Зэманыр IуэхукIэ игъэнщIыфырт

Зэманыр IуэхукIэ зыгъэнщIыфу псэуам гъащIэр къехъулIауэ жыпIэ хъунущ. ТхакIуэ цIэрыIуэ Жылэтеж Сэлэдин къикIуа гъуэгуанэм уриплъэжмэ, умыгъэщIэгъуэн плъэкIыркъым адыгэ къуажэ къыщыхъуа щIалэ жаныр щIэныгъэм хуэпабгъэу, лэжьыгъэм хуэIэкIуэлъакIуэу, Iуэхум хуэмыщхьэхыу зэрыпсэуар. Абыхэм я щыхьэтщ ар Къэбэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу нэгъуэщI хэгъуэгухэми кинодраматургыу, сценаристу, тхакIуэу, усакIуэу, журналисту къыщацIыхуу зэрыщытар, КъБР-м и Президентым и ЩIыхь тхылъыр къызэрыхуагъэфэщар, «Телевиденэмрэ радиомрэ я отличник» дамыгъэр къызэрыратар, усэ, прозэ зэрыт тхылъ 15 къызэрыдигъэкIар, нэхъыщхьэращи, цIыхугъэ лъагэрэ псэ хьэлэлрэ иIэу дунейм зэрытетар.

Зэчийм и лъэныкъуэ куэд къызыщыуша цIыхупсэр зэрыбейм шэч хэлъкъым. Сэлэдин и сабиигъуэр гугъу дыдэу щытащ. Зауэ нэужьрати, цIыхум щитIэгъэни ишхыни хуиту игъуэтыртэкъым. ЦIыхухэр псори зэхуэдэу къулейсызт, яIэ щIагъуэ щымыIэу. Ауэ апхуэдэ лъэхъэнэм къикIын хуейти, балигъхэр псэемыблэжу лажьэрт, я бынунагъуэхэр зэрамыгъэмэжэлIэным иужь итт. 1960 гъэхэм я пэщIэдзэм, гъащIэр куэдкIэ нэхъ ефIэкIуащ, къуажэм удэсыну Iейтэкъым, псоми ящIэнрэ яшхынрэ ягъуэтырт. Жылэтэжым и ныбжьыр илъэсийм нэблэгъауэ школым щIэтIысхьауэ аращ.

Къуажэм щыщеджэми, щIэныгъэ зригъэгъуэту къигъэзэжа нэужьи, жылагъуэ Iуэхухэм жыджэру хэтащ Сэлэдин. Уеблэмэ IэщIагъэ хуэхъуами щыдихьэхар къуажэращ. «Къуажэ клубым киномеханик щIалэ гуэр накIуэрт, абы дыдэIэпыкъуурэ дэри кином деплът, уеблэмэ титрхэр къыщытридзэкIэ мыр тезыхар ехъулIакъэ жысIэу, сехъуапсэрт. Апхуэдэ хъуэпсапIэм къыхэкIри, кинодраматургыу седжэным иужь сихьащ. Кинематографием и союзпсо къэрал институтым зэрыщIэтIысхьэ Iэмалхэр тхылъкIэ къэзгъуэтри, зыщызгъэгъуэзащ, куэд дэмыкIыу сыпэрыхьащ. ЯпэщIыкIэ уи IэдакъэщIэкI зэпеуэм ебгъэхьын хуейти, «Комсомольская свадьба» пьесэр, нэгъуэщI рассказ зыбжанэ сутIыпщащ. Куэд дэмыкIыуи творческэ зэпеуэм сызэрыпхыкIамкIэ письмо къысхуагъэхьащ.  СыкIуащ Москва. Институтым зэрыщIэтIысхьэ экзаменхэр птын ипэ къихуэу аргуэру творческэ экзаменхэм упэлъэщын хуейт, ари къызэхьэлъэкIакъым, темэ зыбжанэ къыдатри, этюд ттхащ, кино драгъэплъри, рецензэ хузэхэтлъхьащ, нэхъыфIхэм сыхабжащ. Къэнэжыр къызэрыгуэкI экзаменхэрати, ахэри хъарзынэу стауэ щытащ. СыщыщIэтIысхьэми седжэхуи хъарзынэу дэIэпыкъуэгъу къысхуэхъуащ институтым щылажьэ профессор   Каплер Алексей. Еджэн къэзуха нэужь, Москва къыщысхуагъэлъэгъуат IэнатIэ зыбжанэ, ауэ си лъахэм нэхъ и гъунэгъуу щыIэр Орджоникидзэ дэта КинохроникэмкIэ студиерат. Абы уни къыщызатри, илъэси 5-м щIигъукIэ сыщылэжьащ», - къытхуиIуэтауэ щытащ Жылэтэжым.

