Къэбэрдей-Балъкъэрыр зэрыгушхуэ икIи зэрыпагэ, лъагэу дэлъеинымкIэ дуней псом щэнейрэ я чемпион прохладнэдэс Ласицкене (Кучинэ) Марие щытыкIэ гугъум ихуащ. Мыгувэу абы Урысейр ибгынэнкIэ хъунущ.
Атлетикэ псынщIэмкIэ урысейпсо федерацэм доллар мелуанитху къуэдыуэ иритын хуеящ дызэрыт мазэм и пэ махуэм ирихьэлIэу. Ар Атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо федерацэм илъэс ипэкIэ къыхуагъэуват ди спортсменхэм допинг къызэрагъэсэбэпыр мызэ-мытIэу щIахъумэну зэрыхэтам папщIэ. АрщхьэкIэ зэманыр къыщысым ахъшэр ягъуэтакъым. Абы къокI Урысейм и атлет псынщIэхэр дунейпсо зэхьэзэхуэхэм афIэкIа зэрыхамыгъэтынур. Армырами, иужь илъэсхэм ахэр хуитыжтэкъым зыщыщ къэралым и щIыхьыр яхъумэну. Иджы я щхьэзакъуэуи утыку къихьэфынукъым.
Апхуэдэ щIыкIэкIэ ди къэралым и спортсмен лъэрызехьэ зыбжанэм аргуэру зэманыр пщIэншэу ягъэкIуэдын хуей хъунущ, текIуэныгъэшхуэхэр щызыIэрагъэхьэфыну зэхьэзэхуэ инхэм пэIэщIэу. Ар хуабжьу хьэлъэщ.
Псом япэу хилъэфахэм ящыщщ, армырами илъэсиплI ипэкIэ зэхэта Олимп Джэгухэр блэзыгъэкIын хуей хъуа, лъагэу дэлъеинымкIэ дуней псом щэнейрэ я чемпион Ласицкене Марие. НэгъуэщI спортсмен лъэрызехьэхэу Сидоровэ Анжеликэрэ Шубенков Сергейрэ ядэщIыгъуу иужь мазэхэм ар емытIысэхыу ныкъуэкъуащ Урысейм допинг IуэхумкIэ зигъэкъэбзэжын папщIэ. АрщхьэкIэ къикIа щыIэкъым. Иджы здынэсаращи, Прохладнэ щыщ пщащэр хьэзырщ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхар ибгынэну.
- Мы мыхъумыщIагъэ къомым иужь илъэситхум зы къаруи къысхуагъэнакъым, - жиIащ иджыблагъэ Ласицкене Марие. - Ди спортым и унафэщIхэм я мыкIуэмытагъым и зэранкIэ лажьэ зимыIэхэр илъэс зыбжанэ хъуауэ дыхелъафэ, къытщхьэщыжын диIэкъыми.
Спортсменкэ цIэрыIуэм и гъэсакIуэ Габрилян Геннадий къыхигъэщащ 2021 гъэм Токио щекIуэкIыну гъэмахуэ Олимп Джэгухэм Марие хэтын папщIэ лъэкI къызэримыгъэнэнур.
- Сытри сщIэнущ Машэ дунейпсо утыкум зыкъыщигъэлъэгъуэфын папщIэ, - жиIащ абы. - АдэкIэ дащыгугъыжынукъым Урысейм и спорт унафэщIхэм.
И щхьэр течауэ жимыIами, Габрилян и псалъэхэм къокI Ласицкене и спорт гражданствэр ихъуэжыну. Армырамэ зэхьэзэхуэхэм хагъэтынукъым. Апхуэдэу ди лъахэгъум тыншу хуэщIэнущ, иужь илъэсхэм и щхьэм фIэкIа Урысей Федерацэм и щIыхьыр зэримыхъумэжым къыхэкIыу. Ар зэхагъэхьэну, дауи, куэд щIохъуэпс, дэтхэнэ къэралми и щIыхьыр зэриIэтынур ящIэри. Абы Iуэхур хуэмыкIуамэ нэхъыфIт, ауэ кIуэ пэтми гугъэхэр нэхъ мащIэ мэхъу.
Дуней псом тхуэнейрэ я чемпион (тIур щхьэ зытелъ стадионхэм къыщихьащ), Европэм щэнейрэ щытекIуа, Континентхэм я кубокыр тIэунейрэ зыIэрыхьа, НыбжьыщIэхэм я Гъэмахуэ Олимп джэгухэм и дыщэ медалыр къэзыхьа, «Налкъутналмэс лигэм» щэнейрэ щынэхъыфIа, нэгъуэщI лъагапIэ куэдри къызэхъулIа, спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер Ласицкене (Кучинэ) Марие хуэдэ ди къэралым фIэкIуэдыныр гущIыхьэщ. Псом хуэмыдэу ар дэ ди жагъуэщ къыщалъхуари лъагэу дэлъеиным зыщыхуигъэсари Къэбэрдей-Балъкъэрым хыхьэ Прохладнэ къалэрауэ зэрыщытым къыхэкIыу. Ар иджы дэни щагъафIэ спортсменкэ лъэрызехьэщ, ЩIы хъурейм къыщыпэлъэщын куэд щIауэ темыту.
