ЩIымахуэщ

ЩIыр хужьу изыIа уэс икIэм-икIэжым къесри щIымахуэм дигъэлъэгъуащ къызэрыкIуар. Ауэ ари токIыж. Апхуэдэщ иужьрей илъэсхэр: уэсыр теубыдауэ пIалъэ кIыхькIэ  телъкъым, дунейм щIыIэ зыкъищIми хуабэр жыжьэ кIуэркъым. Пэжу къыщIэкIынущ ЩIыр къызэрыплъым теухуауэ еджагъэшхуэхэм жаIэр. Уэсылъэ щIымахуэ ткIийхэр щыIэжкъым.

Абы щыхьэт дытехъуэфынущ ныбжь зиIэ дэри. Дыгъуасэ хуэдэщ бжьыкIэм къытрилъхьэу гъатхэр къэсыху уэсыр щытелъар. А зэманым гъуэгухэм щыплъагъунур шы, шыд зыщIэщIа Iэжьэхэрт. Иужьрейхэр нэхъыбэт, унагъуэхэр хуит ящIыртэкъым шы  зэрахуэну. Шыд IэжьэхэмкIэ   къашэрт гъэсыныпхъэхэр, хьэуазэ, абыхэмкIэ щхьэл ирикIуэрт. Ди псыежэххэр  тещтыкIырт. Языныкъуэ щIыпIэхэм деж Балъкъ псым ухэмыхьэу узэпрыкI щыхъурт. Ар ди IутIыжыгъуэт. ЛъэрыжэхэмкIэ зедгъэсати, чын къетхуэкIыу псыхъуэм дыдэтт, щIыIэри  къытфIэмыIуэхуу. Ар абы щыгъуэт. Ди нэхъыжьхэм къыджаIэжырт дунейр нэхъ щIыIэу щытауэ. Сыбырым ебгъэпщэну Iуву тещтыкIа Балъкъ псы къыхахын щхьэкIэ, мылыр ломкIэ пхраудын хуей хъурт.  Псыхьэ кIуа ди гъунэгъу щIалэр цIантхъуэу абы ихуауэ жаIэжырт. МахуищкIэ лъыхъуа иужькIэт и хьэдэр къыщагъуэтыжар. Иджы уитхьэлэн хуэдэу гъэмахуэм  а псыр иныжкъым.

Шэч  зыхэмылъыр зыщ: дыгъуасэ хуэдэ а пIалъэ кIэщIми, дунейм зихъуэжащ. Дауи, щIыуэпсым зэпымыууэ епIэскIу, егуауэ цIыхум и зэранкIэ. Езыр-езыру къэхъу зэхъуэкIыныгъэхэм хэIэбащ абы и лэжьыгъэри. Аращ ди псыежэххэри щIэнэщIыр, ди мэзхэм щIахэщIыр, хъупIэхэр щIигъукIыр…

Еджагъэшхуэхэм ди блэкIам дунейм  и щытыкIар куууэ зригъэщIэну хущIокъу ди къэкIуэнур зрагъэлъагъун я мураду. Илъэс мин 11,7-м щIигъуауэ цIыхубэр «голоцентэкIэ» зэджэ геологие зэманым щопсэу - апхуэдиз дэкIащ Мылылъэ лъэхъэнэр зэриухрэ. Хуабэ къызэрыхъуж гъащIэм псынщIэ дыдэу зиужьын  щIидзащ: къэралхэр къэунэхуащ, цIыху зэхущытыкIэхэр зэтеуващ. АрщхьэкIэ дунейм и щIыIалъэу къалъытэ Арктикэри, Антарктикэри, Гренландиери зэгуэр щIыналъэ удзыфэу икIи зэщIэгъагъэу щытащ. Абы щыхьэт тохъуэ иужьрейм зи ныбжь мышхуэмпIэ къызэрыщагъуэтар - апхуэдиз зэманкIэ щIэлъащ  мыл Iувым и щIагъым. Ар щIыжытIэри зы пIалъэ цIыкIум къалэнышхуэ зэримыгъэзащIэр къэтIуэтэн къудейщ. Ар пшахъуэ гуэлым щыщ зы хьэдзэ мыхьэнэншэщ.

 Аращи, ЩIыр къэхуэбэну дызэрагъэшынэри апхуэдэу гузэвэгъуэкъым - ирихулIэмэ, икIэм-икIэжым цIыхум къыхуэгъуэтынущ.

ЗэкIэ дыпIейтейуэ дыкIэлъоплъ Урысейм и щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къыщыхъухэм - япэщIыкIэ языныкъуэ щIыпIэхэм жьапщэмрэ уэшхышхуэм иужь псыдзэхэмрэ къулейсызыгъэхэр къыщишащ, иджы егъэлеяуэ уэс Iув къыщесащ упхымыкIыфу.  Абыхэм елъытауэ ди деж Тхьэм узэрелъэIунщ.

                                     Махъшокъуэ Мухьэмэд.