Куэдым яхузэфIэмыкIын хузэфIэкIащ

Журналист, тхакIуэ, тхылъ къыдэгъэкIын IэнатIэм жыджэру щылажьэ Котляровэ Марие зымыцIыху ди республикэми абы и гъунэгъу щIыналъэхэми ису къыщIэкIынкъым. Зыпэрыт IэнатIэхэмрэ ищIэ лэжьыгъэхэмрэ гъащIэ псо къызэщIаубыдэ, и къэхутэныгъэхэмкIэ, и хэкум хуиIэ лъагъуныгъэмкIэ гъэнщIауэ. Аращ абы и лэжьыгъэ псоми лъабжьэ яхуэхъужыр.

Марие 1949 гъэм КъБАССР-м хыхьэ Белая Речка къуажэм къыщалъхуащ. Курыт еджапIэ нэужьым Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым тхыдэмрэ филологиемкIэ и къудамэр 1973 гъэм къиухащ. Абы щегъэжьауэ илъэсищкIэ 23-нэ, 17-нэ курыт школхэм егъэджакIуэу щылэжьащ, иужькIэ ВЛКСМ-м и Налшык къалэ комитетым и инструктору щытащ, илъэситIкIэ КъБАССР-м ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм щыIащ. ИужькIэ илъэс зыбжанэкIэ редактору щылэжьащ «Версия», «Советская молодежь», «Кабардино-Балкарская правда» газетхэм. 1993 - 1999 гъэхэм «Эль-Фа» тхылъ тедзапIэм редактору, 1999 гъэм щегъэжьауэ «Полиграфсервис и Т» тхылъ тедзапIэм и унафэщIу лэжьащ.

Котляровэ Марие дежкIэ псом япэр гъэ къэс нэхъыбэ хъууэрэ кIуэ и щIэджыкIакIуэхэращ, и гъащIэ псор зрита, и псэр зыхилъхьа и лэжьыгъэращ. ГъэщIэгъуэныр редактору, тхылъыр къыдэгъэкIыным пыщIауэ махуэ къэс лажьэ Марие тхэну зэман къыздрихырщ. Абы тхылъ 60 и Iэдакъэ къыщIэкIащ, языныкъуэхэри зыбжанэрэ къыдигъэкIыжащ. Абыхэм яхэтщ художественно-документальнэ лэжьыгъэхэри, къэхутэныгъэхэри, цIыхубэм ягу ирихь ретротхылъхэри, сурэт альбомхэри, зыплъыхьакIуэхэм къагъэсэбэп къыдэкIыгъуэхэри.

И IэдакъэщIэкIхэм ущеджэкIэ-щэ?! Ар зэхуэдэ дыдэу Iэзэу тотхыхьыф гъащIэм къыщыхъу Iуэху цIыкIуфэкIухэми, гъуазджэм и лъагапIэхэми, философиемрэ политикэмри, нэгъуэщIхэми. Апхуэдэм деж къыбгуроIуэ ар бзылъхугъэ къызэрыгуэкIыу зэрыщымытыр. ЦIыхур фIыуэ умылъагъумэ, гъэсэныгъэ пхэмылъмэ, щэнхабзэр уимыIэпэгъумэ, интеллигенту ущымытмэ, абы хузэфIэкIар пхузэфIэкIынутэкъым.

Демократие жыпхъэм изагъэ прессэм и лъабжьэр республикэм щызыгъэтIылъахэм яхэтащ Марие. Псэлъэгъу хуэхъуа цIыхур къыгурыIуэу, и фIагъ псори щIэджыкIакIуэм и деж нихьэсыну хэту, республикэм щекIуэкI Iуэхугъуэхэр пэжым тету къигъэлъагъуэу зэрыщытар аращ ар цIыхухэм я дежкIэ пщIэ зиIэ журналисту къыщIекIуэкIыр. БлэкIа лIэщIыгъуэм и 90 гъэхэм Марие и Iэдакъэ къыщIэкIа газет тхыгъэхэр удэзыхьэхт, захуагъэм тетт.

ЦIыхум набдзэгубдзаплъэу кIэлъыплърэ куууэ къицIыхуфу зэрыщытым ипкъ иткIэ, абы и лIыхъужьхэм я зы лъэбакъуэри зригъащIэм зэпкърихыурэ, литературэ портрет куэд къигъэщIащ Марие. Апхуэдэщ ЩоджэнцIыкIу Алий, Мечиев Кязим, Лъостэн Владимир, КIыщ Мухьэдин сымэ ятеухуахэр.

Котляров зэщхьэгъусэхэм цIыхубэм ямыщIэ, нэхъ куууэ хэзыщIыкIхэри зыщымыгъуазэ, республикэм ис лъэпкъхэм я тхыдэм, литературэм щыщ хъугъуэфIыгъуэ куэд къызэIуах.

1999 гъэм Котляровхэ Мариерэ Викторрэ «Полиграфсервис и Т» тхылъ тедзапIэщIэр къызэрагъэпэщ. Абыхэм зыхуагъэувыжа къалэныр къызэрыгуэкIтэкъым - монографиехэмрэ щIыналъэм щыцIэрыIуэ щIэныгъэлIхэм я лэжьыгъэхэмрэ къыдагъэкIкIэрэ Кавказ Ищхъэрэм зы щэнхабзэ утыкушхуэ къыщызэрагъэпэщыну арат.

Уней тхылъ тедзапIэм хузэфIэкIащ ар. УнафэщI, редактор, художник, верстальщик, корректор фIэкIа щымылажьэу тхылъ къыдэгъэкIыным пыщIа гугъуехь псори я пщэ далъхьэжри, я щхьэ ягъэпсэужын къудейракъым яхузэфIэкIар, атIэ тхылъ Iуэхум пыщIахэм я деж увыпIэ щхьэхуэ щызрагъэгъуэтащ, уеблэмэ, пашэ щыхъуащ. Монографие, генеалогие лэжьыгъэхэр, историко-этнографие къэхутэныгъэхэр, архив тхыгъэхэр, сериеу зэхэт къыдэкIыгъуэ бжыгъэншэхэр я IуэхущIапIэм къыщIэкIащ.

Котляровэ Марие и гугъуехьхэр псыхэкIуадэ зэрымыхъуам и нэщэнэщ абы къыхуагъэфэща дамыгъэхэр: 1984 гъэм - КъБР-м и комсомолым и саугъэтым и лауреат; 2003 гъэм - ГъуазджэхэмкIэ европей академием (Брюссель) и дамыгъэ нэхъыщхьэр; 2007 гъэм - «Журналист сообществэм и пащхьэ щиIэ фIыщIэм папщIэ» дамыгъэр; 2010 гъэм «Урысей Федерацэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр. Апхуэдэуи Марие Урысейм и Журналистхэм я зэгухьэныгъэм, Урысейм и тхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм, ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ Академием, КъБР-м и ТхакIуэхэм я союзым и правленэм хэтщ, КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и зэхыхьэгъуи 4-ми щылэжьащ.

ЛэжьыгъэкIэ, IуэхукIэ, цIыхугъэкIэ Марие ирихьэлIа псоми фIыкIэщ ягу къызэрыкIыр, и зэфIэкIымрэ акъылымрэ ялъытэу, и IэдакъэщIэкIхэм мыхьэнэшхуэ зэриIэр къыхагъэщу апхуэдэщ. Шэч къытетхьэркъым цIыхухэр къызэрыдихьэхын къэхутэныгъэщIэхэмкIэ, и щIэджыкIакIуэхэр зыщыгуфIыкIын IэдакъэщIэкIхэмкIэ ар иджыри къызэрытхуэупсэнум.