МыIэрысэр щехуэхын щIыпIэ имыIэжу…

 «Удихьэхыу уоплъ ансамблым хэт щIалэхэм я къафэм. Ахэр я Iэпкълъэпкъ псомкIи, уеблэмэ нэкIи къофэ. Жану, псынщIэу ягъэлъагъуэ къэфэкIэхэм еплъыр зрегъэгуакIуэ... ЦIыхубзхэми я зыIыгъыкIэм хэхауэ утепсэлъыхь хъунущ. Нэхъ щэныфIэу щытыхункIэ, нэхъри удахьэх абыхэм... ЩIалэхэми хъыджэбзхэми къащыпс фащэхэр нэхъ дахэж зыщIыр, къызэрысщыхъумкIэ, я лъэпкъым папщIэ пагэу ар абыхэм зэрызэрахьэрщ» - мыпхуэдэу щатхат Буэнос-Айрэс къыщыдэкI «Кларин» газетым. Псалъэ дахэхэр зыхуэгъэзар дызэрыгушхуэ «Кабардинка» къэфакIуэ гуп цIэрыIуэрт. Ансамблым и гъусэу гъуэгуанэ кIыхьхэм а зэманым тета  Ефэнды Джылахъстэн (КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министрт) и гукъэкIыжхэм щыщщ зэддзэкIа мы тхыгъэ кIэщIыр.

         - КъыкIэлъыкIуэ концертыр иухауэ, зи ныбжь хэкIуэта цIыхубз гуэр  ансамблым хэт щIалэгъуалэм закъыхуигъазэри къехъуэхъуащ, игуи и пси хыхьэу концерт дахэ ар зэрырагъэплъамкIэ къэфакIуэхэм фIыщIэ къахуищIу. ИужькIи дыхуэзэжащ абы. КъызэрыщIэкIамкIэ, ар «Колон» театр цIэрыIуэм и уэрэджыIакIуэ икIи къэфакIуэ, хамэ къэрал щыIэ ермэлыхэм я гъуазджэр зыIэта Мехиа Эме де Рамост. Буэнос-Айрес ар иджыри къыщацIыхурт сурэтыщI хьэлэмэту, журналист IэкIуэу. «Гуп телъыджэщ. Концертым и кIыхьагъкIэ Хэкум сыщагъэхьэщIауэ къысщыхъуащ. Си гур зэрыхагъэхъуар фIыщIэу яIэщ мы щIалэгъуалэм», - жиIат а цIыхубзым. Дэри ди гуапэт апхуэдэ псалъэхэр.

         Ла-Платэ. Дызэрыщыгугъауэ къалэ инрэ дэгъуэу къыщIэкIащ ар. Фэеплъ мывэхэр, утхэр зи куэд мы щIыпIэм и тхыдэм зыхэдгъэгъуэзэну зэман димыIами, ар дигу ирихьащ. Ут нэхъыщхьэм «Театро Архентино» унэшхуэр итщ. А театрырт «Кабардинка»-м и концерт щигъэлъэгъуэну къыщыпэщылъыр. Дэ абы дыщеплъащ «Лебединое озеро» (Чайковский и IэдакъэщIэкIыр), «Ромео и Джульетта» (Прокофьевым итхам) оперэ спектаклхэм. Сыхьэт 21:00-м, зэрыжаIэщи, зы мыIэрысэ щехуэхын щIыпIэ имыIэжу пэшым цIыхур щIэз хъуат. «Кабардинка»-р утыку къихьэри, Iэгуауэшхуэ цIыхухэм яIэтащ. «Къамэ зауэ къафэм», «Голлум», «Абзэхым» «Бэрэбэнауэхэм я къафэм», «Къурш къафэхэм»  а пщыхьэщхьэм зыбжанэрэ къытрырагъэгъэзэжат, иужьрейр артистхэм плIэ ягъэлъэгъуащ. ДгъэщIагъуэрт Щомахуэ Хьэмыдбий, ДзыхьмыщI Къэралбий, Щоджэн Владимир, Мэрыш Заур, Нэгъуд Борис, Молай Алихъан, Мамбэт Хьэсэн сымэ апхуэдиз къару къызэрызэкъуахыфыр. Концертым и етIуанэ Iыхьэми гупым я къэфэкIэр мынэхъ лъэщмэ, нэхъ махэтэкъым...

         ... «Кабардинка»-р Эквадор Республикэм и щIыналъэм щыIэщ. ЩIыпIэр ин дыдэщ, Галапагос архипелагри хы Щэхум и нэгъуэщI хытIыгухэри къызэщIиубыдэу. Кхъухьлъатэ етIысэхыпIэм къыщытIущIащ совет посольствэм и атташе Губаренкэ Александррэ щIыналъэм щылажьэ импресарио Анхел Тусетрэ. Абыхэм щыгъуазэ дызэращIамкIэ, Гуаякиле цIыху мин 800 щопсэур. Гу зэрылъыттащи, ар икIи дахэщ икIи къабзэщ. Гъуэгугъэлъагъуэ тхуэхъуахэм щIэх дыдэу  дынагъэсащ «Гумбольдт Интернационал» хьэщIэщым. Къэтплъыхьащ «Кабардинка»-м и концертыр щитыну театрри («Театр 9 октября»). Абы и утыкур хуэщIатэкъым «Кабардинка»-м хуэдэ ансамблхэм (гупышхуэхэм), арщхьэкIэ езы пэшыр Iэхуитлъэхуитт, цIыху 1800-рэ зы пщыхьэщхьэм къекIуэлIэфынут. А театрыр къатемыгъэпсыхьами, къэфакIуэ гупыр лъэщу, я гъуазджэм хуэфащэу къэфащ. Концертым щIэсат щIыпIэм и губернатор Гонсалес Гуаяс, Эквадорым и президенту щыта Монрой Хулио Ароселинэ сымэ. ЕтIуанэ пщэдджыжьым къэфакIуэхэр хы Iуфэм Iутащ, сурэт гукъинэжхэр къалэм щызэтрагъэхащ.

         ...Медельин и къалэ театрым щIэщхъу къыщытщIыщI пэтащ, утыкур эвкалипт пхъэбгъу быдэкIэ къищIыкIауэ къыщIэкIри. Концертым «джатэ зауэ къафэр» Щоджэн Володя щигъэзэщIэн хуейт, ауэ сэр лъэгум къигъэлъеижырт. КъэфакIуэр Iэнкун мыхъуу, хэкIыпIэ къигъуэтащ: утыкум и зы кIапэр арыххэ пхъэбгъути, Владимир зым адрейр кIэлъигъэпIащIэу и сэхэм абдеж зыщыхригъэтIащ. КъекIуэлIахэм абы и къафэр гъэщIэгъуэн дыдэ ящыхъуат.

         Панамэ зы концерт закъуэт ансамблым щигъэлъэгъуэнур. А зыри, абы сыт щыгъуи хуэдэу, Iэтауэ иригъэкIуэкIащ. «Новая Панамэ» спортымкIэ унэм гупым щита и концертыр зрагъэлъэгъуат Панамэ Республикэм и президент Лакас Деметриос Басилиорэ и щхьэгъусэмрэ, къэрал лэжьакIуэхэм, профессор Вольский В.В., Сычев Станислав, нэгъуэщI лIыщхьэ куэдми. Пшыхьым и япэ Iыхьэр иухауэ Лакас Деметриос сыщрагъэцIыхум, абы жиIащ спектаклыр гъуэзэджэ зэрыщыхъуар икIи ансамблыр зэрыщыту и резиденцэм зэрыригъэблагъэр. АрщхьэкIэ Коста-Рикэ Республикэм и Сан-Хосе къалэр къытпэплъэрт...

         Манагуа. 1970 гъэм цIыху мин 400 здэса къалэ ефIакIуэм илъэситI дэкIауэ дыщыIущIам дызыIуплъар шынагъуэт: щIы хъеям унэ мин 70-м щыщу 60-р зэтригъэщэщат. ЗакъуэтIакъуэт зэфIагъэувэжыфар. Къалэ зэтекъутар зыбгына цIыху минипщI бжыгъэхэр щIыунэхэм, шатырхэм щыпсэууэ арат. Куэд дыдэ къулейсыз ищIат а гузэвэгъуэм. Манагуэдэсхэм папщIэ, «Кабардинка»-м зы пщыхьэщхьэм тIэу концерт итащ. Пшыхь нэужьхэм цIыхухэм нэжэгужагъэ ядэтлъэгъуам и уасэт абы артистхэм трагъэкIуэда я къарур. «Дыкъэвгъэпсэужащ, дуней зэрыщыIэр дывгъэлъэгъужащ», - жаIэрт цIыхухэм...

         ПщыхьэщхьитIкIэ «Кабардинка» къэфакIуэ ансамблым и гъуазджэм нэIуасэ ищIащ Сальводор щыпсэухэр. Абы и концертхэр щигъэлъэгъуащ къалэм дэт Президент театрымрэ СпортымкIэ цIыхубэ унэмрэ.

... Ульбашев Мутай, Шабаев Виктор, Сэхъу Борис, Щомахуэ Хьэмидбий, Iэсей Светланэ, Гридневэ Наталье, Къуэдз Iэбубэчыр, Молай Алихъан, Балъкъэр СэфрэIил сымэ Перу и зы шхапIэ гуэрым щетIысэхащ. Шхын къэзыхьхэр емыпIэщIэкIми, Шабаев Виктор къэмэжалIэIуа къыщIэкIынти, Iэнэм телъ шыбжий сыр гъурыр къипхъуатэщ зыхигъэныщкIуэри, ишхащ. АрщхьэкIэ лей зыщIам зэрыхуэмыгъэгъум ещхьу, Виктор шыбжий ишхам уасэфI щIитыжын хуей хъуащ - ар джэрэзу къытехуащ. И гъусэхэри шхапIэм щIэсхэри щтэIэщтаблэ хъуауэ къажыхь, зыкъэзыщIэжа гуэрхэм дохутыр къраджэри, ар сымаджэщым яшэ. Хъыджэбзхэм хъыбар къыдагъащIэ: «Авик хьэлъэщ», - жаIэри... АрщхьэкIэ Виктор мыгувэу зыкъищIэжащ, дохутырхэм дымыгузавэми хъуну къыджаIащ. Псори и пIэм изэгъэжа и ужькIэ, а Iуэхур артистхэм гушыIэм хуахьыжащ, перу шыбжийм и къарур къыхагъэщу. Ар 1974 гъэм шыщхьэуIум и 14-рт…

БАГЪЭТЫР Луизэ.