Тхьэм къыхуигъэфэща насыпым лъэIэсыныр гуращэу зыхуэзыгъэувыж, абы ерыщу хуэкIуэныр пщэрылъ зыщызыщIыж цIыхур тIуащIэу насыпыфIэщ. Ар, япэрауэ, и псэуныгъэр зыгъэдахэ щхьэусыгъуэр ищIэу, абы къыпыкI фIыгъуэхэр зыхищIэу мэпсэу, етIуанэрауэ, а щхьэусыгъуэм кърит гузэхэщIэм и IэфIыр езым и мызакъуэу, и хъуреягъэкIэ къыщытхэми ялъегъэIэс, абыкIэ зэрыгуашэм и гур хигъахъуэу дунейм тетщ.
Пэжщ, гъащIэр хужьрэ фIыцIэ защIэу зэхэлъ кино теплъэгъуэкъым, абы ущрихьэлIэнущ узыпэмыплъа къэхъугъэ Iэджэм: къыхэпха гъуэгум зэзэмызэ уригъэгупсысрэ «сыщыуауэ пIэрэ» щыжыуигъэIи къыхокI, «мыпхуэдэ гъащIэтэкъым сэ сызыхуеяр» жыпIэу уи щхьэр уэрыпIэм щыуигъэхьи къохъу. Ауэ цIыхум къыхиха гъуэгур щхьэ къудейкIэ мыхъуу, гукIэ зэригъэзэхуэфу зэрыщытырщ ар тIуащIэу насыпыфIэу щIыщытыр – IэщIагъэм хуищI фIылъагъуныгъэм и пшыналъэр гъащIэм и гыз макъхэм яхуэгъэужьыхынукъым. Апхуэдэ пшыналъэщ махуэ къэс зэдаIуэр иджыблагъэ зи ныбжьыр, адыгэ жыIэкIэкIэ жыпIэмэ, Тхьэм дахэгъуэм хуезышэлIа, егъэджакIуэ IэщIагъэр къызэрыхихрэ илъэс щэ ныкъуэ ирикъуа, егъэджакIуэхэм я гъуазэу зэрылажьэрэ илъэс щэщIым щIигъуа, нэхъыбэм Людмилэу яцIыху ЛIыIэщын Люсэ Хьэмырзэ и пхъур. Абы и пшыхь дахэ щекIуэкIащ Кэнжэ (Къуэшыркъуей) къуажэм дэт Щэнхабзэ унэм.
«ГуащIэм фIыщIэ хуэфащэщ» – арат зэреджэр уардэунэм щызэхэта гуфIэгъуэ пшыхьым. ЛъэувыпIэ имыIэж жыхуаIэм хуэдэу, цIыхур Iуву щызэхуэса пшыхьым кърихьэлIахэм куэд яхэтакъым Людмилэ зымыцIыху, абы и псалъэрэ и чэнджэщрэ зэхэзымыха, егъэджэныгъэм пыщIа Iуэхугъуэ щхьэхуэхэмкIэ пыщIа мыхъуа. ЦIыхубз гуащIафIэм и махуэщIыр къыдэхын хуейуэ жэрдэмыр къыхэзылъхьа Къуэшыркъуей къуажэм дэт Щэнхабзэ унэм а гукъэкIыр даIыгъащ Къэбэрдей Адыгэ Хасэмрэ Налшык къалэ и Адыгэ Хасэмрэ.
ГуфIэгъуэ пшыхьым кърихьэлIащ КъБР-м и Iэтащхьэм и чэнджэщэгъу Къуэжей Артем, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм курыт щIэныгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI Iэщын Залинэ, КъБР-м ЕгъэджакIуэхэм я IэщIагъэм щыхагъахъуэ и центрым адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэм и унафэщI Щоджэн Iэминат, Налшык къалэм егъэджэныгъэм пыщIа и IэщIагъэрылажьэхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI Уэлджыр Татьянэ, Налшык къалэм егъэджэныгъэмкIэ IуэхущIапIэм гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI Тхьэгъэпсо Светланэ, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, ХьэтIохъущокъуэ Къазий и цIэр зезыхьэ Адыгэбзэ Хасэм и тхьэмадэ Табыщ Мурат, Налшык Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ НафIэдз Мухьэмэд, къэрал къулыкъущIэхэр, курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм я унафэщIхэр, адыгэбзэмрэ литературэмкIэ егъэджакIуэхэр, жылагъуэ зэгухьэ- ныгъэхэм я унафэщIхэмрэ лIыкIуэхэмрэ, Людмилэ и Iыхьлыхэр, и ныбжьэгъухэр, иригъэджахэр.
ЗэIущIэр къызэIуихащ къуажэм щIыпIэ унафэр щызехьэнымкIэ и IуэхущIапIэм и унафэщIым и къуэдзэ Къэзанш Залым. Абы къызэрыхигъэщамкIэ, ЛIыIэщын Людмилэ иримыгъэджами, и цIэр фIыкIэ къуажэдэсхэм къызэрыраIуэр мызэ-мытIэу зэхихащ, я сабийхэм я щэным хилъхьа хабзэмрэ яIурилъхьа адыгэбзэмрэ щхьэкIэ цIыхур къыхуэарэзыуэ зэрытепсэлъыхьым щыгъуазэщ. «Узыхыхьэм фIыкIэ ягу укъинэным мыхьэнэшхуэ иIэщ. Людмилэ ди къуажэм дэт еджапIэм илъэсипщIкIэ щригъэджащ – ар зимыуасэ щыIэкъым, сыту жыпIэмэ а пIалъэм зы лIэужь къреубыдэ, жылэр зэрыгъуазэ гъуэгу дахэм зрегъэубгъу. Ди гуапэщ щIэблэр гъэсэным и къару емыблэжу телажьэ Людмилэ иджыри узыншэу ди япэ итыну, и гуащIэдэкIым щIыналъэр игъэбжьыфIэу псэуну», – жиIащ Къэзанш Залым.
АдэкIэ къэпсэлъа, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд къыхигъэщащ «Си бзэ - си псэ, си дуней» хэгъэгупсо зэпеуэм и зы зэхыхьэ ЛIыIэщын Людмилэ хэмыту зэремыкIуэкIар, абы и щIэныгъэмрэ и зэхэщIыкIымрэ а зэхьэзэхуэр сыт щыгъуи зэригъэдэхар. «МащIэщ къэпщытакIуэ гупым ухэту зэхьэзэхуэхэр къызэхэпкIухьыныр. Зэпеуэм пщIэ щигъуэтыр абы къыщекIуэкI Iуэхугъуэхэм хуэныкъуэ щIэныгъэр езыхьэлIэф цIыхухэр щыхэтым дежщ. Людмилэ апхуэдэ лъэкIыныгъэ иIэти, Къэбэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу, адыгэ щыпсэу гъунэгъу щIыналъэхэми ирахьэжьа зэпеуэм Iулыдж иIащ. И щIэныгъэм хуэфащэ гулъытэ иIэну, и гукъыдэжыр мыкIуасэу и лэжьыгъэм пэрытыну си гуапэщ», – жиIащ тхьэмадэм. Апхуэдэу ХьэфIыцIэ Мухьэмэд махуэщIыр зейм иритащ ДАХ-м, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм, ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ академием къыбгъэдэкIыу щIыхь тхылъхэмрэ тыгъэ лъапIэхэмрэ.
Уэлджыр Татьянэ и псалъэм къызэрыхэщамкIэ, Людмилэ лэжьыгъэр щIэщыгъуэ зыщI, жэрдэмыщIэхэр къыхэзылъхьэ цIыхущ. «Людмилэ и цIыху щIыкIэ хьэлэмэтхэм ящыщу узыIэпызышэр дэтхэнэрами пхужыIэнукъым, апхуэдизкIэ ар лъэныкъуэ куэдкIэ гъэщIэгъуэнщи. Ауэ къыхэзгъэщынут ар и IэнатIэм хуэщыпкъэу псэу цIыху дахэу зэрыщытыр. Анэдэлъхубзэхэр тIасхъапIэ щит лъэхъэнэщ иджыпсту, ауэ ар хъумэныр адэ-анэхэм я мызакъуэу, еджапIэхэм къазэрытехуэр нэрылъагъущи, абдеж щекIуэкI лэжьыгъэм и нэIэ тригъэкIыркъым, методикэ и лъэныкъуэкIэ егъэджакIуэхэр егъэгъуазэ, зэпеуэхэр къыхелъхьэ, махуэ къэс зэбгъэдэт гъэсакIуэхэмрэ ныбжьыщIэхэмрэ я есэныгъэхэм хэзыгъэхъуэн Iэмалхэр зэпегъэувэ. Зи лэжьыгъэр зыфIэщIэщыгъуэ Людмилэ хуэдэ куэд щыIэу къыщIэкIынкъым, Тхьэм и гуащIэм и шхыгъуэфI иригъахуэ», – жиIащ Уэлджыр Татьянэ.
