Ныр (Шэбэзджэрий) Рае 1948 гъэм жэпуэгъуэм и I5-м Курыт Азием къыщалъхуащ. Абы и унагъуэр Къэбэрдей-Балкъэрым къыщыIэпхъуэжар I959 гъэрщ. Хъыджэбзым курыт школыр къиухащ, Налшык педагогикэ училищэм, КъБКъУ-м тхыдэмкIэ и къудамэм щеджащ. Уеблэмэ егъэджакIуэ IэщIагъэм Рае зы зэманкIэ ирилэжьащ.
«Кабардинка» къэфакIуэ гупым ар щыхыхьар I968 гъэрщ. «Ансамблым къэфакIуэщIэхэр къищтэу щызэхэтхым, си шыпхъумрэ сэрэ абы дыхыхьащ. Куэдрэ дыкIуагъэнтэкъым, ди адэм къытпиубыду, абы дыкъыхэкIыжын хуей щыхъуам, - игу къегъэкIыж Рае. - АрщхьэкIэ а зэманым республикэм щэнхабзэмкIэ и министру щыта Ефэнды Джылахъстэн: «Сэ си нэIэ ятезгъэтынщ хъыджэбзхэм», - щыжиIэм, ди адэр арэзы хъуащ.
Нырыр ансамблым щыхыхьа илъэсым къыщыщIэдзауэ Алжир, Тунис, Мароккэ, Австралие, Новэ Зеландие къэралхэм щыIащ. «Сщымыгъупщэжыр Австралием дыщыкIуарщ. Сыт хуэдэу дахэт, къабзэт абы и къалэхэр!» - жеIэ Рае. Абы жеIэ дэнэ щIыпIэ ахэр мыкIуами, сыт хуэдэу гугъу емыхьами, дапщэщи зы фIыгъуэ гуэрым къыхуэпабгъэу щалъхуа хэкум къагъэзэжу зэрыщытар. Сыбырым щежьэхэм, къэфакIуэхэр зэрыс вагонхэм псыр щыщтырт, ахэр щIакIуэхэм кIуэцIысу гъуэгуанэхэр зэпачырт. «Апхуэдэхэм щыгъуи дэ ди гум илъ макъамэмрэ ди нэгум щIэт къафэмрэ дыкъагъэхуабэрт», - пещэ Рае.
Ар зыдэлэжьахэм зыхуэмыарэзы яхэткъым. «Кабардинка»-м и художественнэ унафэщIГальперин Григорий, гъэсакIуэ Iэзэ Ульбашев Мутай, ансамблым и унафэщIАронов Евгений - псоми зы щапхъэ гуэр ятрихауэ къелъытэ абы. «ДзыхьмыщIхэ Къэралбийрэ Зарэрэ нэхъ гъунэгъуу сахущытащ, къэфэнымкIэ абыхэм я деж куэд къыщысщIащ. Ди пшынауэ телъыджэт Уэрэзей Лидэ. А бзылъхугъэм гъащIэм и сыт хуэдэ IуэхугъуэкIи уепсэлъэфынут. Сызыхэтахэм я фIыщIэщ лъэпкъ макъамэр фIыщэу зэрыслъэгъуар. Ноби макъамэр щызэхэсхкIэ, си гур къолъэт, лъакъуэхэр къэфэну йоIэ», - къыпогуфIыкIРае.
Унагъуэ ихьэу сабиитIкъыщыщIэхъуэм, бзылъхугъэм ансамблым къыхэмыкIыжу хъуакъым. Ауэ ар Iуэхуншэуи щысакъым. I992 гъэм ар Лъэпкъ музейм и лэжьакIуэ хъуащ. Экскурсоводу, IэщIагъэлIнэхъыжьу, музейм и гъэтIылъыгъэхэр зыхуей хуэзыгъазэ лэжьакIуэ нэхъыщхьэу - сыт хуэдэ IэнатIэ къыхуагъэфащэми, Рае жэуаплыныгъэ хэлъу пэрытащ. КъБР-м Печатымрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ и министерсвэу щытам къудамэм и нэхъыщхьэу щагъэувми, абы и лэжьыгъэр нэсу зэфIихащ.
«Сызыпэрыта дэтхэнэ IэнатIэми гушхуэныгъэ къызатащ. СфIэфIщ цIыхум сахэтыну. Ар насыпкъэ?!».
