Испанием и дыщэр. Дэнэ ар зыдэкIуар?

 Иджы нэхъ зи гугъу ямыщIыжхэм ящыщ 1936 - 1939 гъэхэм Испанием щекIуэкIа граждан зауэр. Ауэ Совет Союзым и зэманым ягъэвууэ щытащ. Дэ тщIэрт Испанием и сэмэгу къарухэм я зэгухьэныгъэр-цIыхубэ фронтыр а къэралым зэрыщытекIуар, ауэ ар ямыдэу зыкъэзыIэта зауэлIхэр коммунистхэм къызэрагъэпэща правительствэм зэрапэщIэувар. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, властыр IэщIыхьащ илъэс куэдкIэ къэралым фашист хабзэхэр щызезыгъэкIуа генерал Франко Франсискэ. Ар къыщыхъуар лъэныкъуэхэр гуащIэу зэпэщIэта иужькIэщ. Дауи, хамэхэр хэмыIэбэу Iуэхур зэфIэкIакъым; Италиемрэ Германиемрэ Франко къыдэщIырт, СССР-мрэ Франджымрэ правительствэр даIыгът.
 Япэ щIыкIэ зауэлIхэм зыкъыщаIэтар Испанием Африкэм щиIэ колониехэрт, арщхьэкIэ махуитI нэхъ дэмыкIыу абыхэм якъуэуващ дзэм и процент 80-м нэсыр. Правительствэм хуэпэжу къэнат зауэ-хьэуа къарухэр арщхьэкIэ жьы хъуа машинэхэм ис кхъухьлъатэзехуэхэр япэщIэтыфыртэкъым нэмыцэ, урым техникэ щIэрыпсым.
I936 гъэм и бжьыхьэм Испанием къыщыхутащ И-I5 Совет кхъухьлъатэхэу I5. Япэ зэхэуэм абыхэм къыщраудыхащ зэуэ нэмыцэ кхъухьлъати 4. Ди техникэм и зэфIэкIыр иджыри совет унафэщIхэм я дежкIэ ар хъыбарыфIт.
Зэрыщыту къапщтэмэ, зауэм и илъэсхэм СССР-м Испанием кхъухьлъатэ 648-рэ танк 347-рэ, топ зэмылIэужьыгъуэхэу I.000-м щIигъу хуиутIыпщащ. ИужькIэ Совет Союзыр къаугъэхэм хыхьэхукIэ текIуадэр зи фэм дэкIыр езы ди къэралырт. Ауэ абы щыгъуэм Испанием зыри пщIэншэу иритакъым.
 Мадрид иIэт дыщэ гъэтIылъыгъэу тонн 700 (!). Ар щахъумэрт правительствэм зэкIэ иIыгъ къалащхьэм.
 Ауэ, кIуэ пэтми, щытыкIэр нэхъ гугъу икIи зэIумыбз хъурт, абы къыдэкIуэу сэмэгу къарухэр хуэныкъуэт зэрызэуэну Iэщэ. А щхьэусыгъуэм къыхэкIыу властхэм мурад ящIащ дыщэм и нэхъыбэр-тонн 5I0-р СССР-м къигъэIэпхъуэну, къэнар Париж ишэну.
Мис абы теухуауэ Испанием и премьер-министру щыта Кабальерэ Ларго жиIэжар: «Фашистхэр ди щыхьэрым гъунэгъу къыщыхуэхъум финансхэмкIэ министрыр лъэIуащ здашэр хэIущIыIу ямыщIу Испанием и Банкым и дыщэ гъэтIылъыгъэхэр ягъэIэпхъуэну хуит ящIыну. Дэ дызыхэдэн диIэтэкъыми, дыщэр Совет Союзым-IэщэкIи ерыскъыкIи къыддэIэпыкъуа къэралым- едгъэшащ».
Совет лъэныкъуэмкIэ Iуэхур и пщэ дэлът къэрал шынагъуэншагъэмкIэ майор, НКВД-мрэ Испание Республикэм и МВД-мрэ я зэпыщIэныгъэхэр зезыгъакIуэ Орлов Александр, ауэ ар Никольский Леву ятхат.
Дауи, Франко щыгъуазэт «езым» и дыщэр ягъэIэпхъуэну зэрамурадым икIи, дауи, ар зыIэригъэхьэну зэрыхущIэкъунур гурыIуэгъуэт. КъемыхъулIэмэ, щIригъэлъэфэнут. Абы къыхэкIыу псори щэхуу екIуэкIын хуейт.
