Дунейм щыхъыбархэр

Мэлыжьыхьым и 30, мэрем

♦Джазым и дунейпсо махуэщ
♦Ветеринархэм я дунейпсо махуэщ
♦Урысейм и МафIэсгъэункIыфIхэм я махуэщ
♦Мексикэм щагъэлъапIэ Сабийм и махуэр
♦Вьетнамым и къэрал гуфIэгъуэщ - я текIуэныгъэм и махуэщ
♦Швецием щагъэлъапIэ я пащтыхьым и махуэр
♦1789 гъэм
США-м и япэ президенту хаха Вашингтон Джордж а къулыкъум зэрытеувэм теухуа зэIущIэ екIуэкIащ.
♦1918 гъэм «Ленфильм» киностудиер къызэрагъэпэщащ
♦1945 гъэм Егоров Михаилрэ Кантарие Мелитонрэ сыхьэт 14-рэ дакъикъэ 35-м ТекIуэныгъэм и Бэракъыр Берлин и Рейхстагым щыфIадзащ.
♦1945 гъэм Гитлер (и унэцIэ дыдэр Шикльруберщ) Адольф зиукIыжащ.
♦1870 гъэм къалъхуащ мэжэр композитор цIэрыIуэ Легар Франц.
♦1883 гъэм къалъхуащ зи IэдакъэщIэкIхэмкIэ дуней псом щыцIэрыIуэ чех тхакIуэ Гашек Ярослав.
♦1949 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дзу Руслан.
♦1953 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор ЩоджэнцIыкIу Нинэ.
♦1967 гъэм къалъхуащ уэрэджыIакIуэ, композитор, продюсер, УФ-м и цIыхубэ артист Киркоров Филипп.
Накъыгъэм и 1, щэбэт
♦Гъатхэмрэ Лэжьыгъэмрэ я махуэшхуэщ
♦Къэзахъстаным щыпсэу лъэпкъхэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
♦Литвам Анэм и махуэр щагъэлъапIэ
♦США-м зэхудэчыхыныгъэм, сабийхэм я узыншагъэр хъумэным, хуитыныгъэм я махуэхэр щагъэлъапIэ
♦1840 гъэм
Инджылызым щащIащ дунейм щыяпэ пощт маркэхэр.
♦1918 гъэм Ходынскэ губгъуэм щекIуэкIащ Совет Армэм и япэ дзэ парадыр.
♦1929 гъэм Джылахъстэнейм псыщIэгъэлъадэр щаутIыпщащ.
♦1941 гъэм Налшык сабий стадион къыщызэIуахащ.
♦1944 гъэм «Москва зэрахъумам папщIэ» медалыр къащтащ.
♦1923 гъэм
къалъхуащ къэрал лэжьакIуэу, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIу 1969-1984 гъэхэм щыта Къущхьэ КIыщыкъуэ.
♦1935 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Урыс Мухьэзир.
♦1937 гъэм къалъхуащ социологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, Адыгэ Республикэм щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ АфэщIыж Тыркубий.
♦1938 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и сурэтыщI, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Гъуэгунокъуэ Мухьэрбий.
♦1939 гъэм къалъхуащ хьэрычэтыщIэ, техникэ щIэныгъэхэм я доктор, Адыгэ Республикэм и Президенту щыта Щэумэн Хьэзрэт.
♦1942 гъэм къалъхуащ «Къэббалъкътурист» ОАО-м и генеральнэ директор, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къалэ Владимир.
♦1943 гъэм
къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, политик, жылагъуэ лэжьакIуэ Нэхущ Заурбий.
♦1954 гъэм къалъхуащ адыгэ усакIуэ Жыкъуэ Гъумар.
♦1955 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакIуэ Емкъуж Мухьэмэд.
