Кавказ щIыналъэр пелуанхэм я лъахэщ. Абы щыхьэт техъуэ хъыбарыжьхэмрэ дэфтэрхэмрэ гъунэжщ. Зи лIыгъэр жыжьэ щаIуэтэжу щыта нарт лIы къуданхэмрэ кIэсэгъу пщы щэджащэ Ридадэрэ я деж щегъэжьауэ нобэрей ди щауэхэмрэ пщащэхэмкIэ иухыжу щIэблэр зыщIапIыкI щапхъэ зытехыпхъэхэр гъунэжщ. Мамыр лъэхъэнэм нэхъ лIыгъэ зэхэгъэкIыпIэ лъэщу къалъытэ спорт зэхьэзэхуэхэр, псом хуэмыдэу Олимп Джэгухэр. Абыхэми сыт щыгъуи щыпэрытщ «кавказ теплъэ зиIэ цIыхухэр». Уригушхуэну ирикъунщ илъэсиплI ипэкIэ иужьу Рио-де-Жанейрэ щыIа Гъэмахуэ Олимпиадэр. Гуапэщ иджыри зэ ар уи нэгу къыщIэбгъэхьэжыну.
Урысейм и спортсмени 107-рэ медаль зэмылIэужьыгъуэхэр яIыгъыу къикIыжащ Бразилием 2016 гъэм щызэхэта Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм. ЛIэужьыгъуэ 19-м абыхэм къащыпэлъэщын къыхэкIакъым. Сыт щыгъуи хуэдэу къэралым и ехъулIэныгъэм хэлъхьэныгъэшхуэ хуащIащ Кавказым икIахэм, псом хуэмыдэу бэнакIуэхэм. Абыхэм ящыщщ Урысей Федерацэм япэ дыщэри иужьри къахуэзыхьахэр.
Бразилием щызэхэтыну Олимп Джэгухэм и пэ къихуэу допингым ехьэлIауэ щыIа псалъэмакъ, Iуэху мыщхьэпэ куэдым иужькIэ ди къэралым и спортсменхэм я гур ихауэ абы ирихьэлIэн хуейт. Арат зыщыгугъар ди ныкъуэкъуэгъухэри. АрщхьэкIэ…
Хуабжьу дызэрыщIэхъуэпсауэ, гуфIэгъуэшхуэкIэ къыщIидзащ Рио-де-Жанейрэ къыщызэIуаха XXXI Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм. Абы и япэ махуэм Урысей Федерацэм дыщэ медалыр къыщыхуихьащ Бахъсэн къалэм щыщ адыгэ щIалэ Мудрэн Беслъэн - дзюдомкIэ килограмм 60-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм ар Олимп чемпион щыхъуащ! Къэбэрдей щIалэр и хьэрхуэрэгъу псоми ефIэкIри, Олимп лъагапIэм къыщыхутащ. Ар тыншауэ зыми хужыIэнукъым, ауэ гухэхъуэщ иджыри зэ уи нэгу къыщIэбгъэхьэжыну.
Арати, Олимп Джэгухэм я япэ махуэм утыку къихьащ дзюдомкIэ щэнейрэ Европэм и чемпион, Урысей Федерацэм спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер ди лъахэгъу Мудрэн Беслъэн. Абы тепыIэншэу дыпэплъэрт, дэтхэнэ зы хъыбарри къэтпхъуатэу телевизорымрэ интернетымрэ дабгъэдэсу.
Мудрэным и япэ хьэрхуэрэгъу, Голландием къикIа Мурен Джерен адыгэ щIалэм къыпигъэувын иIакъым. Беслъэн ар хигъащIэри, Армением щыщ Давтян Ованес финалым и 1/8-нэ Iыхьэм щыIущIащ. Абыи зэрелIэлIэща щыIэкъым. АдэкIэт зэпэщIэтыныгъэ нэхъ гугъухэм щыщIидзэр.
Финал ныкъуэм кIуэн папщIэ адыгэ щIалэм къыпэуващ дунейпсо рейтингым щыпашэ Ким Вон Чжин. Корее Ипщэм щыщ дзюдоистыр лъэщым и закъуэтэкъым, атIэ хьилагъи зыхэлът. Ар «зэрымыщIэкIэ» Беслъэн и нэм щIэIэбащ, абыкIэ нэхъ мыхъуми иригъэкIуэтын и мураду. Мудрэныр апхуэдэу къыпхуэгъэдзыхэнутэкъым. Дохутырхэр къеIэзэри, бэнэныгъэм пищащ икIи и хьэрхуэрэгъур хигъэщIащ.