 А зэманым къриубыдэу документальнэ киноищ трихащ («Портрет отца», «Человек простой биографии», «Киров и Северный Кавказ»). Абы къыдэкIуэуи тхьэмахуэ къэс «Северный Кавказ» киножурналыр игъэхьэзыру щытащ. А киножурналым и номер 39-м елэжьахэм ящыщщ Сэлэдин.

ИужькIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым къигъэзэжри, киностудие дызэримыIэм къыхэкIыу, телевиденэм лэжьэн щыщIидзащ.

1976 гъэм щегъэжьауэ телевиденэм нэтынхэр щагъэхьэзыр и къудамэм и унафэщIу лэжьащ, итIанэ редактору литературэ-драмэ къудамэм щыIащ 2004 гъэ пщIондэ. Ауэ журналист лэжьыгъэм нэхърэ зыхуеджа IэщIагъэр нэхъ япэ иригъэщти, дэ зэи димыIа мультфильмхэр трихащ, нарт хъыбар телъыджэхэр телевизионнэу утыку кърихьащ.

 «Дэ школым дыщыщIэсым телевизор диIэтэкъым, тхылъ уеджэм сщIэркъым армыхъумэ, уи щхьэ зэрытебгъэун Iэмал нэгъуэщI щыIэтэкъым. Библиотекэм сыкIуэрт тхылъ къеIысхырти, унэм хуэмурэ сыздэкIуэжым седжэрт.  Сынэмысыж щIыкIэ тхылъ цIыкIур сухырти, згъэзэжырт. Абы ущеджэм деж сатыр зэхуакум  щыболъагъу Iуэхур зэрекIуэкIыр,  сценарие дыдэм хуэдэу тхаи яхэтщ. Мис абы сыдихьэхри, «Мывэм и къуэ», «Мывэм и къуэмрэ Иныжьымрэ» нарт хъыбарыжьхэм къытетщIыкIа художественнэ фильм кIэщI цIыкIухэр тетхащ. Лэжьыгъэшхуэт ар, Москва «Союзмультфильм»-м щыIэ IэщIагъэлIхэм садэлажьэрт, сэ сыкIуэрт, езыхэр къакIуэрт. Абы щыгъуэ щIэгъэкъуэнышхуэ къысхуэхъуауэ щытащ сэ къыздэлажьэхэри республикэ унафэщIхэри, - жиIэжат Сэлэдин.  

- ЦIыхухэм ягу зэрырихьам шэч хэлъкъым ахэр. Иджыри къыздэсым къагъэлъагъуэ, нобэрей щIэблэр щIэппIыкIынуи хъарзынэщ. А псом къадэкIуэу, тхакIуэ Жылэтэж Сэлэдин и IэдакъэщIэкI куэд дунейм къытехьащ. Ар школым зэрыщIэс лъандэрэ район газетым тхэрт. Къуажэм, школым щекIуэкIхэм ятеухуа хъыбархэр итхырт, итIанэ  художественнэ самодеятельностым и гуащIэгъуэ лъэхъэнэти, клубым щагъэлъэгъуэн пьесэ итхри, спектаклуи ягъэувыжащ.  Абы иужькIэ дихьэхри, пьесэхэр, рассказхэр итхыу щIидзащ.  1974 гъэм рассказхэр щызэхуэхьэса «Лэгъупыкъу» япэ тхылъ цIыкIур къыдэкIащ,  абы къыкIэлъыкIуащ «Зэрыджэ»  усэ тхылъри. Сабийхэм папщIэ рассказхэр щызэхуэхьэса «Нарт и ныбжьэгъухэр», «ЛIыгъэ зэхэгъэкIыпIэ», «Мазэм ит мэлыхъуэ», нэгъуэщIхэри дунейм къытехьащ.  КъищынэмыщIауэ, «Лъапсэмрэ къуэпсхэмрэ», «Пащтыхь хужьым и лIыкIуэ» романхэр адыгэ литературэм и хэлъхьэныгъэфIщ.