Тхыдэм щыщ едзыгъуэ кIэщIхэр

Пэублэ дунейпсо чемпионатыр 1930 гъэм Уругваим щызэхэтащ. Къэрал 13-м я командэхэр мыбы кърихьэлIат. Мы Iуэхугъуэшхуэм егъэщIылIауэ Монтеведео щаухуа стадионищым я нэхъ иным дэщIакIуэу мин 90 ихуэрт. Япэ увыпIэм щIэбэну, нэхъ командэ лъэрызехьэу кIэух зэIущIэм зрихьэлIахэт Уругваимрэ Аргентинэмрэ. ХьэщIэхэр текIуэу япэ Iыхьэ иухами цIыху мин 68-рэ зыдэщI хэгъэрейхэм бжыгъэр 4:2-уэ ехъулIэныгъэр зыIэрагъыхьэу япэ дыдэу дунейпсо чемпион хъун яхузэфIэкIащ.
ЕтIуанэ дунейпсо чемпионатыр 1934 гъэм Италием щызэхэтащ. Мыбыи япэ увыпIэр зи лъахэ щекIуэкIа командэм иубыдащ. КIэух зэIущIэм ахэр 2:1 бжыгъэкIэ Чехословакием текIуащ. Чемпион хъуахэм «Италие лъэпкъым и лIыхъужь» цIэр фIащауэ щытащ.
Гу лъытапхъэщ, етIуанэ дунейпсо зэпеуэм командиплI, 1938 гъэм ещанэу Францием щызэхэтам тху фIэкIа зэрыхэмытам. Париж етIуанэу Италиер чемпион щыхъуащ. КIэух зэIущIэм ар 4:2 бжыгъэкIэ Венгрием текIуауэ щытыгъащ.
ЕтIуанэ Дунейпсо зауэм и ягъэкIэ 4-нэ дунейпсо чемпионатым хэтахэр чэзу-чэзукIэрэ зэкIэлъыкIуэурэ зэдэджэгури, нэхъ лъэрызехьэу къыщIэкIа Уругваимрэ Бразилиемрэ кIэухыу зэдэджэгуащ. Бжыгъэр 2:1-уэ текIуэныгъэ зыIэригъэхьэри етIуанэу дунейпсо чемпион Уругваир хъуащ.
Етхуанэ чемпионатыр 1954 гъэм, Швейцарием и щыхьэр Берн къалэ щекIуэкIащ. Командибл зыхэта дунейпсо зэпеуэм текIуэныгъэр къыщызыхьар Германием и федеративнэ республикэрщ. КIэух зэIущIэм ар Венгрием дэджэгуатэ 3:2 бжыгъэкIэ текIуащ.
Швецием и къалащхьэ Стокгольм еханэу щызэхэта дунейпсо чемпионатырщ Бразилиемрэ Пелерэ я цIэр ину щыIуар. КIэух зэIущIэм ахэм 5:2 бжыгъэшхуэкIэ Швециер хагъащIэри япэу чемпион хъуащ. Футболым и пащтыхьу къалъыта, иджыблагъэ дунейм зэрехыжар куэдым гущIыхьэ ящыхъуа Пеле хэгъэрейхэм я гъуэм топитI дигъэкIыфащ.
1962 гъэм, Чили щызэхэта дунейпсо чемпионатым хэта командибгъум щыщу нэхъ лъэрызехьэу кIэухыу зэдэджэгуа командитIыр Бразилиемрэ Чехословакиемрэщ. Футболист цIэрыIуэ защIэу зыхэт Бразилиер хэбгъэщIэныр Iэмал къызыхуумыгъуэтыфын Iуэхут. 3:1 бжыгъэкIэ текIуэныгъэр къахьри, илъэс 21 фIэкIа мыхъуми зи цIэр ину Iуа Пеле и командэм аргуэру дыщэ медалхэр зыIэрагъэхьащ.
1966 гъэрщ япэ дунейпсо зэхьэзэхуэр футболым и хэку Инджылым щызэхэтар. Лондон и «Уэмбли» стадион цIэрыIуэм щекIуэкIа кIэух зэIущIэм дэщIакIуэу мин 98-рэ еплъащ. Зэхуэзахэр езы Инджылым и командэмрэ сытым щыгъуи пэщIэщIэгъу ерыщу иIэу къекIуэкI Германием и федеративнэ республикэмрэщ. Нэхъыщхьэу джэгугъуэм хухаха зэманым хэIущIыIу къищIакъым нэхъ лъэрызехьэр. Инджылым и командэм, дауэ мыхъуми, хузэфIэкIащ сыхьэт ныкъуэ щIагъуам 4:2-у бжыгъэкIэ текIуэныгъэр зэIэригъыхьэу япэ дунейпсо чемпион хъун.
1970 гъэм, Мексикэм и щыхьэр къалэ Мехико и «Ацтека» стадион нэхъыщхьэм дунейпсо чемпионыцIэм щIэбэну кIэух зэIущIэм Бразилиемрэ Италиемрэ щызэдэджэгуащ. Мы зэIущIэм цIыху мин 108-рэ еплъыну къекIуэлIат. 4:1 бжыгъэкIэ Пеле и Бразилия командэр текIуэри ещанэу дунейпсо пашэныгъэр къихьащ.
Футболист цIэрыIуэ защIэу, Беккенбауэр я пашэу, зыхэта Германием и хьэмтетыгъуэр иужькIэ къэсащ. 1974 гъэм Мюнхен щекIуэкIа чемпионатым ахэр кIэух зэIущIэм Нидерландхэм я командэм 2:1 бжыгъэкIэ текIуэри етIуанэу дыщэ медалхэр къахьащ.
1978 гъэм, Аргентинэм щызэхэта зи чэзу дунейпсо чемпионатым иджыри зэ Iэмал иIат Нидрландхэм я командэм пашэныгъэ къихьыну, ауэ аргуэру я кIэн къикIакъым. Зэхьэзэхуэр езыгъэкIуэкIа Аргентинэм 3:1-уэ къыхигъащIэри, етIуанэу япэ увыпIэр зыIэщIигъэкIащ. Хэгъэрейхэм япэ дыщэ медалхэр зыIэрагъэхьащ.
1982 гъэм, и унэ щригъэкIуэкIа дунейпсо чемпионатым ещанэу Италием пашэныгъэ щиубыдащ. Абы и командэм къыхэлыдыкIхэт футболист цIэрыIуэхэу Паоло Росси,Платини, Зико, Сократес сымэ.
1986 гъэм Диего Марадонэ зымыцIвху къэгъуэтыгъуейт. Абы щыгъуэ Аргентинэм щызэхэта дунейпсо чемпионатым, уеблэмэ, абы и цIэр фIащащ. Сыту жыпIэмэ, хэгъэрейхэр Инджылым текIуэу, абы иужь Германиер 3:2-уэ хигъащIэу дунейпсо чемпион етIуанэу зэрыхъуар абы куэдкIэ и фIыщIэщ.
1990 гъэм нэхъ чемпионат зэшыгъуэ дыдэр Италием щекIуэкIауэ куэдым къалъытэ. И щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэу къагъэлъагъуэр гъуэм дагъэкIа топ бжыгъэр мащIэ дыдэу зэрыщытамрэ Германием метр пщыкIуз тезыркIэ Аргентинэм зы топ худигъэкIыу чемпион зэрыхъуамрэщ.
1994 гъэм Америкэм и штат зэкъуэтхэм дунейпсо чемпионатыр япэу щызэхэтащ. Мыбы Бразилием и командэр еплIану чемпион щыхъуащ. КIэух зэIущIэм абырэ Италиемрэ зэIущIати зэрытемыгъакIуэу иухри метр пщыкIуз тезырхэр нэхъ шэрыуэу Бразилием и футболистхэм ягъэзэщIащ.
1998 гъэм Франджым щызэхэта дунейпсо чемпионатым псоми яфIэгъэщIэгъуэну кIэух зэIущIэр иухащ. КъызэгъэпэщакIуэхэм я командэр бжыгъэшхуэкIэ, 3:0-уэ Бразилием текIуэри япэу чемпион хъуащ. Франджым абы щыгъуэ и пашэр Зидант.
ИлъэсиплI дэкIри Бразилием чемпионыцIэр етхуанэу зыIэригъэхьэжащ. Абы щыгъуэ мы командэм щыджэгухэрт футболист цIэрыIуэхэу Ривалдо, Роналдо, Рональдиньо сымэ. КIэух зэIущIэм Роналдо Германием я гъуэм дигъэкIа топитIым и фIыщIэкIэщ Бразилием ар къызэрехъулIар.
2006 гъэм пашэныгъэм щIэбэну кIэух зэIущIэм зэдэджэгуахэр Италиемрэ Франджымрэщ. ДэщIакIуэхэм мыр нэхъыбэу ягу къызэринэжар Зидан губжь къыпкъырышасэу, Матерацци щхьэкIэ еуэу, джэгум къызэрыхагъэкIарщ. ЗэIущIэр зэрытемыгъэкIуэу иухри, метр пщыкIуз тезырхэр гъэзэщIэнымкIэ Италиер нэхъ Iэзэу къыщIэкIащ икIи еплIанэу дунейпсо чемпион хъуащ.
2010 гъэм, Африкэ щIыналъэм, ЮАР-м, япэ дыдэу дунейпсо чемпионатыр щызэхэтащ. Мыбы япэу чемпион щыхъуащ кIэух зэIущIэм Нидерландхэм я командэм нэхъ лъэщу къыщIэкIа Испаниер.
2014 гъэм зэи къэмыхъуа лей тхуэней дунейпсо пашэныгъэр къэзыхьа Бразилием къытехьащ. 1:7 бжыгъэшхуэкIэ Германием и командэм къыхигъащIэри медалхэм щIэбэн гупым хэхуакъым. Нэмыцэхэр кIэух зэIущIэм Аргентинэм текIуэри еплIанэу чемпион хъуащ.
2018 гъэр ди къэралымрэ футболым дихьэх ди цIыхухэмрэ я дежкIэ гу имыхужщ. Япэ дыдэу ди Урысей Федерацэм дунейпсо чемпионатыр иригъэкIуэкIащ. Куэд щIауэ дызыщIэбэн стадион тхьэIухудхэр ди къалэхэм щаухуащ. Ди командэми текIуэныгъэ зыбжанэ дызыщымыгугъакIэ дигъэгуфIащ.
КIэух зэIущIэм Франджымрэ Хорватиемрэ зрихьэлIат. Абы еплъыну «Лужники» стадионым цIыху мин 78-рэ къекIуэлIат. 4:2 бжыгъэкIэ Франджыр текIуэри етIуанэу дунейпсо чемпион хъуащ.
Илъэс къызэднэкIам Катар щызэхэта дунейпсо чемпионатым и кIэух зэIущIэм, пашэныгъэм щIэбэнуАргетинэмрэ-Франджымрэ 3:3-уэ зэрытемыгъакIуэу зэдэджэгуащ. Метр 11 тезырыр гъэзэщIэнымкIэ зи кIэн къикIыу, ещанэу дунейпсо чемпион хъуар Аргентинэм и командэрщ.

 

Шафий Аслъэн.
Поделиться:

Читать также: