Дэжыгыр яблэри, зэрыблэр къахь…

ГуэщIын - зы Iуэху хьэлъэ гуэрым пэлъэщын, зэфIэгъэкIын, жыхуиIэщ.
Гунабдзэ - гулъытэ зиIэ, набдзэгубдзаплъэ.
Дэжыг - дэкIэ ябла жыг къудамэ. «Дэжыгыр яблэри, зэрыблэр къахь», жаIэ адыгэхэм.
ДзэщыкIуэ // дзэщакIуэ - зэуэкIэ хабзэ.
Жьгъыр - къурш дзакIэ.
Зэгъалъэ - бостей.
Зэлэн - зэгурыIуэн.
КIэсахъуэ - IэщIэвыщIахъуэ.
КIуэныпцIэ - зекIуэфынкIэ къигъэгугъэу, ауэ узым лъэбакъуэ езымыгъэчыфым аращ зэреджэр.
КъаницIу: къаницIиууэ зэщIэвэн - зым жиIэр зым зэхимыхыжу псори щыпсалъэм деж апхуэдэу жаIэ.
Къэлъэвэн - иужь къинэн, гупым къакIэрыхун.
КъэузгъынтIэн - шынэм къыхэкIыу зэщIэувыIыкIын, шынэн, шэч къэхьын.
КъызэфIэмынэжу Iуэху щIэн - щхьэкъэIэт имыIэу лэжьэн, жыхуиIэщ.
КъурIэн теджэн - къэбэрдей адыгэхэм «КъурIэн хуеджэн» жыхуаIэращ.
Къуэду - къурш тхыцIэм хэкIуэдэжу кIуэцIрыкI къуэ кIыхьым, къуэнэфым апхуэдэу йоджэ.
Кхъуарп - Iэгъэбэгу. «Хъуап» псалъэм къытекIагъэнкIэ хъунущ, абазэбзэм Iэгъэбэгур зэрыщацIыхур «кхъуарп» жиIэущ, апхуэдэуи адыгэбзэм къигъэзэжащ. «Хъуапыкъуэ», «Хъуапыкъуэжьей» щIыпIэцIэхэр Тэджэн тIуащIэм щыIэщ.
Кхъуб-цIыбыжь - цIыху зэкIэлъымыкIуэ.
Латэ - арейкIэм щхьэкIэ аращ жаIэр.
ЛъэIув - иныщэ, ин дыдэ.
ЛъэIужьэ - цIыкIу, лъахъшэ.
МэкIыгъуэ - гъэмахуэ шылэм ехъулIэу гъуатIафэ къыщIыхьэу къэкI удз лIэужьыгъуэщ. Iэщым ирагъэшх удз хущхъуэу зэрахьэ. И урысыбзэр къытхуэгъуэтакъым.
МэкIырэ - псы Iуфэм уэру къыIукIэ псыудз зэмылIэужьыгъуэ псори къызэщIрагъэубыдэу аращ жаIэр беслъэней адыгэхэм.
МэлмытI - Уарпрэ Тэджэн цIыкIурэ я зэхуакум ит щIыпIэм и цIэщ.
Нащэмамэ - хъэуан лIэужьыгъуэщ.
НащэпIастэ - хъэуан лIэужьыгъуэщ.
Нащэфо - хъэуан лIэужьыгъуэщ.
Нэшу - къоплъу умыщIэну, ауэ и хъуреягъкIэ къыщыхъум щыщу зы блэмыкIыу зылъагъум апхуэдэу йоджэ.
Ныджэбэкъу I - ныджэр псы къытелъэдам тIууэ щызэпхритхъкIэ, диха къуэ бэкъу лъэужьым апхуэдэу йоджэ.
Ныджэбэкъу II - Тэджэн тIуащIэ щыIэ щIыпIэм и цIэщ.
Псыбгъундж // псыбгъунж - псэущхьэ щIагъуэ къызыхэмылъагъуэ псы е псыежэхым щыщ зы щIыпIэ.
Псыгъу - щIымахуэм ушкIуэрашкIуэу ежэхыу, гъэмахуэм игъущыкIыж псыежэх цIыкIум беслъэней адыгэхэр аращ зэреджэр.
МацIыхъу - мацIэ лIэужьыгъуэщ, зэуэ къыптеуэрэ зэуэ птеужу.
Нэгей - цIыху нэпсейм, быдэм щхьэкIэ жаIэ. Къэбэрдейм «нэгей» жыхуаIэр и нэр птримыгъэкIыу узэпхрилыгъукIыу къоплъ цIыхуращ.
Пыгъагъ - къэгъагъэм и IэфIыпсыр, бжьэм къыпахыу бжьэ матэм яхьыр.
Сыхъэн - пхъашэ хъун, къэчэн.
Таудж - зы Iуэхум къытригъэзэж зэпыту, ауэ и кIэм нэс зэхихыну Iэмал хуэзымыгъуэт. «Мыр хъункъым, мыр а Iуэхум и зэфIэхынкIэ и насып хэлъкъыми, къыпэрыфш», жаIэу, псалъэм хэлъ жыIэгъуэщ.
Убэрэпщын I - къэпщын, зыкъиIэтын, къэшэрыбын.
Убэрэпщын II - къэбэгын.
ФIэхъуфIэж - зыгуэрым къыхилъхьа гупсысэм е Iуэхуфэм нэхъыбэр еувалIэрэ къызэдащтэмэ, Iуэхури псалъэри фIэхъуфIэж хъуащ, жаIэ.
Хьэшу - IуэхутхьэбзащIэ щIалэ цIыкIу.
ЦIымбын - кIэн джэгум щыщ зы Iуэхугъуэщ; кIэныр щадзкIэ и кумбыгъэр и щIыIу къыдэгъэзеяуэ къэувмэ, кIэныр цIымбауэ аращ зэрыжаIэр.
Чэгыблэ - щхъухьзехьэ блащхъуэ лъэпкъым щыщ зы лIэужьыгъуэщ, къэбэрдей адыгэхэм «блашэ» жыхуаIэращ.
ЩIанкIэ - кIэкъинэ, жыхуиIэщ.
ЩIыгъагъ - тхыпхъэщIыпхъэ лIэужьыгъуэм зэреджэ фIэщыгъэщ.
ЩIыпхъэ лэныстэ - тхыпхъэщIыпхъэ бзыпхъэхэр къызэрыхах Iэмэпсымэщ.
IэгуфэнэщI - IэнэщI, зыри зыIэщIэмылъ.
Iубдзэ - IункIыбзэм иIэ лэдэх цIыкIухэм апхуэдэу йоджэ.
Iэгъубабэ - Iэблэр зэфIэмыхьэу укъуэдияуэ къэзыгъанэ уз лIэужьыгъуэ.
Iэнащхьэгъэгыз - хьэщIэр ежьэжарэ унагъуэм ис щIалэ быныр зэрызехьэу Iэнэм щыпэрытIысхьэжкIэ, Iэнащхьэгызыр къэсащ, жаIэрт.
IэужьтекIыж: IэужьтекIыж хъун - псалъэ зэзыта ныбжьыщIитIым щыщу зыр дунейм ехыжмэ, «IэужьтекIыж хъуащ» хужаIэ къэнам.
 

 

ТАБЫЩ Мурат, «Адыгэ псалъэ» газетым и щIэныгъэ обозреватель.
Поделиться: