Иджыблагъэ дунейм къытехьащ «Адыгэ псалъэ» газетым и мин 24-нэ къыдэкIыгъуэр. Илъэс 96-м къриубыдэу апхуэдизрэ цIыху минхэм яIэрыхьащ ди анэдэлъхубзэкIэ къыдэкI газетыр. Апхуэдизрэ псэлъэгъу яхуэхъуащ нэхъыжьхэм, чэнджэщэгъуу, ущиякIуэу яхущытащ щIэблэм.
Газетыр щызэтраублэм зыхуагъэувыжа къалэнхэм къахэхъуэ фIэкIа хэмыщIурэ къогъуэгурыкIуэ ар иджыри. ЛIэщIыгъуэм нэблагъэм къриубыдэу абы щызэблэкIахэм гуащIэшхуэ ирахьэлIащ газетыр нэхъ щIэщыгъуэ, гъэщIэгъуэн щIыным. Куэд мэхъу ахэр - лъэпкъым къыхуэщхьэпэн, абы зезыгъэузэщIын Iуэхухэм хуэлэжьахэр.
Нобэрей къыдэкIыгъуэм итщ газетым зэман зэхуэмыдэхэм щылэжьахэм ящыщ зыбжанэм ятеухуа тхыгъэхэр, сурэтхэр.
Лъэужь дахэ гъащIэм щыпхызыша
Теувэжыкъуэ Анатолэ илъэс куэдкIэ дэлэжьа псоми жаIэ и къалэн гъэзэщIэкIэкIэ ар зэбгъапщэ хъун къызэрытхэмытар.
Махуэ къэс газетыр зыхуей хъыбарыщIэхэр зэхуэхьэсыныр, республикэм щызэхаублэ лэжьыгъэшхуэхэм репортажхэр къищIыкIыныр зи къалэн къудамэм и унафэщIт Толи, Къэбэрдей-Балъкъэрым и плIанэпэу ар здынэмыс къигъанэртэкъым. ЛэжьыгъэкIэ зэрыахъырзэманым хуэдэу, цIыхугъэкIи Толэ хуэдэ уигъэлъыхъуэнт. ЗэрыхузэфIэкIкIэ ар хэти дэIэпыкъурт, гуауэ къызылъыкъуэкIым дигъэпсынщIэрт, гуфIэгъуэ зиIэм езым и щхьэм хуищIэм хуэдэу диIэтырт.
ГъащIэм, псэуныгъэм пыщIауэ ар чэнджэщэгъу зыщIхэри мащIэтэкъым. И Iуэху зэхуэмыхъуу, гуныкъуэгъуэ иIэу е нэгъуэщI зыгуэрым щIэупщIэну газетым и редакцэм къыщIыхьэхэм я нэхъыбэр Теувэжыкъуэм дежт щетIысэхыр. Ахэр къыхуэкIуэн хуей щIэхъуам щIэупщIэрти, сэбэп зэрахуэхъуфынум шэч къытримыхьэу, щIыпIэхэм телефонкIэ псэлъэн щIидзэрт.
Апхуэдэу мыри къинэжащ си гум. Зы махуэ гуэрым кабинетым къыщIохьэ газетым къызэрыкIуэрэ куэд мыщIа щIалэр. «Бэлъто къэсщэхунущи, сызыхуейм хуэдэ згъуэтыркъым. Толэ цIыхугъэ и куэдщи, зыгуэр къыпхуищIэнщ къызжаIати, сыкъыщIыхьащ». Ар егъэтIысри, къыщIыхуэкIуар дакъикъэ бжыгъэкIэ хузэфIегъэкI.
Толэ и лэжьэгъухэм яхэтар закъуэтIакъуэщ я цIэ дыдэмкIэ еджэу. Абыхэм къахуигупсыс етIуанэ цIэр зыми щхьэжэ ищIыртэкъым, гуапагъэр, яхуищI пщIэр зэрилъабжьэр къагурыIуэрти.
Теувэжыкъуэм хэлъ хьэлыфIхэм ящыщ зыт мыри. ЛэжьакIуэщIэ къытхыхьамэ, сыткIи зэрыдэIэпыкъуным яужь итт. Апхуэдэм и япэ тхыгъэхэу газетым къытехуэхэм Толэ еджэрти, къехъулIауэ хилъагъуэхэм и гуапэу тепсэлъыхьырт, нэхъ гу зылъитэн хуейуэ къилъытэмкIи чэнджэщ щхьэпэ иритырт. Хэт ущыщми емылъытауэ, фIы ухуэзэмэ зи гуапэ цIыхуращ апхуэдэу щытыфынур.
Апхуэдэу цIыху къабзэу, ныбжьэгъуфIу, журналист емызэшыжу дунейм тетащ, лъэужь дахи гъащIэм къыщинащ Теувэжыкъуэ Толэ.
НАРТЫКЪУЭ Мусэ.
Куэдым хэзагъэ
Мы дунейм цIыху дэнэ къэна, жыг тхьэмпэхэми зэщхьу тIу яхыумыгъуэтэну щIэныгъэлIхэм къалъытэ, ауэ хьэл-щэнкIи, я гупсысэкIэкIи нэхъ зэтехуэхэр мащIэкъым. Языныкъуэхэр дахагъэм зэрешалIэ, адрейхэр яхэлъ мыхъумыщIагъэхэм зы ящI. Абы тету цIыхубэр тIу ипщIыкIмэ, МуIэед зыхыхьэр, шэч хэмылъу, нэхъыфIыпIэрщ. А цIыху щыпкъэм и дуней тетыкIэм щыгъуазэ псори абыкIэ арэзы къыддэхъуну ди гугъэщ.
1989 гъэм «Ленин гъуэгу» газетым и редактор нэхъыщхьэм и къуэдзэу Гъубжокъуэ МуIэед къыщагъэкIуам ар гупым щIэх дыдэу къытхэзэгъауэ щытащ. Япэу нэм къыIуидзэр зэрылъагъугъуафIэрами, и лэжьэгъухэр дыдэзыхьэхар и хьэл-щэн зэтетырт.
ЩIэныгъэ куу зыбгъэдэлъ, газет Iуэхум фIыуэ хэзыщIыкIт МуIэед. И лэжьыгъэм апхуэдизкIэ хуэIэзэти, ар зыкIи гугъу ехьу къыпщыхъуртэкъым. Анэдэлъхубзэм илъэс куэдкIэ ирилэжьауэ фIэкIа умыщIэну, ар игъэшэрыуэрт, абы зэригъэзэхуэжа тхыгъэхэр хэпщIыкIыу нэхъыфI хъурт. Дэтхэнэ журналистми езым и хъэтI зэриIэжыр, и бзэ зэрыIурылъыжыр, псори зы къупхъэм ибгъэзагъэмэ, газетыр гъэщIэгъуэн зэрымыхъунур фIыуэ ищIэрти, «Дауэ сщIыми, зыгуэр хэслъхьэнщ, сэ сызэрыхуейуэ зэсхъуэкIынщ», - жиIэу ар зэи тхыгъэм хэIэбэртэкъым. КъыдэкIыгъуэм елэжьхэм я дэтхэнэ дакъикъэри зэрызэпэлъытари зыхищIэрт.
«Ленин гъуэгум» къэкIуэн ипэкIэ ар «Маяк» Аруан район газетым и редактору илъэс зыбжанэкIэ щытати, редакцэ лэжьыгъэм и мызакъуэу, типографием газетыр зэрыщызэпкъралъхьэ щIыкIэми фIыуэ хищIыкIырт МуIэед. Тхыгъэхэр напэкIуэцIхэм нэхъ дахэу игъэувэным теухуа чэнджэщ щхьэпэхэр секретариатым щIэсхэми къыдитырт. ЖыпIэнурамэ, куэдым хуэIэзэ, газетыр япэкIэ зыгъэкIуэтэфын лэжьакIуэ къахыхьат гупым.
«Жэщ редакцэми» щылэжьэн хуейуэ мызэ-мытIэу къыхуихуащ МуIэед. Пщэдджыжьым жьыуэ Iуэхум яужь ихьами, газетыр къыщыдэкIыр жэщырт. Гувауэ зи лэжьыгъэр зыуха гупыр зэрыкIуэжын ямыгъуэту къыщынэр, ахэр зэбгрызышыжын хуей машинэр къыщымыкIуэр мащIэтэкъым. Апхуэдэхэм деж, МуIэед и «къэрэгъулыгъуэр» хуэзамэ, уэрамым дыкъыдинэу зэи кIуэжакъым. Гугъу едмыгъэхьыну зытхъунщIэми, дэтхэнэри и унэм нигъэсыжырти, итIанэт езыр Нарткъалэ щыкIуэжыр. Ар къытехьэлъэу зэи гу зылъыдигъэтакъым, лэжьыгъэ нэужьым апхуэдэ Iуэхутхьэбзэ зыгуэрым хуэпщIэныр зэрымытыншыр дэ фIыуэ тщIэ пэтми.
Мис апхуэдэ гуапагъэ, хабзэ дахэ куэд къыткIэлъызэрихьащ МуIэед дэлэжьахэм. Адыгагъэу и адэ-анэм я жьэгум къыщищтар игъэпэжу ноби къогъуэгурыкIуэ Гъубжокъуэр.
Дахэу къытхэта цIыху зэпIэзэрытыр илъэс зыбжанэ фIэкIа къыддэмылажьэу дигу къеуэу IукIыжащ. Ауэ газетым щымылэжьэжми, абы зэрыпыщIа «лъынтхуэхэр» зэпычатэкъым - ар Федеральнэ пощт зэпыщIэныгъэхэмкIэ республикэ управленэм и Аруан район къудамэм и унафэщIу ягъэуври, и анэдэлъхубзэкIэ къыдэкI газет закъуэм и нэIэ къытет зэпытащ.
НАРТЫЖЬ Ринэ.
Гупыр зыгъэгупт
Газетыр зыгъэдахэхэм, къеджэгъуафIэ зыщIхэм ящыщщ сурэтхэр. Тхыгъэр зытеухуа цIыхум и сурэт хэтмэ, ар уимынэIуасэми, абы уепсэлъылIа хуэдэу мэхъу. Апхуэдэщ Iуэхугъуэ гуэрхэм ятеухуа тхыгъэхэри - зи гугъу ящIыр къэзыгъэлъагъуэ теплъэгъуэхэр хэгъэувамэ, ар нэхъ гъэщIэгъуэн, щIэджыкIакIуэри абы хэша мэхъу.
ЩIэджыкIакIуэмрэ тхыгъэр зытепсэлъыхьымрэ нэхъ зэпэгъунэгъу щIын къалэн игъэзащIэу илъэс пщыкIублкIэ - 1982 гъэм къыщыщIэдзауэ 1999 гъэ пщIондэ - адыгэ газетым щылэжьащ Щомахуэ Владимир.
Ар 1936 гъэм шыщхьэуIум и 11-м Тэрч куейм хыхьэ Курп Ищхъэрэ - Къаншууей - къыщалъхуащ. ЩIалэ Iэчлъэчыр зэрыцIыкIу лъандэрэ спортым дихьэхырти, курыт школ нэужьым Москва Физкультурэмрэ спортымкIэ и институтым щIотIысхьэ, щытхъу иIэуи 1960 гъэм къеух. И зэфIэкIхэм кIуэ пэтми хигъахъуэурэ атлетикэ хьэлъэмкIэ спортым и мастер мэхъу.
Республикэм къигъэзэжа иужь, Владимир Налшык технологие техникумым и унафэщIым и къуэдзэу, физкультурэмрэ спортымкIэ егъэджакIуэу лэжьащ, зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм я къызэгъэпэщакIуэу щытащ. ЩIэблэр псыхьынымкIэ, узыншэнымкIэ физическэ щэнхабзэмрэ спортымрэ IэмалыфIу зэрыщытыр иригъаджэхэми, абыхэм я адэ-анэхэми къагуригъаIуэрт, ныбжьыщIэхэр секцэхэм хишэрт, игъасэрт.
А лъэхъэнэрщ Владимир сурэт техынми щыдихьэхар. И лэжьыгъэкIэ абы щIэх-щIэхыурэ къыхуихуэрт республикэм, къэралым я спортсмен цIэрыIуэхэм яхуэзэну. Спортым узыщыгуфIыкIын ехъулIэныгъэхэр къыщызыхьхэр игъэлъапIэу, зэхьэзэхуэхэр гукъинэж ищIу, абы и сурэттехыр «игъэлажьэрт». Апхуэдэ сурэтхэм ящыщ «Ленин гъуэгуми» мызэ-мытIэу къытехуа нэужь, абы лэжьакIуэу ирагъэблагъэ Щомахуэр. ЕтIуанэ IэщIагъэ хуэхъуар япэм «текIуэри», псэухуи IэщIыб ищIыжакъым.
Ар набдзэгубдзаплъэт, адрейхэм къафIэмыIуэху куэдым гу лъитэрт. Дызэсэжа Iуэхухэм, махуэ къэс дызрихьэлIэхэм нэгъуэщIынэкIэ дригъэплъыфырт абы. «Ди хъуреягъкIэ щыIэ мыпхуэдиз дахагъэм иджыри къэс щхьэ гу лъыдмытарэ?» - жыпIэу укъагъэуIэбжьырт абы и сурэтхэм. Абыхэм я еплъыныгъэ мызэ-мытIэу къызэригъэпэщат Владимири, цIыхухэм ягу ирихьу, сурэттехым фIыщIэ хуащIу щытащ.
Абы и лъэ зытемыува къуажэ ди республикэм щыIэу къыщIэкIынукъым, ари мызэ-мытIэу зыкIэлъыкIуа IуэхущIапIэхэр мащIэкъым. Хэти и лэжьыгъэр игъэлъапIэу, нэгъуэщIхэми я ныкъусаныгъэхэм гу лъаригъэтэжу. ФIыр цIыхухэм къаригъащIэмэ, щапхъэ дахэ яхуэхъумэ фIэфIт абы.
И сурэттех Iэмэпсымэ хьэлъэхэр и плIэм фIэдзауэ ар щыгъэмахуи щыщIымахуи республикэм и къалэ, къуажэ пхыдзахэм кIуэрт. Зи дуней тетыкIэкIэ, лэжьэкIэкIэ щапхъэ зыгъэлъагъуэ цIыхухэр республикэ псом къегъэцIыхун хуейуэ къилъытэрт абы. ФIым къыдэкIуэу, мыхъумыщIагъэми и нэр хуиуфIыцIыртэкъым, атIэ утыку Iуэху ищIыфырт Щомахуэм, ар зи зэранхэр ныкъусаныгъэхэр ягъэзэкIуэжыным ирихулIэрт.
Псалъэм папщIэ, ухуэныгъэ кърагъэжьауэ, и кIэм нагъэсын Iуэхуи зэрамыхуэжу, и хъуреягъыр пабжьэу зэщIэкIэжауэ ирихьэлIамэ, ар зэхигъэкIыным яужь ихьэнт, зи зэраныр къищIэнти, тхыгъи щIыгъуу сурэт репортаж газетым къихьынт. «КъищэкIуахэр» щыфIым деж къыпыгуфIыкIыу, щымыхъумыщIагъэм деж и нэгур зэхэуфауэ редакцэм къекIуэлIэжырт. Ауэ нэхъыбэм нэфIэгуфIэт ар.