 I936 гъэм фокIадэм и I6-м Испанием и Банкым и унэм карабинерхэр екIуэлIащ. Лэжьыгъэм кIэлъыплъырт казнайчествэм и Iэтащхьэ езы Аспе Мендес Дыщэр япэ щIыкIэ Аточэ гъущI гъуэгу станцым, иужькIэ Каутахенэ и кхъухь тедзапIэм нагъэсащ. Махуи 3-кIэ кхъухьи 4-м иралъхьащ. Абыхэм жэпуэгъуэм и 25-м ОдессэкIэ яунэтIащ.
ИужькIэ Аспе Тхьэ щиIуэжащ дыщэ ашычхэр мини 7-рэ 200-рэ хъууэ, арщхьэкIэ тенджыз ФIыцIэм и кхъухь тедзапIэм нэсар мини 7-рэ 800-рэ къудейщ! Орлов Аександри жиIэрт дыщэхэр абы фIэкIа хъууэ щымытауэ. Япэ щIыкIэ абы и псалъэхэр я фIэщ хъуащ (ефэ зытрагъэуащ я фIэщ хъууэ). Сыт хуэду щымытами, уеблэмэ икIи ягъэпэжащ- Ленин орденыр иратащ- Орлов иджыри куэдкIэ щыгугъырт: абы республикэм и контрразведкэм и IэнатIэр зэтриухуэн хуейт.
АрщхьэкIэ зи гугъу тщIы дыщэм и деж зыгуэр зэрыщыщыIэм апхуэдэуи щыхьэт тохъуэ абы егъэщIылIа Iуэхум хэта псори иужькIэ бэлыхь зэрыхэхуар: совет сату лIыкIуэ Сташевский Артуррэ Испанием посолу щыIа Розенберг Марсельрэ. I937, I938 гъэхэм яукIащ Орлов Александр, Штат Зэгуэтхэм кIуасэри, Берг Игорь и цIэкIэ дэфтэрхэр зэригъэпэщащ, Кливленди хэщIапIэ къыщигъуэтащ.
Совет Союзым испан дыщэм псори зэхэту а зэманым щыIа доллар мелуан 500 къыщIихащ. Абыхэм ящыщу доллар мелуани I32-м хуэдизыр СССР-м щащIа техникэм трагъэкIуэдащ. Ар зауэм хуэлажьэ ди промышленностым щIэгъэкъуэнышхуэ хуэхъуащ.
 Ди кхъухьлъатэзехуэхэм а къэралым зэуэным зыщыхуагъэсащ. Мыбы я зэфIэкI щеплъыжащ иужькIэ маршал хъуахэу Малиновский Родионрэ Мерецков Кириллрэ. Ауэ республикэр къахуегъэлакъым. I938 гъэм и етIуанэ зэхуэдитIым щытыкIэр апхуэдизу хьэлъэ хъуати, Франко зэрытекIуэнум зыми шэч къытрихьэжыртэкъым. Правительствэм и щIыб хуагъэзащ нэхъапэм абы къыдэщIу щытахэм. Франджыр Франко и ныбжьэгъу хъужащ. 1939 гъэм мэлыжьыхьым и I-м Испанием и тет хъуащ диктатор Франко .
 СССР-ри зауэм къыхэкIыжащ мыр жиIэри: «Совет Союзым хузэфIэкI псори ищIащ фашизмэм и бий къарухэм Испанием щадэIэпыкъун папщIэ, ауэ Испаниер зэрыпэжыжьэм икIи Инджылызымрэ Франджымрэ лъакъуэпэщIэдз къызэрыхуащIам къыхэкIыу нэхъыбэ къехъулIакъым».
Иджы жызыIэ щыIэщ Испанием и дыщэр СССР-м зыкIэщIиупщIауэ. АрщхьэкIэ дэIэпыкъуныгъэу иритар зыхуэдизыр къэплъытэмэ, псори зэпокIуэж.
Апхуэдэу щIыдгъужынщ испан коммунистхэм я бынхэр СССР-м зэрыщапIар. Абыхэм къыхузэIуахащ сабий унэ 15, ахэр пщIэншэу ягъэшхащ яхуэпащ, ирагъэджащ. Аращи, жыпIэну къезэгъыркъым мы Iуэхум хьэрэмыгъэ хэлъауэ.

Махъшокъуэ Мухьэмэд.
Поделиться: