Тхыдэр зи лъабжьэ IэщIагъэхэр яхъумэ

ЦIыхубэ художественнэ IэрыкIхэмрэ IэщIагъэхэмрэ я республикэ IуэхущIапIэр щыхьэт тохъуэ лъэпкъ IэщIагъэхэм я пщIэр сыт зэмани лъагэу зэрыщытам. Нобэ ди псэлъэгъущ абы и унафэщI Урыс Аслъэн.

-  Зэман куэд щIауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым зыщагъэпсэхуну цIыхухэр   къокIуэ. Зэры­ха­бзэщи, абыхэм ди щIыпIэм и фэеплъ гуэр ямыхьу кIуэжыркъым. Бжьэ, къамэ, фалъэ, пкIыгъэ зэ­мылIэужьыгъуэхэрат нэхъ ящэхур. IэкIэ щIа дэтхэнэ хьэп­шыпми ар зыщIам и псэ хуабагъэм щыщ хелъхьэ, арагъэнщ ущIыдихьэхыр…

Щэнхабзэм а и зы Iыхьэм къызэрымыкIуэу къалэнышхуэ егъэзащIэ. Пасэм щыIа IэпэIэсэхэм я IэрыкI хьэпшыпхэмкIэ цIыху зэхэщIыкIым, лъэпкъым зэрызиужьар, тхыдэр яхуо­джыж. Лъэпкъ къэс лIэщIыгъуэ бжыгъэкIэ къыдекIуэкI хьэпшыпхэр иIэщ. Апхуэдэу адыгэм диIэхэм ящыщщ Iэнэ лъакъуищыр, дуней псом адыгэр къыщезыгъэцIыхуа адыгэ фащэр. А хьэпшыпхэр лъэпкъым зэрейр пщIэ­жым и мызакъуэу, ар пхъумэн, дунейпсо тхыдэм къызэ­рыхэбнэным ухущIэкъун хуейщ. Пасэрей хьэпшыпхэм я къежьапIэр зыгъэбелджылыжу зытххэм ящыщщ Урыс Аслъэн. Ар зи унафэщI IуэхущIапIэм лъэпкъ IэщIагъэхэр щахъумэм и мызакъуэу, тIэщIэхуахэр къэгъэщIэрэщIэжыным къызэрымыкIуэу щолIалIэ.

ЦIыхубэ художественнэ IэрыкIхэмрэ IэщIагъэхэмрэ я республикэ IуэхущIапIэр къызэрызэIуахрэ (2001 гъэ) а Iуэхум толажьэ. Абы Урысыр унафэщIу зэрытрагъэувэрэ и IэщIагъэлIхэм я бжыгъэм хэхъуам и мызакъуэу, IэщIагъэ зэмылIэужьыгъуэм цIыху куэд хурагъэсащ. Абыхэм ящIа хьэпшыпхэр цIыхухэм яфIэфIу къагъэсэбэп. 

IуэхущIапIэм и лэжьакIуэхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу лъэпкъхэм унагъуэм къыщагъэсэбэп хьэпшыпхэр, фэилъхьэгъуэхэр, макъамэ Iэмэпсымэхэр зэращI щIыкIэхэр зэпкърыхауэ къыщыхьа тхылъ, буклетхэр къыдагъэкIащ. А лэжьыгъэшхуэри лъэпкъ Iэужьым и хъумакIуэ нэсу къэплъытэ хъунущ.

Iуэхум телажьэр, дауи, зы цIыхукъым. Аслъэн зэры­жиIэмкIэ, нэхъ пасэм КъБКъУ-м декоративно-прикладной гъуазджэмкIэ кафедрэ иIащ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и лъэпкъ IэщIагъэхэр къызэраIэтыжар аращ зи фIыгъэр. КъищынэмыщIауэ, мы IуэхущIапIэм и лэжьакIуэхэм я нэхъыбэм аращ зыщагъэсар. 

- ЩIэныгъэлI, IуэрыIуатэдж, профессор КIыщ Азрэталий дыщэидэ пасэрей IэщIагъэр къэгъэщIэрэщIэжынымкIэ лэжьыгъэшхуэ ищIащ, - жеIэ Урысым. - Абы а IэщIагъэм хуигъэсащ зэшыпхъухэу Дэджыр Маринеттэрэ Шэт Джульеттэрэ. Абыхэм ди республикэм IэпщIэлъапщIэу исыр ягъэсэжауэ къэплъытэ хъунущ.

IуэхущIапIэм лъэпкъ IэщIагъэу 10-м нэблагъэкIэ що­лъащэ. Iыхьэшхуэ еубыд пхъэм елэжьыным, пхъэ ибзэным, унэлъащIэу къагъэсэбэп хьэпшып щIыным.

Шэч хэмылъу, гулъытэшхуэ хуащI лъэпкъ фащэхэр, вакъэхэр дыным, ахэр ящэху  къэфакIуэ ансамблхэм хэтхэм.   ВакъащIэ IэщIагъэр пасэрейхэм ящыщщ, Урыс Аслъэн и мурадщ а Iуэхури ди щIыналъэм щызэтриублэжыну. Сэ, къамэ, джатэ хуэдэхэр цIыхухэм ящэху, зэхуахьэс зэпытщ. I00 - 200-м нэблагъэ зиIэхэр щыIэщ. Абы къыхэкIыу, а IэщIагъэм зэпымыууэ зеужь. Уи гуапэ мыхъуу къанэркъым мы Iуэхум щIалэгъуалэр къы­зэрыхыхьэр. КъБКъУ-м декоративно-прикладной гъуазджэмкIэ и факультетымрэ Промышленность псынщIэмкIэ колледжымрэ къыщIигъэкIхэр зэпеуэ, фестиваль, гъэ­лъэ­гъуэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм хэтщ. Центрым абыхэм я лэжьыгъэр зыщэхун къахуегъуэт, ядоIэпыкъу.

Данэ щэкI псыгъуэрэ цыкIэ хэзыдыкIхэм центрым пэш щхьэхуэ щыхухахащ. Нэхъыбэу а IэщIагъэм дихьэхыр ныбжь зиIэ бзылъхугъэхэращи, абыхэм яфIэфIу къокIуалIэри зэхэсщ, уэршэрурэ сурэтхэр ящI. 
Гъэ кIуам и фокIадэ мазэм IуэхущIапIэм къыщызэIуахат ятIагъуэм хьэпшып зэмылIуэжьыгъуэхэр къыщыхащIыкI лъэщапIэ. КъызэрызэIуах махуэрэ абыи цIыхухэр куэду къокIуалIэ.

Урыс Аслъэн жеIэ зи Iэпкълъэпкъым сэкъат иIэхэр щы­теуну, я зэфIэкI щеплъыжыну Iэмал зэрыратами зэры­ригушхуэр. Апхуэдэхэм яхэтщ мы IуэхущIапIэм къекIуа­лIэурэ IэщIагъэ зэзыгъэпэщаи.
 Къэблагъэ зэманым Урыс Аслъэн и мурадщ я деж дыщэкI IэщIагъэм щыхуагъасэу иригъэжьэну. Абыхэм я гугъэхэм щыщщ IуэхущIапIэр нэхъ ин щIыныр, сабийхэм папщIэ творчествэм и къалэ къызэIухыныр, республикэм и щIыналъэхэм IэщIагъэм и кIыщхэр къыщызэгъэпэщыныр. Ахэр щIохъуэпс туристхэм я зе­кIуа­пIэхэм ухуэныгъэ гъэщIэгъуэнхэр щащIыну. Псалъэм ­папщIэ, лъэпкъ пщIантIэ цIыкIухэр къращIэкIыу, абыкIэ лъэпкъ щэнхабзэр, щыIэкIэ-псэукIэу яIар ягъэлъэгъуэну. 

Ижь-ижьыж лъандэрэ цIыху IэпщIэлъапщIэхэмкIэ бей ди щIыналъэм, мы зэманкIэ лъэщапIэу яIэр къо­мэ­щIэкI. IэщIагъэлI 300 къэс лъэщапIэу I0 хуэзэу аращ. Урысым жеIэ ар къэрал дэIэпыкъуныгъэ хэмыту къызэрыпхузэмыгъэпэщынур, ауэ щыхъукIи, абыхэм халъ­хьэну мылъкур псынщIэу къалэжьыжынут.

 Тэрчокъуэ Дисэ.