Табыщ Мурат и псалъэм къыхигъэщащ лэжьэн щыщIидзагъащIэм япэ гъуэгугъэлъагъуэу иIар ЛIыIэщын Людмилэу зэрыщытар. «АдыгэбзэмкIэ егъэджакIуэ къалъыхъуэу, ари цIыхухъуу щытмэ нэхъ къызэращтэр щызэхэсхым, Налшык къалэ егъэджэныгъэмкIэ и IуэхущIапIэм сыкIуащ. СызыIущIар Людмилэти, къалэм дэт 12-нэ курыт еджапIэм а лъэхъэнэм и унафэщIу щыта Атэлыкъ Светланэ деж псэлъащ. Абыи мыхъун къыхимыгъэхьэу сригъэблэгъащ икIи илъэс 12-кIэ сыщылэжьащ. ЛэжьапIэ сигъэуву абыкIи зэфIигъэкIакъым Людмилэ: щIэх-щIэхыурэ накIуэрт, си дерсхэр зэрезгъэкIуэкIым еплъырт, сигъэгъуазэрт. Гуп и гъусэу накIуэрти, сабийхэм я пащхьэ ислъхьа лэжьыгъэр зэпкърахырт, чэнджэщхэр къызатырт. Апхуэдэу, си гъащIэм и гъуэгупэм Людмилэ хъарзынэу си щIыб къыдэтащ, иужькIэ министерствэм лэжьэн щыщIэздзами, и псалъэ сыщигъэщIакъым. ЩыткIиин хуейм деж зи хьэкъ къызытезымынэ, щыщэбэн хуейм дежи ныбжьэгъу гумащIэу къыббгъэдэт Людмилэ и псалъэ и егъэджакIуэхэр щимыгъащIэу иджыри Iэджэрэ лэжьэну си гуапэщ», – жиIащ Табыщым.
ГуфIэгъуэ пшыхьым и утыкум Людмилэ и лэжьэгъухэм, и Iыхьлыхэм, и ныбжьэгъухэм я хъуэхъу псалъэ куэд къыщыIуащ. Дэтхэнэми тригъащIэрт ЛIыIэщыныр цIыху емышыжу зэрыщытыр, адэ-анэм зытрагъэува гъуэгу дахэм зэщIэкIуэ имыIэу уардэу зэрырикIуар. Апхуэдэу куэдым гукъинэж къащыхъуащ къуажэдэс нэхъыжьыфIхэм ящыщ Иуаз Мухьэмэд и псалъэхэр. «Адыгэбзэм и пщIэр еджапIэм и зы плIанэпэм къыщыфIэмыкIыу щыта лъэхъэнэщ Людмилэ лэжьэн щыщIидзар. Илъагъур гукIуэдыгъуэми, абы и пщIыхьэпIэ къыхэхуакъым икIуэтыну, атIэ зытеува гъуэгуанэм фIыщIэшхуэ зэрыпылъыр ищIэрти, ерыщу ирикIуащ, нобэ къыздэсам уеплъмэ, абы хузэфIэкIар къыпхуэмылъытэну ину лэжьыгъэшхуи кърихьэлIащ – анэдэлъхубзэмкIэ пэш щхьэхуэхэр щыIэщ, тхылъкIэ къызэгъэпэщащ, Iэмалхэр зэгъэуIуащ. Людмилэ и дунейр нэху хъуну си гуапэщ», – жиIащ нэхъыжьыфIым.
ГуфIэгъуэ зэIущIэр и кIэм щынэблагъэм, ЛIыIэщын Людмилэ и Iыхьлыхэм я цIэкIэ къызэхуэсахэм фIыщIэ яхуищIащ Къуэжей Артем. «ЦIыхум и фIыщIэр умыгъэкIуэдыныр, и лэжьыгъэм пщIэ хуэпщIыныр мыхьэнэшхуэ зиIэщ. ЩхьэлъапIэныгъэ дэтхэнэ зыри фихуэну, фызыпэрыт IэнатIэ мытыншым – анэдэлъхубзэм хуэгъэзауэ фиIэ къалэнхэр гъэзэщIэным – фыпэлъэщыну, фехъулIэну, зыдэвузэщIыну си гуапэщ. Людмилэ къыхуэфщIа пщIэр нэхъыбэжкIэ Тхьэм фигъэгъуэтыж», – жиIащ Къуэжей Артем.
ГуфIэгъуэ зэхуэсым къекIуэлIахэм фIыщIэ яхуищIащ, пшыхьыр зытеухуам гуапэу ехъуэхъуащ мы зэхыхьэр къызэгъэпэщыныр зи жэрдэм, ар гукъинэжу екIуэкIыным елIэлIа, Щэнхабзэ унэм и унафэщIым и къуэдзэ Балэ Людмилэ.
Пшыхьыр ягъэдэхащ «Дыгъэ бзий» джэгуакIуэ гупым, уэрэджыIакIуэхэу Мамий Аслъэнрэ Хъупэ Марьянэрэ, пшынауэ Апсэ Дианэ, «Нартсанэ» къэфакIуэ гупым.
Дэри пшыхьыр зращIэкIа Людмилэ ди гуапэу дохъуэхъу и гукъыдэжым хэмыщIу, и псалъэм хэлъ къарур мыкIуэщIу, и лэжьыгъэм темызашэу иджыри узыншэу куэдрэ и IэнатIэм пэрытыну.