И лэжьыгъэфIми хуэфащэ пщIэ игъуэтащ Щомахуэм: абы щIыхь тхылъхэр, саугъэтхэр къыхуагъэфэщащ, «КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист» цIэ лъапIэри къыфIащащ.
ЦIыхухэр къезышалIэ хьэл дахи иIэт абы, и гушыIалъэри зэи нэщI хъуртэкъым. Гупыр зыгъэгупыр гуп и уасэщ, псэлъафэр зытражыIыкIахэм ящыщт: емызэшу сыхьэт бжыгъэкIэ гушыIэ хъыбархэр жиIэфырт. Иджыри зы гуфIэгъуэ зэхыхьи редакцэм щекIуэкIыркъым «Щомахуэм и гушыIэхэр я Iэнэм темылъу», ар ягу къамыгъэкIыжу.
Ди жагъуэ зэрыхъущи, блэкIа зэманым итущ Володя и IуэхущIафэхэм нобэ дазэрытепсэлъыхьыр - 2003 гъэм накъыгъэм и 15-м ар дунейм ехыжащ. Щомахуэр къытхэмытыжми, абы и гуащIэшхуи газетым къызэрыхэнар тщыгъупщэркъым.
САНЭ Маринэ.
Зэманыр пщIэншэу щигъэкIуэд къэхъуртэкъым
НэхъыжьыфI зимыIэм къэкIуэныфIи иIэкъым, жаIэ. «Адыгэ псалъэ» газетми щIэблэм гъуазэ яхуэхъу нэхъыжь Iущхэри иIэурэ къокIуэкI. Журналист ныбжьыщIэ къахыхьэхэр зыущиифхэм, абыхэм чэнджэщэгъу яхуэхъухэм ящыщт Къамбий Зуфар.
Абы и адэ Къамбий Ахьмэд и унагъуэр Къармэхьэблэ пщIэ нэхъ зыщыхуащIхэм, зи цIэ фIыкIэ жаIэхэм ящыщт. Жылэр зыгъэпсэу мэкъумэш щIэнми щыпэрытти, щIэныгъэми пщIэ щыхуащIырт. Апхуэдэ унагъуэм къыщыхъу щIалэ цIыкIур еджэнкIи хьэл-щэнкIи школым щапхъэу щагъэлъагъуэрт.
Курыт школыр къиуха нэужь, хуабжьу дэзыхьэх тхыдэм хуеджэну мурад ищIри, Къэбэрдей къэрал педагогикэ институтым щIэтIысхьащ Зуфар. НэхъыфIу еджахэм ящыщу ар къеухри, егъэджакIуэу илъэситIкIэ мэлажьэ. А лъэхъэнэм Зуфар журналистикэми дехьэх, республикэм къыщыдэкI газетхэм тхэуэ щIедзэ. ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ зиIэ лэжьакIуэхэр зи мащIэ «Ленин гъуэгум» и унафэщIхэм гу лъатэ Iуэху куэдым адыгэбзэкIэ IэкIуэлъакIуэу тетхыхь Къамбийм икIи ар 1958 гъэм корректору редакцэм ящтэ, куэд дэмыкIыу щэнхабзэмкIэ къудамэм и литературэ лэжьакIуэу ягъэув.
ЩIалэ жаным, хэлъэт зиIэм и лэжьэкIэр, и зэфIэкIыр унафэщIхэм гунэс ящохъу. Абыхэм гу лъатэ Къамбийр газетым еджэхэм, редакцэм къатхэхэм фIыуэ япыщIауэ, ядэлажьэу зэрыщытми, письмохэмкIэ къудамэм и унафэщIу ягъэув. Мыбдежми Зуфар и Iуэху къызэгъэпэщыкIэр редколлегием хэтхэм къабыл ящохъу. Ар ядэлажьэрт республикэм и район псоми щыщ къуажэ корреспондентхэм, абы и фIыгъэкIи щIэджыкIакIуэхэр щыгъуазэ хъурт Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм щыхъыбархэм. Апхуэдэурэ, Къамбийм и пщэ иралъхьэ «редакцэм и штаб» жыхуаIэ секретариатым щылэжьэну - ар ягъэув жэуап зыхь секретарым и къуэдзэу.
