ЗылI и быну зэхуэсат

Зы махуэ гуэрым си деж къэпсэлъащ Къулъкъужын къуажэм щыщ нэхъыжьыфI, зэрыцIыкIурэ шы гъэхъуным пыщIа Бабыгуей Сосрыкъуэ (Мухьэмэд), «Аслъэн, пщэдей ди гъусэу нежьэ, Адыгейм щызэхэтшэну шу зекIуэм укъыддыхэтын, хуей хъуми, утетхыхьыжыфын хуэдэу» жиIэри.

АтIэми, сыздриджар «Шагъдий вагъуэбэ» зыфIаща шу зекIуэхэм ящыщ зыуэ къалъыта, Адыгэ Республикэм 2018 гъэм накъыгъэм и 3-м къыщыщIэдзауэ и 8-м нэсыху щекIуэкIар арат. Бысымхэм къищынэмыщIа, абы хэтащ адыгэхэр щыпсэу хэгъэгухэу Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Краснодар крайм икIа щIалэхэри.

СыздэкIуэм щIагъуэу сызэрыщымыгъуазэм къыхэкIыу, мурад сщIащ, япэщIыкIэ Мейкъуапэ сынэсу, абы дэс си цIыхугъэ, хьэщIэкIэ фIы, Тыркум къызэриIэпхъукIыжрэ куэд щIа Бэрзэдж Убых деж зы жэщ сыщыIэу, етIуанэ махуэм Краснодар (Бжьэдыгъукъалэ) лъэныкъуэкIэ езгъэзэкIыну.

… А пщыхьэщхьэм Бэрзэдж Убых и унэ сисащ. Адыгэхэм ятеухуауэ дэнэ лъэныкъуэкIи къыщыдагъэкIа тхылъхэм щыщу си нэр зытехуа псори къызэгуэсхыну сызэрыхунэмысам нэхъ гукъеуэ симыIэу, нэху къыщыстещхьащ бысым схуэхъуам и унэм.

ЗыхэзмыщIыкIыр нэхъыбэт

ЗекIуэм и егъэкIуэкIыкIэу щыгъуазэ сызыхуащIамкIэ къызгурыIуат, шууейхэм сащыхуэзэфынур Адыгэ Республикэм и «шыпхэтIыгуу» Псыжь мыдрыщIкIэ къыщылъыр зэрыарар. Бэрзэдж Убых, сыкъызэригъэгугъам тету, абыхэм салъэщIигъэхьэжын мурадкIэ, Мейкъуапэ дэт автовокзалым пщэдджыжьыпэм сынигъэсащ. Абдежым сыщитIысхьащ Краснодар кIуэ автобус кIэщIым.

Дыздэжэм, согъэщIагъуэ, алъандэрэ дызыпхыкIар мыадыгэщI хуэдэ, «Адыгея» фIэщыгъэр ину тету гъуэгугъэлъагъуэ нагъыщэ зы щIыпIэ гуэрым деж аргуэру дызэрыщрихьэлIэжар. Гъэбэкъуей зи фIэщыгъэ къуажэм дыщыблэкIым сыгушхуащ, «мыбдежращ къыщыщIадзар сызылъыхъуэ шууейхэм я зекIуэр» жысIэри. Ауэрэ дыздэжэм, Краснодар нэхъ гъунэгъу дызэрыхуэхъуари къапщIэу, гъуэгущхьэ зыбжанэ щызэхэкIым дынэсащ.

Таксизехуэ - щIалэ махуэ

СызыгъэгуфIэр аращи, Яблоновскэ жылэм, абы ипэкIэ зэи сыздэщымыIам, сыдэтщ. СыкъыщыувыIа щIыпIэм деж щIалэ гуп щызэхэтщ, адыгэбзэкIэ щызэдэуэру. Фэуэ ятетымкIи, таксизехуэхэщ. Сызэрилъэпкъэгъум сигъэгушхуами, сабгъэдыхьэу псори згъэпIейтеину сыхуейтэкъыми, ящыщ гуэрым гу зылъызогъатэ, Iэ хузощI. КъызбгъэдокIуатэ. ФIэхъус изохри, Афыпсыпэ кIуэ автобусыр къыщIэмысымкIэ соупщI. Си анэдэлъхубзэм ар къызэрыпэджэжам сэри сегъэгушхуэ, езыми ар и гуапэщ, гу зэрылъыстамкIэ. Автобусым зыщIигъэгувэр абыи къыхуэмыщIэу, телефонкIэ зыгуэрым йопсалъэ, семылъэIуами. «Вокзалым фыкъыщытекIыр сыдрэм щыгъуэ, уанэ мафэ тезылъхьэнхэ? - йоупщI ар зыгуэрым, къызэрысхуэгузавэр и нэгум къищу. - Мы кIалэр, сыхьэтищ хъугъэу къыфпоплъэри гъуэгу Iуфэм тетщ!»

ЗгъэщIэгъуар, мы щIыпIэм автобус-машинэу щызэблэжыр зэрыбащэрщ, къэувыIэпIэми цIыху куэд дыдэ, я теплъэкIи я ныбжькIи зэмыщхь защIэхэу, къызэрыIухутэрщ, зыщамыгъэгувэуи зэрыщызэтекIырщ. Иджырей ухуэныгъэшхуэхэр, тыкуэнхэр мы къуажэ абрагъуэм зэрыщебэкIми сыщогуфIыкI.

УзыгъэгуфIи узыгъэгумэщIи

Шофёрыр адыгэщи, таксизехуэ щIалэр зыдэуэршэрар арагъэнщ. АнэдэлъхубзэкIэ згъэпсэлъэн мурадкIэ, абы сеупщIащ, «Мо тлъагъур Кубань псыр ары?» жысIэри. «Адэ, мо екIуэкIыр Кубань…» къызитыжащ абы жэуап.

Гу къыслъызытэхэм гъэщIэгъуэн сащымыхъункIэ Iэмал иIэтэкъым, дыкъыщыщIидз щIыпIэхэр сфIэтелъыджэрэ дызыблэкIхэм защызмыгъэнщIу зэрызысплъыхьым къыхэкIыу. ЗыхуэзгъэщIэгъуэжурэ сегупсысырт: «Адыгэ къуажэхэр къыщызэтена мы щIыпIэ пхыдзам гъунэгъуу блэжу Псыжь хэт игъащIэм илъэгъуа?!» Пэж дыдэуи, Кубань мыбдежым зэрыщежэхыр инрэ псыбэут, и щхьэфэр сэтей губгъуэшхуэрэ езыр щхъуантIафэ-ятIафэу, сыджышхуэхэм зыкъыщамыгъэхъейми, куэд дэмыкIыу хым зэрыхэлъэдэжынур и напщIэ телъ хуэдэ, и теплъэкIи уардэрэ хуэщхьэхынафэу.

Автобусым къыддис цIыхухэми гу ялъызмытэу хъурэт? Зэанэзэкъуэм, иужьрейм и ныбжьыр илъэси 10-м нэблэгъагъэнщ хужыпIэну, зы тIысыпIэм зытрагъэзэгъат. ЩIалэ цIыкIур, увыIэгъуэ имыIэу, иIыгъ телефоным ириджэгурт, щызэблигъэкIхэм, кърих хъыбархэм макъкIэ дэпсэлъэжу. КъыжьэдэIукIыр зэми адыгэбзэ щхьэкIэ, мыдрейхэм дежи урысыбзэт, а тIур зэрызэблихъум зэрыригузави щымыIэу.

СызыгъэгуфIар а ныбжьыщIэм и анэдэлъхубзэрщ. Сызыгъэгузавэр, ди щIалэгъуалэр, щIэблэщIэу къытщIэтаджэр, къафIэмыIуэху хуэдэурэ, урысыбзэм тыншу зэрытехьэрщ. Ди жагъуэ-ди гуапэми, мы щIалэ цIыкIум дэслъэгъуам хуэдэхэм адыгэхэр зэрыс дэтхэнэ щIыналъэми дыщрохьэлIэ: анэдэлъхубзэри урысыбзэри зэращIасэр я зэхуэдэу, уеблэмэ етIуанэр нэхъ къызэрыхахым уи гупсысэр хуагъакIуэу. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, лъэпкъ цIыкIухэм я нэхъыбапIэр а «узым» ицIэлащ.

Афыпсыпэ сынос

Сыдыхьащ шууейхэр, программэм ипкъ иткIэ, а пщыхьэщхьэм къыщыувыIэн хуей Афыпсыпэ къуажэм. СызэупщIахэм къызэрызгурагъэIуамкIэ, а Iуэхум теухуа гуфIэгъуэ зэхыхьэр щекIуэкIынур а жылэм дэт курыт еджапIэм и пщIантIэрат. Арати, сэри, сызыIущIэхэр сымыгъэпIейтеину, сыкъэзылъэгъуа зытIущым фIэхъус есхри, щIэщI IэрыщIым и лъабжьэм щагъэува Iэнэ кIыхьхэм ящыщ зым деж сыщетIысэхащ.

Уи пIэ уимыкIыу зэпымыууэ ущысынт? Сыкъотэдж, сотIысыж, бысымхэм ящыщу щыпэкIу-щикIукIхэм я бжыгъэр кIуэ пэтми нэхъыбэ зэрыхъуми гу лъызотэ. Сыкъэзылъэгъуахэри къызосэ, псэлъэгъу зыкъысхуэзыщIхэри къахокI, ящымыщу сыкъызэрамылъытэжым и щыхьэту.

ЯпэщIыкIэ щIалэ цIыкIухэм ящыщ гуэрхэр къызбгъэдохьэри, урысыбзэкIэ къызопсалъэ. Сэ адыгэбзэкIэ жэуап язотыж, си къэбэрдей псэлъэкIэр къызэрысфIыдэкIуейм тIэкIуи срипIейтейрэ къагурымыIуэнкIи сышынэу. ЩIалэ цIыкIухэм сызэрызэхащIыкIыр солъагъури, нэхъри сыкъогушхуэ. Ауэрэ, къыIухьагъащIэхэм, абдежыр зэлъыIузых, зыгъэдахэ балигъхэм фIэхъус щрахкIэ, си дежкIи зыкъагъазэ, «Уарэ! Мыбыхэм хэгъэрейуэ сыкъалъытар пэжу пIэрэ, атIэ?» жызагъэIэу. Адрейхэри си дежкIэ нэхъ къеплъэкI мэхъу.

Ауэрэ макъамэ гуэр къоIу. СызыщIэдэIукIмэ, «Кушмэзыкъуей къафэжь» пшыналъэращ, Сирием зэрыщагъэзащIэу щытауэ. Абы зыдрагъэкIуу, утыкум школакIуэ ныбжьыщIэхэр къохьэ, къыдофэ. Пщащэхэмрэ щIалэхэмрэ зыхуагъэхьэзыру аращ мы щIыпIэм щекIуэкIыну пшыхьым зэрызыкъыщагъэлъэгъуэнум.

А псори си нэгум здыщIэкIым, шууей зекIуэм хэт си ныбжьэгъу Бабыгуейм деж сопсалъэ: «Уа, Сосрыкъуэу шууей хахуэ! Дэнэ фыкъэса? Сэ Афыпсыпэ сыщыIэщ. Сызыхэтхэр хуабжьу къыфпоплъэ!» - жызоIэри. А хъыбарымкIэ сызыдэуэршэрыр, и гур зэрыхэхъуэр зыхэсщIэу, тIуащIэу согъэгуфIэ: япэрауэ, а щIыпIэм сызэрынэсам ар хуабжьу щогуфIыкI, етIуанэрауэ, «мыхэр къыфпоплъэ» зэрыжысIам ин ирохъу.

Шууейхэр къыщыIухьэм

КъакIуэхэм апхуэдизу куэдрэ дапэплъати, школыр здэщыIэ уэрамдыхьэм и къэгъэшыпIэм ахэр къыщысам дгъэщIэгъуэжакъым.

Флъагъуну фIэкIа сыхуейтэкъым, шууейхэм зы къыIухьэкIэ яIэти, уардагъэрэ дахагъэу къызыкъуахар зыхуэдизри зыхывэзгъэщIарэт! Псэущхьэ емылыджхэм тес щIалэхэр, я щхьэхэм къыщыщIэдзауэ я лъэхэм нэсыху, адыгэ фащэ екIухэмкIэ зэщыхуэпыкIарэ я нэкIу сабалъэхэр дыгъэм ипхъэхыжауэ.

Афыпсыпэдэсхэр шу зекIуэм хэтхэм апхуэдизу гуапэу яIущIати, псалъэкIэ къыпхуемытхэкIыжыным хуэдизщ.

ЖыпIэнур арамэ, зэлъэпкъэгъу шууейхэм Адыгейм къызэрыщызэдакIухьар абы щыпсэухэм дежкIэ апхуэдизу тхъэгъуэщ, зыгъэгушхуэщи, щекIуэкIахэр куэдрэ ягу къагъэкIыжын Iуэхугъуэхэм ящыщ зыуэ зэрыщытым шэч къытехьэгъуейщ…