Iэхъуэ

(Абхъаз таурыхъ)

Къуажэ пхыдзам     къулеижь гуэр щыпсэурт. ЗэраIуэтэжымкIэ,  и беягъым хуэдиз и нэпсеягът абы.    Къулеижьым бжэн хъушэрэ мэл гуартэрэ иIэт, ауэ лIыр апхуэдизкIэ нэпсейти, а хъушэшхуэр  игъэхъуну зы Iэхъуэ фIэкIа къищтэртэкъым.  Фибл ятрихырт абы и деж щылэжьэну тегушхуэхэм. Ауэ  IэхъупщIэр  яритын хуей зэрыхъуу,    Iэхъуэм  дагъуэ гуэрхэр къыхуигупсысырт, и хъушэм  дахэ-дахэу кIэлъымыплъыурэ хигъэщIаIауэ жиIэрти,   Iэ нэщIу  ирихужьэжырт. 

 Еуэри, гъэр гъэфI хъуауэ, бейжьым  хуэлIыщIэн имыгъуэту куэдрэ лъыхъуащ. ЛIым и нэпсеягъэм и хъыбар зэхэзыхахэм хуэIэхъуэн ядэртэкъым, бжэнхэмрэ мэлхэмрэ кIуэ пэтми  нэхъ уэд хъурт. Сытми, щIалэ зеиншэ цIыкIу къигъуэтри, илъэситхукIэ хуэлIыщIэну къищтащ.  Илъэситхум  хуэзэу   бжэн цIыкIуитхум къащIэхъуэри игъусэжу иритыжын хуейуэ зэгурыIуащ. ЩIалэ цIыкIум хъушэр хуэсакъыу  игъэхъурт.       Губгъуэм ит пшыIэрат ар щыпсэур. Гугъу ехьрэ, жыпIэмэ-ехьырт, ауэ IэхъупщIэм егупсысыурэ, зыхуигъэшэчырт.

         Зэманыр   псынщIэу  макIуэ, ауэрэ етхуанэ илъэсри къихьащ. Махуэ гуэрым, мэл хъушэр жыг жьауэм щIэтIысхьауэ щIэсыху,  щIалэ  цIыкIур псы Iуфэм щетIысэхауэ гупсысэу  здыщысым, лIыжь жьакIэху къыбгъэдыхьащ. Абы щIалэ цIыкIум сэлам кърихщ,  къетIысэхри, заулкIэ  щыму щыса иужь: 

-IэфIи фIэIуи зыщIэмылъ   псыр сыужэгъуащ. Шэ сефэнт! Къызэптын, щIалэфI?

 -Тхьэмадэ!  Сэ сызыхуэIэхъуэр   шэм кIэлъоплъ, зэрыхэщIу къищIэнущ,  сэри ар къэзгъэпцIэну сыхуейкъым. Ауэ шэм ущехъуэпсакIэ, си Iыхьэм щыщ ефэ. Пэжщ, ар мащIэ дыдэщ, ауэ сэ схузэфIэкIынур аращ.

ЛIыжьым шэр ирифщ, щIалэм фIыщIэ  хуищIри,  дзэл Iувым хыхьэжащ.

 Жэщ гуэрым Iэхъуэ  щIалэм пщIыхьэпIэ елъагъу.   Хъушэр тенджыз лъабжьэм щыхъуакIуэ хуэдэт, езыри абы пэрытт. ПщыхьэщхьэхуэкIуэ зэрыхъуу, Iэщыр тенджыз Iуфэм  къыдэкIуеижащ, щIалэ цIыкIур къыдэмыкIуеижыфу псы щIагъым къыщIэнэри. Шэ зритауэ щыта  лIыжьыр абдеж      къыкъуэкIри, ажэжь пашэм егиящ.  Ажэм къигъэзжщ, щIалэ цIыкIум и бгырыпхым и бжьакъуэр фIигъанэри,  псы Iуфэм къилъэфащ. Хъушэр зэхуэсыжауэ мэлыхъуэхьэхэри     банэу къыщхьэщыту ар  къэушащ. Абы зыкъомрэ зыкъыхуэщIэжакъым, илъэгъуар  зэригъэзахуэу.

         ЗэрызэгурыIуа пIалъэр къыщысым, щIалэм къилэжьар къритыну  елъэIуащ къулеижьым. Ауэ модрейми   зрилъэфыхьырт. Ар хъушэм зэрыкIэлъыплъа зэманым мэлхэм я цыр уауэ, бжэнхэм я шэм кIэричауэ, къалъхури нэхъ мащIэ хъуауэ жиIэри,   пщIантIэм къыдихуащ.

 Сытыт тхьэмыщкIэ цIыкIум къыхуэнэжыр? И Iэхъуэ башыр и плIэм зэпридзри, гъын хьэзыру и пщыIэм  къыщIэбэкъукIащ.   ЛIы нэпсейр арэзыуэ кIэлъыплъырт абы.  Абдежым щIалэ цIыкIум гу лъитащ Iэхъуэм къыкIэрыхуарэ гузэвэгъуэр телъу къэзыжыхь  бжэн цIыкIум. Ар Iэхъуэм къыбгъэдэлъадэри,    и натIэр   и лъэгуажьэхэм къапэщIигъэуват.

 ЩIалэ цIыкIум хуэмышэчу жиIащ:

-НэгъуэщI мыхъуми, мы цIыкIур къызэт!

         - Къащти, скIэрыкI! А бжэн фейцейр уэ пхуэфащэ дыдэщ езым.

         ЗдэкIуэр имыщIэми, щIалэ цIыкIур гъуэгум теувауэ макIуэ. Абы  зыкъыкIэримыгъэхуу бжэн цIыкIури яужь итщ. ПщыхьэщхьэхуэкIуэ щыхъум   хъушэр щигъэхъуакIуэу щыта тенджызым и адрей лъэныкъуэм нэсащ а тIур.   

         Гъуэгуанэм иригъэзэшати, абдежым  нэху къыщекIыну мурад ещI. Гъурц гъущэ къищыпщ, мафIэ зэщIигъэстри   гъуэлъащ, бжэн цIыкIури и лъапэм деж къэтIысащ. Жэщым тIэу-щэ къэушыурэ абы мафIэм пхъэ тридзащ.  Жейбащхъуэти, иджыри Iэхъуэ фIэщIыжыурэ, мэлыхъуэхьэхэм еджэрт.

         Пщэдджыжь акъужьым къигъэушащ ар. Зиплъыхьмэ, елъагъу абы игъэхъуу щыта хъушэр ихъуреягъым къетIысэкIауэ щысщ, ажэ пашэм и нэр къытриубыдауэ  езым къоплъ, бжэн цIыкIури арэзыуэ мэхъуакIуэ.

         А щIыпIэхэм деж тенджызым псы къыхэлъадэрти, псы  ефэну ежьа щIалэм хъушэри яужь иуващ. Апхуэдэурэ ахэр  бгым дэкIащ. Абдежым  щIалэ цIыкIум пщыIэ щигъэуври,  хъушэр игъэхъун щIидзащ.

 Илъэс зыбжанэ дэкIыжащ абы лъандэрэ. ЩIалэ цIыкIур балигъ хъуащ, къуажэ гъунэгъум щыщ хъыджэбз къишэри унагъуэу тIысыжауэ тхъэжу мэпсуэ. Иджы абы езым Iэхъуэ иIэщ, ауэ   къращIауэ щытар зыщIэж щIалэр и пщылIхэм яхуэщабэщ.

ЗэзыдзэкIар Щомахуэ Залинэщ.