэ абы шыхэр.
Шыхэр псынщIэу кIуами, къапэщылъ гъуэгуанэр мащIэтэкъыми, щхьэхынэм щIыIэ хыхьэри сымаджэ хъуащ.
Ауэ лэжьэрейм джэдыгур зыщитIэгъэхукIэ щхьэхынэр игу къэкIыжурэ куэдрэ ауан ищIырт.
Мэлей ФатIимэ.
Чэнджэщхэр
Лыр къызэрагъэвыжыр
♦ШатэкIэ ящIа шыпсыр щIэх зокIуэкIри, куэдрэ щыбгъэт хъунукъым.
♦Щэ щагъэвэжкIэ бэлагъкIэ зэIащIэркъым, бэлагъыпэр песыкIри. ЗэрызэIыщIэн хуейр чымчыркIэщ.
♦Жьэрымэу ягъэу лэкъумыр хъурейуэ яху хабзэщ. Дунейм ехыжам а лэкъумым и жьауэм щIэт хуэдэу къыщохъури и псэр мэтынш, жаIэрт нэхъыжьхэм.
♦Къаз, бабыщ дагъэ гъэткIуар мафIэм иса щIыфэм щыпхуэмэ мэхъуж.
♦ГъэтIылъыгъэ ящIу ягъэува кхъуейм и шэжыпсыр и щхьэм къыдэкIуейрэ кхъуейр и лъабжьэм кIуэмэ - уэшх къешхынущ, кхъуейр и щхьэм къакIуэрэ шэжыпсыр и лъабжьэм ехмэ - уэгъу хъунущ жаIэу щытащ.
♦Лэпс пщтыр уефауэ псы щIыIэ утефыхьыжыну тэмэмкъым. Ныбэуз уищIынущ.
♦Лы щтар псым (хуабэми щIыIэми) халъхьэу къагъэвыжыркъым - и IэфIыр щIокI.
♦Шэ щагъэпщткIэ ар зэрагъэпщтыну хьэкъущыкъум псы щIыIэ ирагъэжыхь, шэр щIимысыкIын щхьэкIэ.
Къубатий Борис.
