КъыщекIуэкIхэр гуих дыдэщ

 Планетэр ди Дыгъэм къедза Юпитерым нэхърэ зымащIэкIэ нэхъ псынщIэми, и зэпрыупIэр хуэдэ 1,8-кIэ нэхъ инщ. УафэщI жыжьэм и щхьэфэм хуабэр махуэ шэджагъуэм Цельсий и пщалъэмкIэ градус 2400-м щыноблагъэ, жэщыкум градус 1500-рэ щохъу.

ГъэщIэгъуэныр аращи, планетэ абрагъуэм и щхьэфэм жэщкIэрэ техэр дэ дызэсэжа псыIагъэм хуэдэкъым, атIэ, къыщызэщIэплъэкIэ бахъэ щыхъурэ щыупщIыIужкIэ ткIуаткIуэу щызэрыубыдыж гъущI ткIуэпсхэрщ. 

Абы щыгъуэми къыхэгъэщыпхъэщ, зи гугъу тщIы планетэр зэкIэрэхъуэкI и дыгъэм сыт хуэдэ лъэхъэни зыбгъукIэ фIэкIа зэрыхуэмыгъэзар. НэгъуэщIу жытIэмэ, а планетэм и щIылъэныкъуэм щынэху зэпытщ, адрейм – дапщэщи щыкIыфI зэфэзэщщ. 

И щIыгум къыщешх «уэшхыр» зэрыгужьеигъуэ дыдэм къыщекIуэкIхэр зэрышынэгъуащэм къыхэкIыу, астрофизикхэм планетэ абрагъуэр «жыхьэнмэм» ирагъэщхьащ. Сыту жыпIэмэ, гъущIыр къыщызэщIэплъэу бахъэ щыхъужыр – я дыгъэр зэпымыууэ зытепсэрщ, ткIуэпс жьэражьэу къыщеткIухыжыр – кIэ зимыIэ жэщыр здэщыIэрщ. ЛъэныкъуитIым апхуэдэ зэщхьэщыкIыныгъэ щIаIэр жьышхуэхэр, увыIэгъуэ ямыIэу, а планетэм къызэрыщепщэрщ, ауэ щыхъукIи бахъэ теплъэ зыгъуэта «гъущIыпшэхэр», я пIэ изэгъэнкIэ Iэмал ямыIэу, и уэгум зэрыщызэрызехьэрщ.

УафэщI жыжьэм и щхьэфэм «дунейм и щытыкIэм» телъыджащэу зэрызыщихъуэжым астрофизикхэм гу лъезыгъэтар абы къыпкърыпсыкI нурым зэрызиубгъу и спектрым дисперсие лъагэ зиIэ и Iыхьэм далъэгъуа нэщэнэхэрщ. Иджы щIэныгъэлIхэр темыпыIэжу поплъэ, Уэбб Джеймс и цIэр зэрихьэу (James Webb Space Telescope - JWST), технологие зызыужьахэр я тегъэщIапIэу зэпкъралъхьа телескопыщIэр, «Хаббл» зи фIэщыгъэм нэхърэ нэхъ лъэщыжыр, ЩIым и хъуреягъыр къэзылъэтыхь обсерваторием щагъэлажьэ хъуну пIалъэм. Астрофизикхэм къызэралъытэмкIэ, а IэмэпсымэщIэр IэмалыфIщ «экзопланетэ» жыхуаIэ уафэщI жыжьэхэр уэрдыхъум хуэдэу къэзыухъуреихь я хьэуахэм (атмосферэхэм) я лъащIэм щIэплъэнымкIи къыщекIуэкIхэр нэхъ IупщIу зэхэгъэкIынымкIи.