Накъыгъэм и 2, тхьэмахуэ
♦1920 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым япэ щэбэт щIыхьэху щекIуэкIащ.
♦1934 гъэм Налшык Пионерхэм я унэ къыщызэIуахащ.
♦1940 гъэм ХII Гъэмахуэ Олимп джэгухэр ирамыгъэкIуэкIыну унафэ къащтащ. А илъэсым и фокIадэм и 21 – жэпуэгъуэм и 6-хэм Японием и къалащхьэ Токио щызэхэтыну траухуауэ щыта джэгухэр ирагъэкIуэкIакъым, японо-китай зауэр къызэрыхъеям и зэранкIэ.
♦1944 гъэм Инджылызым и къалащхьэ Лондон щызэхэтын хуея ХIII гъэмахуэ Олимп джэгухэр зэрырамыгъэкIуэнум теухуа унафэ къащтащ. Абы и щхьэусыгъуэр ЕтIуанэ дунейпсо зауэр зэрекIуэкIырт.
♦1945 гъэм СССР-м и Дзэ Плъыжьым Берлин къищтащ.
♦1729 гъэм къалъхуащ Урысей империем и унафэщI Екатеринэ ЕтIуанэр.
♦1922 гъэм
къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессору щыта, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Урыс Хьэталий.
♦1930 гъэм къалъхуащ «Ленин гъуэгу» (иджы – «Адыгэ псалъэ») газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта ТIажь Пётр.
♦1931 гъэм къалъхуащ КъБКъУ-м и ректору щыта, профессор, КъБР-мрэ АР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ Лъостэн Владимир.
♦1939 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик, УФ-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Мекъул ДжэбрэIил.
♦1941 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и Къэзыбж палатэм и япэ унафэщIу щыта Къэрмокъуэ Хьэчим.
♦1953 гъэм къалъхуащ дирижёр цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артист Гергиев Валерий.
Накъыгъэм и 3, блыщхьэ
♦Печатыр зыми и унафэ щIэмытыным и дунейпсо махуэщ. ЮНЕСКО-м и унафэкIэ ягъэлъапIэ. 1991 гъэм Намибием и къалащхьэ Виндхук Iэ щытрадзащ къэрал псоми я правительствэхэм зэрызыхуагъазэм. Абы къэрал унафэщIхэр къыщыхураджэрт прессэр щхьэхуиту, демократием и хабзэхэм тету лэжьэныр къызэрагъэпэщыну.
♦Дыгъэм и дунейпсо махуэщ
♦Мыпсэлъэным и дунейпсо махуэщ
♦США-м щагъэлъапIэ ЕгъэджакIуэм и махуэр
♦Польшэм и Конституцэм и махуэщ
♦Японием и Конституцэм и махуэщ
♦1902 гъэм
США-м «Пепси» компаниер къыщызэрагъэпэщащ.
♦1957 гъэм КПСС-м и ЦК-мрэ СССР-м и Министрхэм я Советымрэ унафэ къащтащ колхозхэр совхозу зэхъуэкIыным теухуауэ.
♦1938 гъэм къалъхуащ урысей тхакIуэ, драматург, актёр, РСФСР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Инин Аркадий.
♦1939 гъэм къалъхуащ кинорежиссёр, УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Урысей Федерацэм и цIыхубэ артист Нечаев Леонид.
♦1941 гъэм къалъхуащ куржы шахматисткэ, дуней псом и чемпионкэ Гаприндашвили Нонэ.
♦1951 гъэм