1993 гъэм и пэщIэдзэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщалъхуа Кучинэ Марие и ныбжьыр илъэсипщI хъуа къудейуэ арат Прохладнэ дэт курыт еджапIэхэм ящыщ зым физкультурэмкIэ и егъэджакIуэу лажьэ Габрилян Геннадий и нэIэм щыщIэхуам. Сабийхэм ядригъэкIуэкI урокхэм абы псынщIэу гу щылъитащ адрейхэм и инагъкIи зэфIэкIкIи къахэщ хъыджэбз псыгъуэ цIыкIум. КъыщызэдэжэкIи, лъагэу щыдэлъейкIи, нэгъуэщI дерсхэмкIи ар псоми фIыкIэ къахэщырт. Нэрылъагъут Марие спорт зэфIэкI лъагэ къызэрыкъуэкIыфынур. Абы папщIэ ерыщу дэлэжьэн хуейт. А Iуэхугъуэ мытыншыр и пщэ дилъхьэжащ физкультурэмкIэ егъэджакIуэ къызэрыгуэкI Габрилян Геннадий икIи, зэман дэкIри, щыгуфIыкIыжащ: тренерми абы и гъэсэнми дунейпсо цIэрыIуагъ ягъуэтащ. А тIум я зэдэлэжьэныгъэр зэрызэпыуар зэ закъуэщ – курыт еджапIэр къиуха иужькIэ, Марие щIэтIысхьащ Волгоград дэт Физическэ щэнхабзэмкIэ къэрал академием икIи Горьков Борис и унафэм щIэту илъэситIкIэ зигъэсащ. ИтIанэ Кучинэм Габрилян и деж къигъэзэжри, къэралпсо утыкум тепщэныгъэр псынщIэу щиубыдащ. АдэкIэ дунейпсо гъэфIэныгъэми куэдрэ зыпигъэплъакъым. Абы лъабжьэ быдэ хуэхъуауэ къалъытэ тренерымрэ гъэсэнымрэ адэмрэ пхъумрэ зэрызэхущытым хуэдэу зэрызэбгъэдэтымрэ зэхьэзэхуэхэм зыщыхуагъэхьэзыркIэ спортсменкэм къытехьэлъэн лъэпкъ Iуэхум зэрыхамыгъэхьэмрэ. Адрейхэм хьэлъэ къыщралъэфэкIкIэ, мэхыхукIэ къыщажыхькIэ Марие зэпеуэм зыкъыщигъэлъагъуэ хуэдэу зегъасэ икIи и гупсысэр зытеухуар абы къыщигъэсэбэпыну Iэмалхэращ, атIэ лъэщагъыракъым.
Кучинэ Марие япэ ехъулIэныгъэ иныр щызыIэригъэхьащ Италием и Брессаноне щIыпIэм 2009 гъэм щекIуэкIа НыбжьыщIэхэм я дунейпсо чемпионатым. Метр 1,85-рэ зи лъагагъым щхьэпрыпкIри, абы дыжьын медалыр къыхуагъэфэщащ. А илъэс дыдэм етIуанэ увыпIэр щиубыдащ Тампере (Финляндие) щыIа НыбжьыщIэхэм я европей Олимп фестивалым.
Дыжьыным дыщэри мыгувэу къыкIэлъыкIуащ. 2010 гъэм Сингапурым щызэхэта НыбжьыщIэхэм я япэ гъэмахуэ Олимп джэгухэм метр 1,89-р къыщызэринэкIри, текIуэныгъэр къыщихьащ.
АдэкIэ ди лъахэгъу хъыджэбзым зэхьэзэхуэ инхэм я бжэ псори къыхузэIуахащ. Ар абыхэм увыIэгъуэ имыIэу хэтщ икIи текIуэныгъэшхуэхэмкIэ дэрэжэгъуэ къыдет. Псом хуэмыдэу Кучинэ Марие хуэфIащ 2014 гъэр. ЩIышылэм (январым) и 16-м Челябинск щекIуэкIа Лукашевичрэ Середкинымрэ я мемориалым япэ дыдэу метритI лъагагъыр къыщызэринэкIащ. Тхьэмахуищ дэкIри, абыи щхьэпрыкIыжащ, XL Galan зэхьэзэхуэм щытекIуэри.