А зэманым районхэм къыщыдэкI газетхэр сыт и лъэныкъуэкIи егъэфIэкIуэн хуейуэ партым къегъэув. А лэжьыгъэр тэмэму къызэзыгъэпэщынухэр, щIэныгъэфI зиIэхэр къыщыхахым, Къамбий Зуфар а къалэным хъарзынэу пэлъэщыну къалъытэри, КПСС-м и обкомым 1976 гъэм ар егъэув Бахъсэн къалэ къыщыдэкI «Коммунист» газетым и редактору.
КъыжыIэн хуейщ Зуфар дзыхь хуэзыщIахэр мыбдежми зэримыгъэщIэхъуар. Абы район газетыр и теплъэкIи, и бзэкIи, и купщIэкIи иригъэфIэкIуащ. Къэбгъэлъагъуэмэ, «Коммунист»-р район газетхэм я Союзпсо еплъыныгъэу Москва къалэм щекIуэкIам хэтащ икIи абы етIуанэ увыпIэр къыщихьри, дыжьын медали къыхуагъэфэщауэ щытащ.
Къамбийр а IэнатIэ мытыншым илъэс пщыкIутIкIэ пэрытащ, и бынунагъуэр Налшык дэсти, езыр Бахъсэн кIуэр-къэкIуэжу щылажьэу. Пэрытащ щытхъу къыхужаIэу, газетыр щапхъэу ягъэлъагъуэу. 1987 гъэм Зуфар «Ленин гъуэгу» газетым къигъэзэ-
жащ лэжьыгъэм нэхъри хуэIэзэ хъуауэ. Журналист набдзэгубдзаплъэр гъащIэм и лъэныкъуэ куэдым тетхыхьырт, зыгъэпIейтей Iуэхухэр газетеджэхэм ярихьэлIэрэ езыхэри абы къыпэджэжу. Апхуэдэу илъэс куэдкIэ лэжьащ Къамбийр.
Зуфар журналистым и мызакъуэу икIи тхакIуэт. Абы и IэдакъэщIэкI повестхэмрэ рассказхэмрэ зэрыт тхылъхэу «Дзадзурэ», «Шагъыр», «Щолэхъу» жыхуиIэхэр къыдэкIащ, «Дзадзурэ» повестыр урысыбзэкIэ зэдзэкIауэ «Литературная Кабардино-Балка-
рия» журналым тетащ. Пенсэ кIуэуэ тIысыжа иужь, и лэжьыгъэ ныкъуэщIхэм зретыж Къамбийм. Абы и нэ къыхуикIырт къэбэрдей пщы цIэрыIуэ ХьэтIохъущокъуэ Исмел и гъащIэм теухуауэ зэлэжь тхылъыр иухыу къыдигъэкIыным. Абы щыщ пычыгъуэ 2002 гъэм «Iуащхьэмахуэ» журналым тетат. Ауэ, ди жагъуэ зэрыхъунщи, а лэжьыгъэр и кIэм нимыгъэсауэ къэнащ.
Зуфар очерк куэд дыдэ итхащ и лъэхъэнэгъухэм, гъащIэм, лэжьыгъэм къыхэжаныкIхэм, щIэ хэзылъхьэхэм, щIэныгъэлIхэм, зауэм, лэжьыгъэм я ветеранхэм, нэгъуэщIхэми ятеухуауэ. Абыхэм ящыщхэр щызэхуэхьэса тхылъи къыдигъэкIыну игъэхьэзырауэ щытащ.
