Афэрым, Басир.

ЩыIэу къыщIэкIынкъым и псэр хуэпабгъэу, фIыуэ илъагъу лэжьыгъэм бгъэдэтым, абы къыпэкIуа пщIэмрэ щIыхьымрэ зылъагъуж цIыхум нэхъ насыпыфIэ. Апхуэдэщ кIэухыншэу фIыщIэ зыхуэфащэ, пщIэ щIалэ дыдэу къэзылэжьауэ нобэр къыздэсым ар хэзыгъахъуэ Наурыз Басир Пщымахуэ и къуэр. Зы лъэныкъуэкIэ гуапэщ икIи тыншщ зэфIэкI зиIэ, республикэм щыпсэум и нэхъыбапIэм фIы дыдэу яцIыхум утетхыхьыныр, зэрыгурыIуэгъуэщи, ауэ гугъэзагъэу, щыщIэныгъэншу, зэщIэкъуауэ къэбгъэлъэгъуэныр егъэлеяуэ гугъущ. Апхуэдэу щытми, Налшык и «Спартак» футбол командэм и капитан нэсу щыта, дэщIакIуэхэм фIыуэ ялъагъуу къекIуэкIа, нобэми пщIэшхуэ зыхуащI, зи Iэзагъэр ящымыгъупщэж цIыху нэмысыфIэм иджыри зэ гулъытэ хуэтщIыныр зэрымылейм шэч хэлъкъым.   

Наурыз Басир Пщымахуэ и къуэр, дунейм нэхъ щидахэгъуэ гъатхэм, апрелым и 8-м, 1955 гъэм, Шэджэм районым хиубыдэ Нартан къуажэшхуэм къыщалъхуащ. Дауи, «Спартак»-м и зы джэгугъуэ и шынэхъыжьым зэрыздишамрэ Налшыкрэ Нартанрэ зэрызэпэгъунэгъумрэ къвыщежьагъэнущ щIалэр футболым дихьэхын къудейм къыщымынэу, ар и гъащIэм и Iыхьэ зэрыхъуар. Пэублэу абы къалащхьэм и зы ныбжьыщIэ командэм щыджэгуну къехъулIащ. Нэхъыщхьэращи, ипэкIэ зэфIэкI иIэу Налшык и «Спартак»-м хэта, футболымкIэ и гъэсакIуэ Воросков Игорь и командэм хиубыдащ. Нэхъ къыдэкIуэтея иужь, спортым и мастер, футболист цIэрыIуэу диIа, иужькIэ тренеру лэжьа Ильин Валеий и командэм щыджэгуащ. И Iэзагъэм пасэу гу къылъатэри, Басир 9-нэ классым щIэсу хагъэхьащ республикэм и чемпионатым ехъулIэныгъэ иIэу хэт, «Нарт» балигъ командэм (Нартан къуажэ).. ЩIалэм и гъащIэмрэ футболымрэ зэгуэхыпIэ зэримыIэнур, ехъулIэныгъэ къызэрыпэплъэр гурыIуэгъуэт. Псом ящхьэрщи, ныбжьыщIэ гъэсам пщIэ лей къыхуащIырт, дзыхь кърагъэзырт. Дзэм щраджэм къулыкъу щищIар Чехословакиерати, Наурызым футбол джэгуным пищэну абыи Iэмал щигъуэтащ, ехъулIэныгъэ иIэу ар хэтащ зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэми. 1975 гъэм къигъэзэжа иужь, абы и спорт гъащIэр Нарткъалэ и АТП-м и командэм щыпищащ, мыгувэуи республикэм и чемпионатым етIуанэ увыпIэр къыщахьащ. КIэух зэIущIэм, Басир хьэрхуэрэгъухэм я гъуэм топыр плIэ дигъэкIын хузэфIэкIами, ар ирикъуакъым текIуэныгъэр зыIэрагъэхьэу бжьыпэр яубыдын папщIэ. Ауэ псыхэкIуадэ хъуакъым а джэгугъуэм щIалэм къыщигъэлъэгъуа зэфIэкIыр. Абы гулъытэ къыхуэзыщIа, футболист цIэрыIуэу диIа, тренер Iэзэу лэжьа Лъэрыгу Казбек и чэнджэщкIэ Налшык и «Спартак»-м и лъэкIыныгъэр здынэсыр ягъэунэхуну ираджащ. Абы щыгъуэ ди республикэм и командэ пашэм и тренеру лажьэрт Крутиков Анатолий. Ар Мэзкуу и «Спартак»-м хэту СССР-м и чемпион хъуат, футболист цIэрыIуэу къекIуэкIа, иужькIэ гъэсакIуэу лэжьа щIалэт. Нэхъ иужькIэ абы и пIэ Наурызокъуэ Юрэ ирагъэувауэ щытыгъащ. Ауэ ди командэр зыхэт етIуанэ лигэм пашэныгъэ къыщихьами, абы щыгъуэ щыIа хабзэм ипкъ иткIэ, дэ тхуэдэу, нэгъуэщI гупым бжьыпэр щызыубыда, япэ лигэм щIэбэн, Вильнюс и «Жальгирыс»-м дыдэджэгун хуей хъуащ. Нэхъ лъэщыр япэ зэIущIитIым наIуэ къищIакъым. ТIуми зэрызэ бжыгъэр 1:0-уэ, щхьэж и унэ текIуэныгъэ къыщахьащ. Ещанэу ахэр Кишинев щызэдэджэгуат. Ди «Спартак»-м и дэщIакIуэхэм егъэлеяуэ гущIыхьэ ящыхъуауащ, фIыуэ ялъагъу командэр 2:1-уэ къыхагъащIэу, дызыхэта гупым дыкъызэрыхэнэжауэ щытар. Абы иужьщ Наурыз Басир, илъэс 22 ныбжьым иту, утыкушхуэм къыщихьар. «Спартак»-м къалэну хуагъэуват япэ лигэм игъэзэжэну. Абы къыхэкIыуи, зэхъуэкIыныгъэшхуэ командэм игъуэтат. Тренеру кърагъэблэгъащ Золотухин Иван. Абы мымащIэу джэгуакIуэхэр къищтащ, икIи я мурадыр кIэщI дыдэу зэрагъэхъулIэри, СССР-м и япэ лигэм ягъэзэжат. А зэманым щыщIэдзауэ Басир джэгугъуэ 511-рэ «Спартак»-м щригъэкIуэкIащ, икIи хьэрхуэрэгъухэм я гъуэм топыр 118-рэ дигъэкIыфащ. Мыбдеж къыхэгъэщыпхъэщ 1983 гъэм щыщIэдзауэ футбол джэгун иухыху, (илъэсипщIкIэ) Наурызыр ди командэ пажэм и капитану зэрыщытар, емызэшыжу, псэ хьэлэлкIэ, дэщIакIуэхэр игъэгуфIэным зэрыхущIэкъуар. Куэд игъэгуфIат икIи езы Басири къигъэуIуэбжьат, илъэситI нэхъ дэмыкIыу, СССР-м щыпашэ, Мэзкуу и «Спартак»-м и тренер цIэрыIуэ Бесков Константин и командэм Басир щригъэблэгъам. Ауэ республикэм и спорт унафэщIхэм ар Наурызым хуагъэдэхэным ипIэкIэ, ерыщу къыпаубыдри ягъэкIуакъым. Абыхэм къызэралъытэмкIэ, сабийхэр футболым хуигъасэмэ, сэбэпрэ пщIэуэ иIэнур куэдкIэ нэхъыбэт. Апхуэдэу, илъэс куэдкIэ, дэщIакIуэхэр зыгъэгуфIэу къекIуэкIар, мытIысыжауэ Iэпщэ Александр и цIэр зезыхьэ школым ныбщIыщIэхэм ядэлажьау щыIэщи, езым ещхь хъун куэд гъуэгу тригъэхьэфэн ухъу. Афэрым, Басир!