АрщхьэкIэ а гъэм и ехъулIэныгъэ нэхъыщхьэр къыщыпэплъэр Польшэрат. Сопот къалэм щызэхэта щхьэ зытелъ стадионхэм щрагъэкIуэкI дунейпсо чемпионатым дыщэ медалыр къыщихьащ, хэгъэрейхэм ящыщ Лицвинкэ Камилэ япэ увыпIэр дигуэшри. КъищынэмыщIауэ, Кучинэ Марие щытекIуащ «Налкъутналмэс лигэм» щыщ Iыхьэу Парижрэ Цюрихрэ щызэхэта зэпеуэхэм икIи а зэхьэзэхуэ иным бжьыпэр щиубыдащ.
Абдежми къыщыувыIакъым. Прохладнэдэс пщащэр Европэм и командэ къыхэхам хуабжьу сэбэп хуэхъуащ Континентхэм я кубокыр атлетикэ псынщIэмкIэ къэхьынымкIэ.
КъыкIэлъыкIуэ илъэсым Китайм дунейпсо чемпион нэс щыхъуащ. Зи щхьэр теха стадионым (апхуэдэ зэхьэзэхуэхэр щхьэхуэу къалъытэ) щекIуэкIа зэхьэзэхуэхэм метри 2,1-мрэ щыщхьэпрыкIри, дыщэ медалыр зыIэригъэхьащ.
2016 гъэм бадзэуэгъуэм (июлым) и 1-м къыщыщIэдзауэ 2018 гъэм мэкъуауэгъуэм (июным) и 30 пщIондэ Кучинэ Марие и зы хьэрхуэрэгъуи дуней псом къыщыдигъэплъакъым. А илъэситIым къриубыдэу ар зыхэта зэхьэзэхуэ 45-ми (!) ди лъахэгъур щытекIуащ. Абыхэм хеубыдэ дунейпсо чемпионатхэри, Европэм и зэхьэзэхуэри, Континентхэм я кубокри, нэгъуэщI куэди. А псоми я дыщэ медалхэр Марие къыхуагъэфэщащ икIи Урысей Федерацэм атлетикэ псынщIэмкIэ и спортсменкэ нэхъыфIу къалъытащ.
2017 гъэм ди лъахэгъур лIы дэкIуащ. «Евроспорт» телеканалым и комментатор, урысей спорт журналист Ласицкас Владас ар щхьэгъусэ ищIащ икIи абы и унэцIэр къищтэри, Марие Ласицкене хъуащ (цIыхухъухэмрэ цIыхубзхэмрэ я унэцIэм я кIэухыр Латвием щызэщхьэщокI).
МетритI лъагагъыр Ласицкене зыкъом щIауэ къыфIэмыIуэхуж хъуащ. Зэхьэзэхуэхэм зэрыхэтрэ ар абы 74-рэ (!) щхьэпрыкIащ. Апхуэдэ зыхузэфIэкIа нэгъуэщI спортсмен цIыхубз ЩIы хъурейм теткъым. Мы гъэм Чехием и Остравэ къалэм щызэхэта зи чэзу дунейпсо зэпеуэм, цIыху мин 12-м щIигъу къыщыкIэлъыплъу, ди лъахэгъу цIэрыIуэм метри 2-рэ сантиметри 6-рэ зи лъагагъыр къигъэIурыщIащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ Европэми дуней псоми я чемпион цIэр зезыхьэ прохладнэдэс бзылъхугъэм къыдэщIхэм аргуэру дэрэжэгъуэ ин яритащ. Ар мы гъэм зыри зыпэмылъэща лъагагъщ. Марие дунейпсо рекордми Чехием щебгъэрыкIуат, арщхьэкIэ метри 2-рэ сантиметри 10-р зэкIэ къехъулIакъым.
Ласицкене (Кучинэ) Марие атлетикэ псынщIэмкIэ тхыдэм мыгувэу хыхьэфынущ. Илъэс 22-рэ хъуауэ зыми хуэмыкъутэ дунейпсо рекордым ар пэгъунэгъу дыдэ хъуащ. Болгарием щыщ Костадиновэ Стефкэ абы щыгъуэм къызэринэкIа метритIымрэ сантиметрипщIым нэсын папщIэ прохладнэщылъхум сантиметриплI иIэжу аращ. ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, Ласицкене а Iуэхугъуэ дахэр куэд дэмыкIыу къехъулIэнущ. ИкIи а гугъэр лъабжьэншэкъым: мы гъэм дунейм къыщызэранэкIа лъагапIэ нэхъ инихым ящыщу тхур къызэхъулIар Мариещ. Абы къищынэмыщIауэ, метритIым щхьэпрыкIыфар Бельгием щыщ Тиам Нафиссатщ, ари зэ закъуэ.
Нэгъабэ Ласицкене (Кучинэ) Марие и ехъулIэныгъэхэри телъыджащ. Феплъыт фэри: мэкъуауэгъуэм и 13-м - метри 2,01-рэ (Ослэ, Норвегие), мэкъуауэгъуэм и 16-м - метри 2,02-рэ (Хожув, Польшэ), мэкъуауэгъуэм и 20-м - метри 2,06-рэ (Остравэ, Чехие), мэкъуауэгъуэм и 30-м - метри 2,04-рэ (Стэнфорд, США), бадзэуэгъуэм и 5-м - метри 2,02-рэ (Лозаннэ, Швейцарие). Иужьрей зэхьэзэхуэм ди лъахэгъур метри 2-рэ сантиметри 7-м щебгъэрыкIуащ икIи къехъулIэным зымащIэ дыдэщ иIэжар. Лъагэу дэлъеинымкIэ апхуэдэу зэкIэлъхьэужьу лъэщу зыкъэзыгъэлъагъуэ спортсменкэ зэи щыIакъым. 2015 гъэм Пекин щызэхэта дунейпсо зэпеуэм зэрыщытекIуэрэ блэкIа илъэсиплIым абы бжьыпэр щимыубыда зэхьэзэхуэ къэщIэжыгъуейщ.
Зым и дежкIи щэхукъым, рекордхэр бгъэувын папщIэ абыхэм уесэн, ерыщу уебгъэрыкIуэн хуейщ. Марие арат иджыпсту ищIэр.
Ласицкене (Кучинэ) Марие сыт щыгъуи текIуэу щытауэ къыпщохъу. АрщхьэкIэ абы и ныбжьыр илъэс 26-рэ хъууэ аращ икIи дяпэкIэщ и ехъулIэныгъэ нэхъ ин дыдэхэр щыщыIэну хуагъэфащэр. Апхуэдэу езым къилъытэр гъэмахуэ Олимп Джэгухэм я дыщэ медалырщ. 2016 гъэм Рио-де-Жанейрэ щыIам Дунейпсо Олимп Комитетымрэ ИААФ-мрэ (атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо федерацэ) ягъэкIуакъым, ди къэралым и допинг Iуэхухэм я гуащIэгъуэти. Токио 2021 гъэм щекIуэкIынум Iэмал имыIэу хыхьэну хуейщ, иджыпсту зэрыт зы къэралми имей (нейтральнэ) статусым фIэкIа имыIэми. АрщхьэкIэ ари иджы къызэпыуда хъуащ.
Шэч хэлъкъым, дэтхэнэ зы спортсменым и дежкIи Олимп Джэгухэм мыхьэнэшхуэ яIэщ. Абы щытекIуэм и пщIэр и гъащIэ псокIэ Iэта зэрыхъум къищынэмыщIауэ, и псэукIэм и зэIузэпэщынагъри куэдкIэ елъытащ. Аращи, Ласицкене (Кучинэ) Мариерэ и тренер Габрилян Геннадийрэ иджыпсту я гупсысэр нэхъыбэу, дауи, зытеухуар 2021 гъэм Японием щыIэну Олимпиадэращ. Абы иужькIэ сытри къэхъуфынущ. Къапщтэмэ, Марие щIохъуэпс анэ хъуну.
Урысей Федерацэм спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер, «Хэкум и пащхьэм щиIэ фIыщIэхэм папщIэ» медалым и етIуанэ нагъыщэр, «Дзэм къыщигъэлъэгъуа хахуагъэм папщIэ» медалыр, УФ-м и Президентым и фIыщIэр зыхуагъэфэща, Къэбэрдей-Балъкъэрым физическэ щэнхабзэмрэ спортымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Ласицкене (Кучинэ) Марие къыщалъхуа, япэ ехъулIэныгъэхэр щызэригъэгъуэта республикэр зэи зыщигъэгъупщэркъым. Зэхьэзэхуэ зэхуаку лъэхъэнэхэм ар ди щIыналъэм къопIэщIэж, и Iыхьлыхэр, ныбжьэгъухэр, гъунэгъухэр, къыдэщIхэр зэригъэлъагъуну, и дэрэжэгъуэхэмкIэ абыхэм ядэгуэшэну. Апхуэдэ зэпыщIэныгъэхэр зэи зэпыуркъым, хамэ къэрал гуэрым и щIыхь дяпэкIэ ихъумэну мурад ищIми къэтIэсхъэну фIэщщIыгъуейщ.
Мы Iуэхум иджыри кIэ игъуэтакъым - Атлетикэ псынщIэмкIэ урысейпсо федерацэр мэтхьэусыхэ икIи щIолъэIу лажьэ зимыIэ, допинг Iуэхум пыщIауэ зэи къыщIамыгъэща Ласицкене Марие хуэдэ спортсменхэм дунейпсо зэхьэзэхуэхэр хузэхуамыщIыну. Хэт ищIэн, я хьэтыр къалъагъункIи хъунщ, ар фIэщщIыгъуейуэ щыт пэтми.