къалъхуащ урысей тхакIуэ, публицист, критик, «Триумф», «ТЭФИ» саугъэтхэр зрата Толстая Татьянэ.
♦1956 гъэм къалъхуащ совет актрисэ, РСФСР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Андрейченкэ Наталье.
♦1965 гъэм къалъхуащ урысей хьэрычэтыщIэ, политик, «Гражданская платформа» партым и къызэгъэпэщакIуэ Прохоров Михаил.
Накъыгъэм и 4, гъубж
♦МафIэсгъэункIыфIхэм я дунейпсо махуэщ
Латвие Республикэм и щхьэхуитыныгъэм теухуа декларацэр къыщащта махуэщ. 1990 гъэм Латвие ССР-м и Совет Нэхъыщхьэм унафэ къищтащ Совет Союзым къызэрыхэкIыжым икIи къэралыгъуэ щхьэхуэ зэрыхъужым теухуауэ.
♦Китайм и ЩIалэгъуалэм я махуэщ
♦Японием щагъэлъапIэ ЩхъуантIагъэм и махуэр
♦1852 гъэм Шамил
ь Iимамым и нэIибхэм ящыщ Хьэжы-Мурат, и гупыр и гъусэу урысхэм ягухьэну мурад зыщIауэ щытар, пащтыхьыдзэм щыщу кърагъэбыдылIа хъумакIуэхэр зэтраукIэри щIэпхъуэжахэщ. Урысыдзэр къызэщIаIэтэри, абыхэм якIэлъыпхъэращ икIи Хьэжы-Мурат гуузу яукIауэ щытащ.
♦1904 гъэм Панамэ кIэнауэр ухуэн щIадзащ.
♦1904 гъэм Инджылызым щыщ хьэрычэтыщIэхэу, инженерхэу Ройс Генрирэ Роллс Чарльзрэ автомобиль лIэужьыгъуэщIэ къыщIагъэкIыу щIадзащ. Абы «Роллс-Ройс» фIащауэ щытащ.
♦1924 гъэм Париж къыщызэIуахащ VIII Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр. Ахэр накъыгъэм и 4 – бадзэуэгъуэм и 27-хэм екIуэкIащ.
♦1927 гъэм США-м къыщызэрагъэпэщащ киногъуазджэм и академие. Лэжьыгъэ нэхъыфIхэм хуагъэфащэ «Оскар» саугъэтыр зыгъэувари аращ.
♦1934 гъэм Москва Кином и унэ къыщызэIуахащ. Иджыпсту ар Кином и Унэ Нэхъыщхьэрщ.
♦1959 гъэм Налшык бжьамийкIэ газ къашэу щIадзащ.
♦1979 гъэм Тэтчер Маргарет Инджылызым и премьер-министру ягъэуващ. А къулыкъум нэхъапэм цIыхубз зэи пэрытатэкъым.
♦2010 гъэм УФ-м и Президентым и УказкIэ Налшык къыфIащащ «Зауэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр.
♦1934 гъэм къалъхуащ совет актрисэ цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артисткэ, Канны 1957 гъэм щекIуэкIа ХI кинофестивалым и саугъэтыр («Летят журавли» фильмым папщIэ) зыхуагъэфэща Самойловэ Татьянэ.
♦1938 гъэм къалъхуащ абазэ тхакIуэ, КъШР-м и цIыхубэ усакIуэ КIыкIуэту Микаэль.
♦1943 гъэм къалъхуащ УФ-м и цIыхубэ художник, Урысейм и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща Шемякин (Къардэн) Михаил.
♦1956 гъэм
къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м и и академик, УФ-м щIыхь зиIэ и экономист Щауэжь Хьэсэнбий.
♦1971 гъэм къалъхуащ Урысейм щIыхь зиIэ и тренер, къэралым футболымкIэ и командэ къыхэхам, ЦСКА-м я тренеру щыта Слуцкий Леонид.
Накъыгъэм и 5, бэрэжьей
♦Ныкъуэдыкъуэхэм я хуитыныгъэхэм щIэбэныным и дунейпсо махуэщ
♦Япониемрэ Корее Ипщэмрэ щагъэлъапIэ Сабийхэм я махуэр

♦Белоруссием Печатым и махуэр щагъэлъапIэ
♦Къыргъызым и Конституцэм и махуэщ
♦1836 гъэм
Европэм щыяпэ дыдэу Бельгием гъущI гъуэгу щаутIыпщащ.
♦1912 гъэм «Правда» газетым и япэ номерыр къыдэкIащ.
♦1945 гъэм нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм я бийуэ Прагэ зыкъыщаIэтащ IэщэкIэ зэщIэузэда цIыхухэм.
♦1945 гъэм советыдзэхэм Даниемрэ Нидерландхэмрэ хуит къащIыжащ.
♦1949 гъэм Лондон Iэ щытрадзащ Европэм и Советым и уставым.
♦1912 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ, зэдзэкIакIуэ Пэрэныкъуэ Мурат.
♦1929 гъэм
къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, «Ленин гъуэгу» («Адыгэ псалъэ») газетым жэуап зыхь и секретару илъэс куэдкIэ щыта Апажэ Назир.
♦1930 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Къардэн Бубэ.
♦1937 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, РАЕН-м и академик, АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Апышэ Абрэдж.
♦1938 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ дохутыр Бахъсэн Хьэмэдэ.
♦1939 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор Нэхущ Владимир.
♦1941 гъэм къалъхуащ хоккеист цIэрыIуэу щыта, Олимп Джэгухэм щэнейрэ я чемпион, дунейм пщIэнейрэ и чемпион Рагулин Александр.
♦1943 гъэм къалъхуащ усакIуэ, ЩIДАА-м и академик, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Тхьэзэплъ Хьэсэн.
♦1948 гъэм
къалъхуащ Адыгейм и цIыхубэ сурэтыщI ПэтIуащIэ Феликс.
♦1948 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ЛIыс Мухьэмэд.
♦1952 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ, КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къалмыкъ Кларэ.
♦1953 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Хьэмыку Жаннэ.
♦1967 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актёр, КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Мысост Вадим.
Накъыгъэм и 6, махуэку
♦Москва и гербымрэ и ныпымрэ я махуэщ. «Москва къалэм и махуэшхуэхэр» законым ипкъ иткIэ ягъэуващ 2004 гъэм.
♦1715 гъэм Урысейм къыщащтащ къэралым и япэ дзэ-уголовнэ кодексыр.
♦1889 гъэм Париж ухуэн щаухащ Эйфель чэщанэр.
♦1906 гъэм Николай ЕтIуанэ пащтыхьым Iэ тридзащ Урысей империем и Къэрал хабзэ нэхъыщхьэхэм.
♦1939 гъэм Налшык шыгъэжапIэ къыщызэIуахащ.
♦1945 гъэм советыдзэхэм Бреслау быдапIэр (иджы - Польшэм хыхьэ Вроцлав къалэрщ) нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм къыIэщIагъэкIыжащ.
♦1985 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым унафэ къищтащ Мурманскрэ Смоленскрэ «Къалэ-ЛIыхъужь» цIэр яфIэщыным техуауэ.
♦1994 гъэм Ла-Манш псы дэжыпIэм щащIа тоннелыр къызэIуахащ. ЕтIощIанэ лIэщIыгъуэм и ухуэныгъэ нэхъ телъыджэ дыдэхэм ящыщу къалъытэ а гъуэгум Франджымрэ Инджылызымрэ зэпищIащ.
♦1875 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэдж, узэщIакIуэ Долэт-Джэрий СулътIан.
♦1907 гъэм къалъхуащ совет дзэ кхъухьлъатэзехуэ, Совет Союзым и ЛIыхъужь Гастелло Николай.
♦1922 гъэм къалъхуащ актёр, егъэджакIуэ цIэрыIуэ, Хэку зауэшхуэм хэта, СССР-м и цIыхубэ артист Этуш Владимир.
♦1932 гъэм къалъхуащ актёр цIэрыIуэ, УФ-м и цIыхубэ артист, Польшэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Белявский Александр.
♦1936 гъэм къалъхуащ адыгэ философ, еджагъэшхуэ, тхакIуэ, социологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик Хьэгъур Айтэч.
♦1949 гъэм къалъхуащ абазэ тхакIуэ, КъШР-м и цIыхубэ усакIуэ Мхъыцэ Чэрим.
Накъыгъэм и 7, мэрем
♦Радиом, связым и IэнатIэ псоми я лэжьакIуэхэм я махуэщ. Ар щагъэлъапIэ Урысейм, Армением, Белоруссием.
♦Урысей Федерацэм IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэр къыщызэрагъэпэща махуэщ. 1992 гъэм УФ-м и Президентым Iэ щIидзащ Урысей Федерацэм ЗыхъумэжыныгъэмкIэ и министерствэмрэ IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэмрэ къызэгъэпэщыным теухуауэ.
♦Къэзахъстаным щагъэлъапIэ Хэкум и хъумакIуэм и махуэр
♦1755 гъэм зэхэтащ Москва университетыр къызэрызэIуахым теухуа гуфIэгъуэ дауэдапщэхэр. Иджыпсту ар Ломоносов Михаил и цIэр зезыхьэ Москва къэрал университетырщ.
♦1780 гъэм Екатеринэ ЕтIуанэм Санкт-Петербург иритащ а къалэм хуригъэщIа гербыр.
♦1895 гъэм урыс инженер Попов Александр япэ радиоприемник къигупсысащ.
♦1927 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр радиом и япэ нэтынхэм щIидзащ.
♦1934 гъэм РСФСР-м иIэ хъуащ щIыналъэщIэ – Еврей автономнэ областыр.
♦1985 гъэм СССР-м и Министрхэм я Советым унафэ къищтащ фадафэхэм, фадэ IэрыщI щIэзыгъэжхэм ебэныным теухуауэ.
♦1985 гъэм Налшык Хэку зауэ орденым и япэ нагъыщэр къыхуагъэфэщащ.

♦1990 гъэм КъБР-м и Адыгэ Хасэ жылагъуэ зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ.
♦1840 гъэм къалъхуащ урыс композитор, дирижёр, зи IэдакъэщIэкIхэр цIыхухэм нобэми яфIэтелъыджэ Чайковский Пётр.
♦1861 гъэм къалъхуащ Индием щыщ тхакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ цIэрыIуэ, Нобель и саугъэтыр зыхуагъэфэща Тагор Рабиндранат.
♦1903 гъэм къалъхуащ совет усакIуэ, зэдзэкIакIуэ Заболоцкий Николай.
♦1936 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я кандидат, КъБР-м щIыхь зиIэ и агроном Чэгъэду Владимир.
♦1940 гъэм къалъхуащ Адыгейм щыщ мэкъумэш лэжьакIуэ цIэрыIуэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Инэмыкъуэ КIунац.
♦1950 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Балэ Иринэ.
♦1954 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Къудей Владимир.
♦1954 гъэм къалъхуащ «Адыгэ псалъэ» газетым жэуап зыхь и секретарым и къуэдзэ ДыщэкI Соня.
♦1957 гъэм къалъхуащ сурэтыщI ПщыхьэщIэ Хьэсэнбий.
Накъыгъэм и 8, щэбэт
♦Жор Плъыжьымрэ Мазэ Ныкъуэ ЩхъуантIэмрэ я дунейпсо махуэщ
♦Фэеплъымрэ зэкIужынымрэ я дунейпсо махуэхэщ.
Ар хуэгъэпсащ ЕтIуанэ дунейпсо зауэм хэкIуэдахэм я фэеплъым.
♦1945 гъэм фашист Германием псалъэмакъыншэу зыкъызэритыр къыщыгъэлъэгъуа кIэух актым Iэ щытрадзащ Берлин пэмыжыжьэ Карлсхорст щIыпIэм. А махуэр ТекIуэныгъэм и махуэу ягъэуващ.
♦1949 гъэм Германием и щыхьэр Берлин и Трептов-паркым къыщызэIуахащ а къалэм щыхэкIуэда совет сэлэтхэм я фэеплъ.
♦1965 гъэм СССР-м щагъэуващ «Къалэ-ЛIыхъужь» цIэ лъапIэр. А махуэ дыдэм а цIэр хуагъэфэщауэ щытащ Ленинград (иджы Санкт-Петербургщ), Сталинград (иджы Волгоградщ), Севастополь, Одессэ, Киев, Москва къалэхэм. Брест быдапIэм «БыдапIэ-ЛIыхъужь» фIащауэ щытащ.
♦1967 гъэм «Сэлэт МыцIыхум и Фэеплъ» архитектурнэ ансамблыр Кремлым и блыным деж къыщызэIуахащ.
♦1884 гъэм къалъхуащ США-м и 33-нэ президенту (1945 - 1953 гъэхэм) щыта Трумэн Гарри.
♦1936 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Нэгъуей Беслъэн.
♦1943 гъэм къалъхуащ Къэрэшей-Шэрджэсым щыщ, Урысейм щIыхь зиIэ и дохутыр Хьэжмусэ Лидие.
♦1947 гъэм къалъхуащ Мексикэм и къалащхьэ Мехикэ 1968 гъэм щекIуэкIа ХIХ Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм лъакъуэрыгъажэмкIэ чемпион щыхъуа Шыхъуэ Борис.
♦1953 гъэм къалъхуащ химие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къущхьэ Хьэсбий.
♦1962 гъэм къалъхуащ урысей продюсер, режиссёр Тодоровский Валерий.
Накъыгъэм и 9, тхьэмахуэ
♦ТЕКIУЭНЫГЪЭ ИНЫМ И МАХУЭЩ
♦Щыпсэу щIыпIэхэр зыхъуэж бзухэм я дунейпсо махуэщ
♦Захуагъэм тету сату щIыным и дунейпсо махуэщ
♦Европэм и махуэщ