Финалым хуэзыша гъуэгури тыншакъым. Куржым щыщ Папинашвили Амирани щIэхъуэпсырт и хэкур игъэлъэпIэну. АрщхьэкIэ текIуэныгъэр зыIэрыхьэнур а тIум язырат. Ар хэт нэхъ хуэфащэми Мудрэн Беслъэн зыми шэч къытригъэхьакъым - къыпэщIэтар къабзэу тридзэри, медалхэм ящыщ зы къызэрыIэрыхьэнур белджылы ищIащ. Ар дыщэми дыжьынми щызэхэкIынур иужьрей зэIущIэрат.
Къэзахъстаным къикIа Сметов Елдос и ныбжьыр илъэс 23-рэ фIэкIа мыхъуми, дунейпсо чемпионт. Апхуэдэм упэщIэтыну, дауи, къызэрыгуэкI Iуэхугъуэкъым. АрщхьэкIэ Мудрэным фIы дыдэу къыгурыIуэрт къикIуэт зэрымыхъунур - Къэбэрдей-Балъкъэрри, Адыгейри, Къэрэшей-Шэрджэсри, Урысей Федерацэри зэрыщыту, дунейм и дэнэ щIыпIи щыпсэу адыгэхэри абы къыдэщIырт. Псори щIэхъуэпсырт Беслъэн и текIуэныгъэм.
Бэнэныгъэр гуащIэу щытащ. Сметовым и щIалагъэмрэ жыджэрагъымрэ Мудрэным и Iэзагъымрэ лъэщагъымрэ пэуващ. Абы нэхъ лъэрызехьэр щызэхэкIар иужь дыдэ секундхэращ. Беслъэн и хьэрхуэрэгъум лъакъуэпэщIэдз хуищIри, ириудащ. Ар текIуэныгъэт! Мэзкуу зэманымкIэ жэщыр сыхьэт 12-м нэблэгъами, Бахъсэни, Налшыки, Мейкъуапи, Черкесски, Мудрэным дэщIа цIыху минищэхэр щыпсэу нэгъуэщI щIыпIэхэри дэрэжэгъуэ иным зэщIищтащ.
Афэрым, адыгэлI! Зэи къэмыхъуауэ ди лъэпкъым иджы къыхэкIащ дзюдомкIэ Олимп чемпион. Ар Мудрэн Беслъэнщ!
Бразилием щекIуэкI Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм Урысей Федерацэм япэ дыщэ медалыр къыхуэзыхьа Мудрэн Беслъэн и текIуэныгъэм теухуа хъыбарымкIэ къызэIуахащ дунейм я хъыбарегъащIэ IэнатIэ нэхъыщхьэхэм я къыдэкIыгъуэхэр. Дэтхэнэми хуэфэщэн пщIэ лъагэ щыхуащIащ Къбэрдей-Балъкъэрым щыщ адыгэ щIалэм и ехъулIэныгъэ иным, къызыхэкIа лъэпкъым, къэралым я дежкIэ абы иIэ мыхьэнэм. Езыми хэкулI нэсу аргуэру зыкъигъэлъэгъуащ журналистхэм щепсалъэм. Абыхэм ящыщ зы къеупщIат цIэрыIуэ зэрыхъуам къыхэкIыу дяпэкIэ дэнэ щыпсэуну къыхихынуми. «Си хэкужь хуэдэ щыIэкъым. Дуней псор тIэу-щэ хъурейуэ къэслъэтыхьащи, унэм щызгъэзэжынум сыт щыгъуи тепыIэншэу сыпоплъэ. Ди бгы лъагэхэм, дыкъэзылъхуахэм, гъунэгъухэм, Iыхьлыхэм зэи защызгъэнщIыркъым». Олимпиадэм зэрыщытекIуам папщIэ къратыну мылъкур къызэригъэсэбэпыну щIыкIэмкIэ къыщеупщIами, ярита жэуапри пщIэ лей абы хуозыгъэщIщ. «Рио-де-Жанейрэ сыкъежьэн ипэкIэ ди анэм къызжиIащ: «Дэ уэ сом мелуанхэмкIэ дыпщыгугъыркъым, ахэр дэри къэдлэжьыфынущ, дыщэ медалыр зыIэрыгъэхьэ». Сэ мыбы олимп хъуэпсапIэм сыкъишащ икIи ар къызэхъулIащ. Аращ псом ящхьэр».
Олимпиадэм и щIэдзапIэр телъыджэт. Абы хуэфащэу къыпащэну дыщыгугъырт бэнэкIэ хуитымкIэ ди щIалэ ахъырзэманхэу Европэм щэнейрэ и чемпион Джэду Iэниуаррэ дуней псом апхуэдизрэ щынэхъ лъэща Махуэ Билалрэ. Ди жагъуэ зэрыхъущи, Билал мэскъалкIэ зэрыбэлэрыгъам медалыншэу къигъэнащ, япэ дыдэ зэIущIэм къыщыхагъащIэри. Iэниуар утыкур игъэбжьыфIами, къылъысар дыжьынырщ.
Пасэрей алыджхэм ирахьэжьа хабзэм тету Рио-де-Жанейрэ щекIуэкIа XXXI Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм къыщыхэжаныкIа Мудрэн Беслъэн Iэтауэ Хэкум къыщрагъэблэгъэжащ. Мэзкуу и «Шереметьево» кхъухьлъатэтIысыпIэм къызэреувэхыжу абы адыгэ джэгукIэ къыщыIущIащ, къэралымрэ лъэпкъымрэ я ныпхэр яIыгъыу. АдэкIэ гупышхуэу къыщыпежьащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и гъунапкъэм къыщихьэжым, республикэм и къалащхьэм, щалъхуа Бахъсэн къалэм. Абы къыхуагъэфэщащ къэрал дамыгъэ лъагэ, саугъэт лъапIэхэр, псэупIэ екIу, иратхащ ар щIыхьым и аллеем.
Мудрэн Беслъэн IущIэну къэкIуахэм яхэтт благъэхэр, Iыхьлыхэр, ныбжьэгъухэр, къулыкъущIэхэр… Дэтхэнэми ар иIэтынут, игъэлъэпIэнут, псалъэ IэфIхэр хужиIэнут. Зи лIыгъэм уэрэдхэр хуауса Бадынокъуэ, Сосрыкъуэ, Андемыркъан сымэ хуигъадэт ар къызыхэкIа лъэпкъым. Абы нэхъ лъапIэ сыт щыIэ?!
ДзюдомкIэ килограмм 60-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм XXXI Олимпиадэм и япэ махуэм дыщэ медалыр къыщызыхьа адыгэ щIалэ Мудрэн Беслъэн зыкъыкIэригъэхуакъым а спорт лIэужьыгъуэ дыдэмкIэ чемпион хъуа (килограмм 81-м нэс) Халмурзаев Хьэсэн. КъызыхэкIа ингуш лъэпкъым абы и пщIэр лъагэу иIэтащ.
Урысейм и щIыхьыр зыхъумэ Чакветадзе Давит алыдж-урым бэнэкIэмкIэ килограмм 85-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм хэтащ. Грузин щIалэм финалым щыхигъэщIащ Украинэм щыщ дунейпсо чемпионыр.
БэнэкIэ хуитращ медаль нэхъыбэ къытхуэзыхьар. Дагъыстэным щыщ Садулаев Абдулрашид килограмм 86-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм пашэныгъэр щиубыдащ. Осетие Ищхъэрэ-Аланием икIа Рамонов Сослъэн ныбжькIэ щIалэми, и зэфIэкIыр хуабжьу лъагэу къыщIэкIащ. Финалым 11:0-у абы щыхигъэщIащ илъэсиплI ипэкIэ Олимп чемпион хъуа азербайджан щIалэ Асгаров Торгул.
Сэшхуэр гъэбзэнымкIэ Бразилием псоми щатекIуащ Егорян Янэ. И закъуэуи Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам хэтуи ар Олимп чемпион хъуащ.
Апхуэдэ щIыкIэкIэ кавказ лъэпкъхэм къахэкIахэм ди къэралым дыщэ медалу 7 къыхуахьащ. Урысей Федерацэм зыIэригъэхьа дыщэ 19-м ар и IыхьэфIщ. Сыт щыгъуи апхуэдэущ зэрыщытри.
Адыгэ щIалитIым, Мудрэн Беслъэнрэ Джэду Iэниуаррэ, Рио-де-Жанейрэ щаIа ехъулIэныгъэхэм я гугъу пщIымэ, абыхэм я закъуэ ефIэкIыфащ Португалие, Норвегие, Финляндие, Индие, Египет, Израиль, Австрие къэралыгъуэ инхэм хуэдэхэм я спортсмен псоми икIи гуп зэпеуэм 48-50-нэ увыпIэхэр щаубыдыфынут.
Сурэтхэм: Мудрэн Беслъэнрэ абы и гъэсакIуэ Тау Хьэсэнбийрэ.
Урысейм и щIыхьыр екIуу зыхъумэ Халмурзаев Хьэсэн.
Рамонов Сослъэн и хьэрхуэрэгъур хегъащIэ.
Дагъыстэн бэнакIуэ Садулаев Абдулрашид.
Сэшхуэр Iэзэу зыгъабзэ Егорян Янэ.
