Щхьэхуещэ Сэлихь и дыщэ бдзэжьейр

Iуэтэж

(ЕтIуанэ Iыхьэ)

А махуэр апхуэдэу иухами, абдеж Iуэхум кIэ щигъуэтакъым. Сэлихьу плъагъум етIуанэ махуэми тригъэзащ. Ар бдзэжьейм хузэгуэпыщэрти, и дзапэ уэрэд тIэкIури щыгъупщэжауэ, Назирэт и гугъуи имыщIу, «къыздэкIуэ» хъыбари хэмытыжу, и нэм щIы имылъагъуу, и дзэхэр зэригъэшхыу кIуэрт и щхьэ хуэгъумэтIымэжу. Абы зыгуэр къыкIэщIэдэIухьатэмэ, пцIы хэмылъу, къызэрыщыхъунур мыпхуэдэу къыщIэкIынт: хэту щытми, Сэлихь зыгуэр къыхурикъуащ, щIыхуэшхуэ Iихыу зигъэбзэхыжа хъунщ…

«Мис иджы укъысIэрыхьэжатэмэ, сэ уэ къыбжьэдэзгъэпкIынт!» – жиIэрт Сэлихь, здэкIуэм. Ауэ… Iуэхуракъэ, япэ щIыкIэ бдзэжьейр къэубыдын хуейт.

Дауи, мыпхуэдэу жызыIэни гъунэжщ: «Ари сыт делагъэ! Дыщэ бдзэжьей зы цIыхум тIэу къыIэрыхьэрэ! Уи насып къихьри, пхуэфащэ-пхуэмыфащэми, зэ къэбубыдати, уэ пыIэхуабэу укъыхущIэкIри, бдзэжьей цIыкIур макIуэ-мэлъей! Ауэ щыхъукIэ, уи пIэ ис, лIэун, абы упыкIащи, узыхэмытыпхъэ ухэмыт».

Ауэ апхуэдэу жызыIэнум Щхьэхуещэ СэлихькIэ зэджэр имыцIыхуу аращ. Сэлихь псоми къафIихьу, къафIишхыу, псори къигъапцIэу арат зэресар. ФIахьу, фIашхыу, къагъапцIэу, – апхуэдэ къэхъуртэкъым. Е, нэгъуэщI зыгуэру къебгъэджэрэзэкIыу жыпIэмэ, арат езым къызэрыщыхъужыр. НтIэ, хэти зэрищIэщи, уэ къызэрыпщыхъужырщ уи Iуэхур зытетыр.

Сэлихьи Сэлихьщ, ауэ, икIэм-икIэжым, абырэ дыщэ бдзэжьей къуэлэн цIыкIумрэ дауэ зэIэпыкIа? Ей-и-и… УщIэмыупщIи нэхъыфIщ. Сэлихь абы кърипэсар!..

Ауэ Iуэхум и тэмэмыпIэм ухуеймэ, мис ар зэрекIуэкIар.

Япэ махуэхэм, сыт имыщIамэ, бдзэжьейм зыкъигъэлъэгъуэххакъым. Сэлихь зы сыхьэт фIэкIуэдар, зы махуэ!.. Пщэдджыжьым, нэху мыщ щIыкIэ, псым кIуэрэ, пщыхьэщхьэм, кIыфI зэхэту, и гущхьэр къиуфIыцIыкIарэ уIурыIэбэ мыхъужу унэм къэкIуэжу. АрщхьэкIэ Сэлихь фIырыфIкIэ къэувыIэжхэм, уэгъурэ чыхурэ зыгурыIуэхэм ящыщтэкъым. Нэху къызэрекIыххэу, зызэщIикъуэрти, гъуэгу теувэрт.

 Апхуэдэххэурэ, зы мазэ дэкIа, сытми, зы махуэ гуэрым Сэлихь псым хэплъэу щыст, щIэмычэу и щхьи хуэпсэлъэжу: «Сытыт уэсщIар? УзутIыпщыжатэкъэ? – Абы къыфIэщIыжырт бдзэжьейр езым иутIыпщыжауэ! – НтIэ, уэ къысхуэпщIэжар сыт? Къуэлэн нэрмалнэхэри бгъэIущауэ, абы лъандэрэ зыкъысщагъэпщкIу!.. Махуэ къэс си щхьэр фIэлэлу сыкъокIуэ, си Iэр щIэзупскIэу сокIуэж!..»

Абы хэту Сэлихь къыфIощI зы макъ гуэр зэхих хуэдэу. Зеплъыхь, ауэ зыри илъагъуркъым.

– Ущыуакъым, – къоIу абдеж бдзэжьей цIыкIум и макъ. – Ар сэращ. Ауэ сыкъэплъагъунукъым икIи сыкъэбубыдынукъым, гугъу зумыгъэхьи нэхъыфIщ. Сыт уи пIэ ущIимысыр? Узыхуейр сыт? Щхьэ Iуэху сыкъэпщIа, уи щIыхуэ стелъ нэхъей? Зыри пхуэсщIэфынукъым.

Сэлихь идэнт ар?

 – Дауэ къызэрысхуумыщIэфынур! – кIиящ ар ину. – Iэнэ екIу къысхуэбухуатэкъэ?

– Пэжщ.

– Гараж дэгъуэ къысхуэбгъэуватэкъэ, фызым илъагъуу?

– НтIэ.

– Ахэр щыпхузэфIэкIакIэ…

– Сэ нэхъыби схузэфIэкIынут, зэрыбжесIащи, уи лъэIуу щы пхуэзгъэзэщIэнут. «Мерс» щIэрыпс а гаражым къыщIэгъэувэ е, сэ сщIэрэ, апхуэдэ гаражым екIун унэ дэгъуэ жыпIатэмэ, жыпIар уи Iэрылъхьэт. Сэ згъэзэщIэфыр лъэIущ. Уэ фыгъуэр къыхэбгъэхьэри, – псори лъэлъэжащ. Уи насыпыр уи IэкIэ пкъутэжамэ, сэ сыт си лажьэр? Сэлихь апхуэдэу фIэкIыгъуафIэу уфIэкIынт:

– ЩIэрыщIэжу къытедгъэзэж щхьэ мыхъурэ?

 – Апхуэдэу хъун щхьэкIэ щIэрыщIэу сыкъэбубыдыжын хуейщ.

– Зыкъэзбгъэубыдмэ, сыт ягъэ кIын!

 – Хьэуэ, – пичащ бдзэжьей цIыкIум ткIийуэ, – абы упыкIащ.

Сэлихь къэгъыну хьэзырт. Ауэ сыт ищIэнт! Псым хэплъэу щытт ар, ищIэнур имыщIэу, зигъэкIэрахъуэу IукIыжынути, ари хузэфIэмыкIыу.

Абы хэту Сэлихь къыфIэщIащ бдзэжьей цIыкIум и кIэр псым 70 къыхэпIиикI хуэдэу. И нэм щIэIуэтыхьурэ еплъыпэмэ – арат! АрщхьэкIэ жыжьэIуэт, бетэмал!

Бдзэжьейм и кIэр къыхэпIиикIми къыщымынэу, ар пIэжьажьэ хуэдэу хъурт. Сэлихь къыщыхъуащ бдзэжьей цIыкIур къыщIэнакIэу. Абы нэхъри къигъэлыбынтэкъэ!

– Сэ уэ сыпхурикъунщ, куэ… – Сэлихь, губжьауэ епхъуэри, мывэ къыIэрыхьащ, пIастэ бэлагъыщхьэ хуэдиз хъуну, зишэщIри, бдзэжьейм тригъэхуэну и мураду, ар иутIыпщащ.

 АрщхьэкIэ, абы иутIыпща мывэр псым лъэмыIэс щIыкIэ, бдзэжьейм и кIэр бзэхыжат.

Мывэр псым зэрыхэхуам и макъым зыри къыкIэлъыкIуатэкъыми, Сэлихь и гугъащ бдзэжьейр IэщIэукIауэ. «Пхуэфащэщ!» – жиIэри, къигъэкIэрэхъуэжа къудейуэ, абы зэхех бдзэжьей цIыкIум и макъ:

– ЦIыху хуэдэу сэлам уэсхыжыну сыхэтат сэ, ауэ уэ цIыхугъэ жыхуаIэр бжэгъукIэ къраудми пщIэркъым. Уэ пхуэфащэр иджыпсту къыплъысыжынщ...

Сэлихь, и нэр къижу зиплъыхь щхьэкIэ, бдзэжьейм и кIи и щхьи илъагъуртэкъым. НэгъуэщIт ар зыIуплъар: а зэрей хьэндыркъуакъуэ щхъуантIэжьыр, уафэм къехуэха нэхъей, къыжьэхэлъэри, Сэлихьу плъагъур абы илIыкIыным тIэкIунитIэщ иIэжар. Сытми, зэгуэр зыкъищIэжри, хъыжьпIыжьу, и псэр дзапэкIэ иIыгъыу, унэм джэдэжащ.

… Щхьэхуещэ Сэлихьрэ дыщэ бдзэжьей цIыкIумрэ я хъыбарыр зэриуха щIыкIэм мыпхуэдэ гугъэ уегъэщI: хэбгъэзыхьмэ, дызытет дунейми зы захуагъэ гуэр ущрихьэлIэ щыIэщ…

Къэжэр Хьэмид.