Къамбийр цIыху зэщIэкъуат - и лэжьыгъэм зыщыщIригъэхи, зэманыр пщIэншэу щигъэкIуэди щыIэтэкъым - щыапхуэдэт лэжьапIэми унэми. ПщIэ ищIыфырт, нэмыс хэлът, езыми зыхуригъэщIыфырт. Зуфар зыцIыхуу щытахэм ноби я нэгу зэрыщIэтыр апхуэдэущ.
Илъэс куэдкIэ гуапэу къытхэта ди лэжьэгъум щIэблэ хъарзыни къыщIэхъуащ. И быниплIми щIэныгъэ, IэщIагъэ яIэщ, гъащIэм хэзэгъахэу хъарзы-нэу мэпсэу.
ИНАЛЫКЪУЭ МатI.
Зи лэжьыгъэм хуэIэижь
«ЗыщIыфым ещIри, зымыщIыфым егъэIущ зэрищIын хуеймкIэ», - жиIэгъащ тхакIуэшхуэ Шоу Бернард. Журналист, щIэныгъэлI, егъэджакIуэ, тхакIуэ икIи зэдзэкIакIуэ ТIымыжь Хьэмыщэ цIэрыIуэ зыщIар а IэнатIэ псоми фIыуэ зэрыхищIыкIырщ. Ар зыщымыгъуазэм зэи тепсэлъыхьынукъым, ауэ ищIэмкIэ хэти дэгуэшэну хьэзырщ.
Джылахъстэней щIыналъэм и къуажэ пхыдзам къыщалъхуа икIи къыщыхъуа Хьэмыщэ зэи зытемыкI хабзэ иIэжщ, мы гупсысэм тещIыхьауэ: «Ари сэ схуэдэ цIыхущ. Абы щыхузэфIэкIкIэ, сэри схузэфIэкIын хуейщ». Абы сыт щыгъуи и гъуазэщ зыпэрыт IэнатIэм - еджэнми лэжьэнми - ехъулIэхэр. Арагъэнщ езыми и мурадыр къыщIехъулIэр.
Курп Ипщэ (Ислъэмей) школыр «тху» защIэкIэ къэзыуха щIалэм хузэIухат еджапIэ нэхъыщхьэ куэдым я бжэр. АрщхьэкIэ журналист IэщIагъэм дихьэха ныбжьыщIэр Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и филологие факультетым и адыгэбзэ къудамэм щIэтIысхьащ. ИлъэситI нэхъ дэмыкIыу, Iэмал хъарзынэ къыхукъуэкIащ абы: ТIымыжьыр Москва Ломоносовым и цIэр зезыхьэ и университетым журналистикэмкIэ и факультетым и студент хъуащ, Гоголь Николай и цIэр зезыхьэ стипендиер къихьуи фIыуэ еджащ.
Москва и еджапIэ нэхъыщхьэм и диплом зиIэм и Iуэхур а зэманым нэхъ тыншт: ТIымыжьым лэжьапIэфI щигъуэтынут къэралым и щыхьэрым и газетхэм. АрщхьэкIэ абы къыпэплъэрт къигъэна и адэ-анэр, и Iыхьлыхэр. Арати, «Ленин гъуэгукIэ» зэджэу щыта ди газетым и лэжьакIуэ хъуащ 1979 гъэм, мыгувэуи щIалэ жаныр жэуап зыхь секретарым и къуэдзэ къулыкъум ягъэуващ. И IэнатIэм хуэIэкIуэлъакIуэ хъуащ ар зэман кIэщIым икIи мыгувэу и къулыкъукIи драгъэкIуеящ - газетым жэуап зыхь и секретарь ящIащ.
Къэбэрдей-Балъкъэрым, Адыгейм, Къэрэшей-Шэрджэсым я лъэпкъ газетищым я номер зэхэтхэр къыдэгъэкIыным и зэхэублакIуэхэм, унэтIакIуэхэм ящыщ зыщ ТIымыжьыр, апхуэдэ номерхэм я фIагъыр абы куэд дыдэкIэ елъытауи щытащ.