♦1944 гъэм Севастополь къалэр фашист зэрыпхъуакIуэхэм къыIэщIагъэкIыжащ.
♦1945 гъэм ягъэуващ «1941 - 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм Германием зэрыщытекIуам папщIэ» медалыр.
♦1994 гъэм Жуковым и орденымрэ Жуковым и медалымрэ ягъэуващ.
♦2006 гъэм Урысейм къыщащтащ «Дзэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр.
♦1910 гъэм къалъхуащ режиссёр, КъБР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Мыд Хьэжмусэ.
♦1912 гъэм къалъхуащ адыгей тхакIуэ, зэдзэкIакIуэ Куэстэнэ Дмитрий.
♦1918 гъэм къалъхуащ адыгей драматург, прозаик Щхьэплъокъуэ Хьисэ.
♦1924 гъэм къалъхуащ усакIуэ, тхакIуэ, композитор, СССР-м и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща, Хэку зауэшхуэм хахуэу хэта Окуджавэ Булат.
♦1927 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, УФ-м щIыхь зиIэ и связист Ефэнды Батий.
♦1931 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Пэнагуэ Азэмэтджэрий.
♦1933 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Сэкрэк Мухьэдин.
♦1943 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Атэлыкъ Къэралбий.
♦1958 гъэм къалъхуащ шэрджэс бзэщIэныгъэлI, ЩIДАА-м и академик, КъШР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Иуан Зэуал.
♦1967 гъэм къалъхуащ урысей актёр, режиссёр, продюсер Бондарчук Фёдор.
Накъыгъэм и 10, блыщхьэ
♦Беларусь Республикэм и къэрал ныпымрэ гербымрэ я махуэщ
♦1906 гъэм Урысейм и япэ Къэрал Думэм лэжьэн щIидзащ.
♦1917 гъэм Урысейм и Тхылъ палатэр къызэрагъэпэщащ.
♦1978 гъэм Одессэ техын щыщIадзащ «Место встречи изменить нельзя» фильмыр, совет цIыхубэм нэхъыфI дыдэу ялъагъухэм ящыщ хъуауэ щытар.
♦1916 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Къуэныкъуей Назир.
♦1929 гъэм къалъхуащ усакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ХьэIупщы Лолэ.
♦1930 гъэм къалъхуащ педагогикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, АПСН-мрэ ЩIДАА-мрэ я академик, УФ-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ, Адыгэ Республикэм щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Бузар Ким.
♦1937 гъэм адыгэ литературовед, критик, филологие щIэныгъэхэм я доктор, ЩIДАА-м и академик, АР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Мамий Руслан.
♦1937 гъэм
къалъхуащ адыгэ усакIуэ ХьэцIыкIу Хьэсэн.
♦1938 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэжьакIуэ, Бахъсэн щIыналъэм и Адыгэ Хасэм и тхьэмадэу щыта Шапсыгъ Хьэсэн.
♦1938 гъэм къалъхуащ франджы актрисэ, уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ, Высоцкий Владимир и щхьэгъусэу щыта Влади Маринэ.
♦1944 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Щоджэн Мухьэмэд.
♦1945 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, Адыгей къэрал университетым и профессор Понэж Увжыкъуэ.
♦1948 гъэм къалъхуащ усакIуэ Къуныжь ХьэIишэт.
♦1955 гъэм къалъхуащ «Что? Где? Когда?» джэгу-зэпеуэм и магистр, теленэтынхэр езыгъэкIуэкI Друзь Александр.
♦1956 гъэм къалъхуащ тележурналист, ОРТ телеканалым и япэ унафэщIу щыта Листьев Владислав.
♦1967 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, Ингуш Республикэм щIыхь зиIэ и дохутыр Аслъэн Ахьмэд.
Накъыгъэм и 11, гъубж
♦868 гъэм Китайм къыщыдагъэкIащ зэрыбкIэ тедза япэ тхылъыр.
♦1927 гъэм США-м къыщызэрагъэпэщащ киногъуазджэмкIэ академие. Къэралым щытраха фильм нэхъыфIхэм щыджэгуахэми абыхэм елэжьахэми «Оскар» саугъэтыр иратыныр къыхэзылъхьар аращ.
♦1934 гъэм КъБР-м ПромышленностымкIэ и управленэ къызэрагъэпэщащ.
♦1939 гъэм Халхин-Гол (Монголие) псым деж IэщэкIэ щызэпэщIэуващ СССР-мрэ Япониемрэ я дзэхэр.
 ♦1945 гъэм советыдзэхэм хуит къащIыжащ Чехословакием и щыхьэр Прагэ.
♦1949 гъэм Израилыр Лъэпкъ Зэкъуэтхэм я Зэгухьэныгъэм (ООН) хыхьащ.
 ♦2014 гъэм Донецк ЦIыхубэ Республикэм щекIуэкIащ езыхэм я къэралыгъуэ яIэжыным унафэ щытращIыхьа референдум.
 ♦1810 гъэм къалъхуащ урыс сурэтыщI, Петербург художествэхэмкIэ и академием и вице-президенту щыта, Кавказым мызэ-мытIэу щыIа икIи ди щIыналъэм, ди цIыхухэм ятеухуа сурэтхэр зыщIа Гагарин Григорий.
♦1864 гъэм къалъхуащ Ирландием щыщ тхакIуэ, «Овод» роман цIэрыIуэр зи IэдакъэщIэкI Войнич Этель Лилиан.
♦1904 гъэм къалъхуащ Испанием щыщ сурэтыщI цIэрыIуэ, тхакIуэ Дали Сальвадор.
♦1921 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Евтушенкэ Николай.
♦1931 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, профессор АфэщIыж Марат.
♦1937 гъэм къалъхуащ куржы кинорежиссёр, актёр, Куржым и цIыхубэ артист Шенгелая Георгий.
♦1961 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, УФ-м къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министр, Урысей Федерацэм и полицэм и генерал, юридическэ щIэныгъэхэм я доктор Колокольцев Владимир.
♦1963 гъэм
къалъхуащ урысей продюсер, композитор цIэрыIуэ, усакIуэ Меладзе Константин.
♦1969 гъэм къалъхуащ КъБР-м и Правительствэм и УнафэщI, республикэм щIыхь зиIэ и экономист Мусуков Алий.

Лъэпкъ Iущыгъэ:

Уи анэ къимылъхуар уи дэлъхукъым,
уи дэлъху къимышари уи нысэкъым.

 

 

 

Зыгъэхьэзырар ЖЬЭКIЭМЫХЪУ Маринэщ.
Поделиться:

Читать также:

25.04.2024 - 09:00 НОБЭ
24.04.2024 - 13:21 ЩIым и махуэ
24.04.2024 - 11:43 НОБЭ
23.04.2024 - 09:45 НОБЭ
22.04.2024 - 15:50 НОБЭ