Ахъуэхъу Аслъэнбий хуэдэ цIыху республикэм илъэсищэм зэ къихъуэми аращ. Ар цIыху телъыджэт. ФэрыщIагъым хуэхейт. И фIэщу лэжьыгъэм бгъэдэтт. Iуэху гуэр иIэу зыгуэр и пэшым щIыхьамэ, фIыуэ хищIыкIын хуейт зытепсэлъыхьым. ЗанщIэу упщIэр нахуэу игъэувырт: сыт уэрэ сэрэ зи Iуэху зетхуэнур?
Аслъэнбий лажьэу плъагъуныр гухэхъуэт. Сыт хуэдэ Iуэхури захуагъэм, цIыхугъэм тету зэфIигъэкIырт. Зы дакъикъэкIэ зэи зэхуэсым къыкIэрыхуакъым. Кремль сыхьэтыр иритебухуэным хуэдэу, и чэзум щIыхьэрти, иригъэкIуэкIын щIидзэрт. Зэманым щысхьырт. КIыхьу, зыгуэр кърагъэкIуэкIын щIадзамэ, мыпхъашэу, ауэ хэкъузауэ зэпиудырти, «Iуэхум дытевгъэпсэлъыхь. Дакъикъитху уиIэщ!» жиIэрт. Апхуэдэхэм деж и Iэзагъыр умыгъэщIэгъуэн плъэкIыртэкъым: мыхьэнэ нэхъ зиIэр IэщIэмыхуу Iуэхур иубзыхуфырт.
Мэлбахъуэр е Ахъуэхъур щыпсалъэкIэ, бадзэ блэлъэтамэ зэхэпхынт, апхуэдизкIэ псоми заущэхурти. ЦIыхухэм яфIэфIт абыхэм едэIуэн. Ахэр псалъэ къудейтэкъым, я псалъэмкIэ Iуэху пыухыкIа зэфIагъэкIырт.
Ахъуэхъум хуэдэ адыгэлI куэд имысауэ жаIэ республикэм. Уи гъащIэм абы хуэдэ цIыхум ущыхуэзэну къыщыпхуихуэр зэзэмызэщ. Адыгагъэмрэ къэралым узэрыщытыпхъэу ибжымрэ и хьэлым щызэригъэзэгъыфырт. Адыгэ хабзэми ебэкъуэнутэкъым, и къулыкъум къигъэув пщалъэри ищIэжырт.
Совет властым папщIэ бэнэныгъэ иригъэкIуэкIырт
Парт, къэрал лэжьакIуэ Къэрэшей Хьэжумар 1875 гъэм Астэмрей (Акъбаш Ипщэ) къуажэм къыщалъхуащ. Кавказ Ищхъэрэм Совет властыр щыгъэувыным папщIэ бэнэныгъэ езыгъэкIуэкIахэм ящыщщ. 1918 гъэм и гъатхэм ар большевикхэм яхыхьащ, езыр къыщалъхуа къуажэм щыIэ революцэ комитетым и пашэ хъуащ. Граждан зауэм и зэманым Къэрэшей Хьэжумар и унэм мазэ бжыгъэкIэ щыIащ Орджоникидзе Серго и штабыр. Абдежым гвардие хужьым зэрапэщIэтыну Iэмалхэр къагупсысырт.
Совет властыр ягъэува нэужь, Къэрэшей Хьэжумар Тэрч областым и гъэзэщIакIуэ комитетым и япэ УнафэщI хъуащ. Абы нэмыщIи, Къэбэрдей-Балъкъэр облисполкомым и УнафэщIым и къуэдзэт.
Къэрэшей Хьэжумар Джылахъстэней щIыналъэм и псыщIэгъэлъадэ системэм, Акъбаш кIэнауэм, ГЭС-м я ухуэныгъэхэр къызэзыгъэпэщахэм ящыщщ. ЩIыналъэм и мэкъумэш хуэIухуэщIэхэр зэтеувэнымкIэ а ухуэныгъэхэм мыхьэнэшхуэ яIащ. Къэрэшейр дунейм ехыжащ 1927 гъэм. Псыхуабэ сымаджэщым щIэлъу фошыгъу узым илIыкIащ. Налшык щыщIалъхьэжащ.
Къэрэшей Хьэжумар и цIэр фIащауэ щытащ Налшык и уэрамхэм ящыщ зым (1927 гъэм щегъэжьауэ 1948 гъэ пщIондэ Къэрэшейм и цIэр зэрихьащ иджыпсту ЩоджэнцIыкIум и цIэр зезыхьэ уэрамым), апхуэдэуи Тэрч къалэм, Акъбащ Ипщэ къуажэм я уэрам зырызым.
Къэрэшей Хьэжумар и щхьэгъусэ Лул я къуажэм къыщызэригъэпэщауэ щытащ япэ парт бзылъхугъэ зэгухьэныгъэр. 1929 гъэм ар Къэбэрдей-Балъкъэр облисполкомым и унафэщIым и къуэдзэ ящIат. А гъэ дыдэм Советхэм я V Союзпсо съездым и лIыкIуэу хахауэ щытащ. 1942 гъэм, къуажэр нэмыцэ-фашистхэм яубыда нэужь, Лул зэрыпарт лэжьакIуэр и щхьэусыгъуэу яукIауэ щытащ. 1962 гъэм «Дамыгъэ Плъыжь» орденыр къыхуагъэфащэжат.