«Адыгэ псалъэм» и редактор нэхъыщхьэу ХьэфIыцIэ Мухьэмэд ягъэува нэужь, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ТIымыжьым и IэнатIэми мыгувэу зихъуэжащ: ар абы и къуэдзэ хъуащ.
Газетым къытехуэну тхыгъэхэр зыхуей хуэгъэзэнымкIэ и пщэ къыдэхуэ къалэн нэхъыщхьэхэр зэфIигъэкIкIэ и махуэ лэжьыгъэр къехъулIауэ ибжыртэкъым Хьэмыщэ. Ди гъащIэм къыщыхъу Iуэхухэм пэджэж тхыгъэ купщIафIэхэр газетым щIэх-щIэхыурэ къытрыригъадзэу лэжьащ.
Иджыри къэс сэ зи гугъу сщIар ТIымыжь-журналистырщ. Ауэ ар икIи щIэныгъэлI Iэзэщ, филологие щIэныгъэхэм я докторщ. Абы и диссертацэр 2006 гъэм Мейкъуапэ щыпхигъэкIащ. КъиIэта Iуэхури иджыри къэс лъэпкъ щIэныгъэр зыщымыгъуазэу щIэщ: иджырей тырку литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа, ар зыунэтIа ди хэкуэгъу тхакIуэхэу Мыдхьэт (Хьэгъур) Ахьмэд, Омер Сейфеддин (Хьэткъуэ), Уйсал (Чынт) Мусэ, Четин Онер (ГъуэгулI), Эргин Гунджер, Осман Челик (Хьэхъуратэ), Аталай (Инэмыкъуэ) Мулид, нэгъуэщIхэми я творчествэрщ.
«Зи нэхэм уафэхъуэпскI къыщIих сулътIан», «Хэхэс дуней» тхылъхэр ятриухуащ курыт лIэщIыгъуэхэм Мысырым пащтыхьыгъуэр щызыубыда адыгэ мамлюк сулътIанхэм я шыфэлIыфэм, КъуэкIыпIэ Гъунэгъумрэ Тыркумрэ щыпсэу адыгэхэм я творчествэм. Ахэр куэдым ягу ирихьащ бзэ купщIафIэкIэ зэрытхам, тхыдэм и гъуджэу щыт документхэр къызэрыщигъэсэбэпам къыхэкIыу.
И щIэныгъэ къэхутэныгъэхэм апхуэдизкIэ дахьэхати, 2003 гъэм и лэжьапIэр ихъуэжын хуей хъуащ - илъэс 25-кIэ гурэ псэкIэ зыхуэлэжьа газетым IукIыжри, Къэбэрдей-Балъкъэр щIэныгъэ-къэхутакIуэ институтым щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыжьу кIуащ. Куэд дэмыкIыу адыгэ филологиемкIэ и къудамэм и унафэщIуи ягъэуващ. Абы лъандэрэ и щIэныгъэ лэжьыгъэхэр щызэхуэхьэса тхылъиплI дунейм къытехьащ.
Зи гугъу тщIы щIалэм нэхъыфI дыдэу къехъулIауэ жыпIэ хъунущ езыр зыхуэпIащIэу зыхыхьэж и унагъуэр - и щхьэгъусэмрэ и щIалищымрэ, абыхэм яухуэжа я унагъуэхэр.
ЖысIар мымащIэми, нэхъыщхьэр къысщыгъупщэрт: ТIымыжь Хьэмыщэ цIыхугъэшхуэ, адыгагъэ ин зыхэлъщ.
ШАЛ Мухьэмэд,
КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист.
Журналистхэм я зэIущIэ. 1982 гъэ
«Адыгэ псалъэ» газетым и хьэщIэщ сабий усакIуэ АфIэунэ Лиуан. Абы бгъэдэсщ Тхьэмокъуэ Барэсбий. Щытхэщ (сэмэгумкIэ къыщыщIэдзауэ) Уэрэзей Рашид, Шал Мухьэмэд, Хьэжыкъарэ Алик сымэ. 2009 гъэ
