Си Хэкур фIыуэ солъагъу

Зи Хэкумрэ зи бзэмрэ фIыуэ зылъагъу дэтхэнэ цIыхуми къыщалъхуа щIыналъэм хуищIэфыну фIы куэд игу къегъэкI а лъагъуныгъэм. Бзэуэ дунейм тетыр уи анэдэлъхубзэм къытехъукIауэ къыпфIэзыгъэщI гурыщIэри абы щыщу пIэрэ?

Бзэ щIэныгъэм термин зыбжанэ хэтщ щIэныгъэлIымрэ зыхимыщIыкI Iуэхум хэджэгухьымрэ иризэхэбгъэкIыну. Академик Зализняк А. А. тхыгъэ щхьэхуэ иIэщ, «Этимологие щIэныгъэмрэ абы зи зэш щытезыгъэухэмрэ» фIищауэ. ЩIэныгъэлIыр топсэлъыхь анэдэлъхубзэр яджыным и пIэкIэ, абы бзэуэ дунейм тетыр къытехъукIауэ къызыщыхъухэр къазэрыхэпцIыхукIыну мардэхэм.

Апхуэдэ цIыхухэм, Зализняк зэрыжиIэмкIэ, щIэныгъэм и хьэтыр ялъагъуххэркъым. Ущоуэ яжепIэкIи, уи хэкупсэ гурыщIэм хуэчэмIауэ, е бзэр фIыуэ умылъагъуу къащохъу. Псалъэм папщIэ, хэти ещIэ грамматикэ и лъэныкъуэкIэ псалъэр лъабжьэ, префикс, суффикс хуэдэу Iыхьэ-Iыхьэу зэрызэхэтыр. «Этимологизатор»-хэм е «лингвофрикхэм» я нэфI зыщыхуа макъым е хьэрфым зыхуей мыхьэнэр кърахыну фIэкIа, псалъэм и теплъэмрэ и купщIэмрэ зэрызэдэлажьэ щIыкIэр къапхугурыгъэIуэнукъым. Абы и щапхъэщ, псалъэм папщIэ, куржы духьэшыхэм арамеибзэкIэ ягъэзащIэ уэрэдыжьыр «пасэрей адыгэбзэжькIэ» зэрызэхэлъхьам тхьэ тезыIуэхэр. УпщIэ хуагъэув: езы бзэм ирипсалъэхэм къагурыIуэу къагъэщхьэпэ мыхьэнэхэр дэнэ здэпхьынур? «Абыхэм ящIэркъым адыгэбзэкIэ зэрыпсалъэр».

Зи гугъу тщIы щапхъэм зэзэмызэ ещхь мэхъу хьэтыбзэм, этрускхэм, къинэмыщI пасэреибзэхэм адыгэбзэр зэрырапх Iэмалхэр.

Дауи, жытIэм къикIыркъым адыгэхэмрэ хьэтхэмрэ е этрускхэмрэ зэпыщIэныгъэ я зэхуаку дэмылъу, е ди бзэхэр зэмылъэпкъэгъуу. ЯIэщ! Зэлъэпкъэгъущ! Ауэ бзэ зыбгъупщI зыщIэ щIэныгъэлIхэм я гъащIэ псор зытраухуэ «зэгъэпщэныгъэ лингвистикэм» зы тхыгъэ цIыкIу укъеджакIэ Iэзэ узэрыхэмыхъухьынур къыбгурыIуэн хуейщ, игъащIэм тхылъ къызэIупхамэ. ЗыфIэпщыж псомкIи къоджэтэмэ, упщIи къэувынутэкъым. Уи бзэр фIыуэ зэрыплъагъур ар ауан ебгъэщIыным зыкIи епхакъым.

«Си Хэкур фIыуэ солъагъу, ауэ лъагъуныгъэ гъэщIэгъуэн гуэркIэ», - щитхыгъащ Лермонтов и усэхэм я зым. НэгъуэщI зыри уигу къигъэкIыркъым апхуэдэ лъагъуныгъэм.