Адыгэхэм ди лъэпкъ щэнхабзэм и хъугъуэфIыгъуэ нэхъыщхьэхэм халъытэ ди фащэр. Ар дызэрыгушхуэщ, абы и щIэблэ куэдым лIэщIыгъуэхэм къыпхаха дахагъэщ, лъапIэныгъэщ. Ди адыгэ фащэр ауэ сытми щыгъыныгъуэ къудейкъым, атIэ ар фэилъхьэгъуэу къыхэзыхыр хущIокъу акъылыфIэу, нэмысыфIэу, пщIэрэ шыIэныгъэрэ хэлъу щытыну, фащэм а лъэпкъ щыпкъагъэ псоми ухуеущийри.
Пэжыр жыпIэнумэ, иджырей зэманым адыгэ фащэр щIалэгъуалэм нэхъ зэрахьэу жыпIэ хъунущ. Езы фащэр зэрыщытын хуей дыдэм хуэдэу щамытIагъэми, щIэх-щIэхыурэ долъагъу ар зэрызэхэлъ Iыхьэхэм ящыщ гуэрхэр хэт и джанэм, нэгъуэщIым и бостейм кIэрилъхьэу. Ари хъарзынэщ, ипэкIэ Iуэхур зэрыщытам тепщIыхьмэ. УегъэгуфIэ абы, апхуэдэуи уегъэгушхуэ.
ЩыIащ лъэхъэнэ дуней псом щыцIэрыIуэ, куэдым яфIэтелъыджэ ди адыгэ фащэр IэщIыб хъужауэ щыщыта. Апхуэдэт лIэщIыгъуэ блэкIам и 60 - 90 гъэхэр. Абы щыгъуэ фащэр зезыхьэжу къызыхуэнэжар къэфакIуэ гупхэрат, нэгъуэщIу ар щыплъагъунур музейхэрат. Унагъуэм нысашэ яIэмэ, фащэхэр, псом хуэмыдэу цIыхубзым ейр, къыщалъэIухуэрт щэнхабзэмкIэ унэхэм, къэфакIуэ гуп зиIэ клубхэм. Апхуэдэу щытт сэ унагъуэ сыщихьа (нэхъыжьхэм фи нэмыс нэхъ лъагэж ухъу) 80 гъэхэм я пэщIэдзэри. Лэгъунэм щIэс сэ нысащIэм плъакIуэ нысхуэкIуэхэм хъыбару нысхуахьыр сфIэхьэлэмэтт. Абыхэм зэрыжаIэмкIэ, гуащэ схуэхъуа, Хъуэстхэ япхъу Бабусэ (зэи ди Iупэ къэмыса и цIэр мыбдежым къызэрыщисIуэм щхьэкIэ емыкIу сыкъэвмыщI) нысащIэр хьэгъуэлIыгъуэм зэрыхэтыну фащэр къуажэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм хьэхуу къыщищтэнутэкъым, атIэ унагъуэм япэу къраша нэрыбгэм ар хуригъэдынут. Нысэ нэхъыжьым зэрихьа нэужь, адрей и къуищм псэгъуу къыхахыну пщащэ цIыкIухэми а фащэр иужькIэ щатIэгъэжын хуэдэу триухуат абы.
Гуащэм жиIамэ, зэфIэкIакъэ?! Махуэ бжыгъэ нэхъ дэмыкIыу сэ сыкъашащ къалащхьэм дэту щыта «Берёзка» ательем. А зэманым лъэпкъ фащэ щаду ди щIыналъэм итыр а зы IуэхущIапIэрат. Дэрбзэрым щапхъэ къыстриха нэужь, гъусэ къысхуащIа бзылъхугъэ цIыкIум (ар си тхьэмадэм и къуэш нэхъыжьым и нысэт) гуащэм къызэрыжриIам тету, фащэр къызыхадыкIыну щэкIыр къыхихащ. ЕтIуанэ къэкIуэгъуэм фащэр хьэзыру къыдатыжауэ щытащ. Ар япэу щыщыстIэгъа дакъикъэр иджыпсту хуэдэу сощIэж: си гур къилъэтыным хуэдэт, апхуэдизу сыгуфIэрт икIи сыгушхуэрти: фащэ зыхурагъэдыр зырызыххэт абы щыгъуэ, нэхъыбэм хьэхуу къыхуащтэу арат.
НтIэ, си фащэр дахащэт. Бостей зэгуэхыр къызыхащIыкIар къэдабэ плъыжьыбзэт, и щIагъым къыщIэлъыр дарий гъуэжьыфэу нэхутхьэхут, бгъэIулъыр дыщэпсрэ данэпсу зэхэтт, Iэщхьэ тхьэмпэри бостейм и кIэдахъуэхэри, пыIэ хъурей цIыкIури щIыгъужу апхуэдэ дыдэ дыщэпс IуданэкIэ хэдыкIауэ щытти, зэщIэлыдэрт, зэщIэпщIыпщIэрт. И бгырыпхыр-щэ?! Ари лыдыжу си бгы псыгъуэм теукъуэдият. ЖыпIэнурамэ, къысщыхъурт си фащэр нэ фыгъуэ зытрамыгъаплъэ, щыгъыныгъуэу щыIэм ефIэкI фэилъхьэгъуэ телъыджэу. ИпэжыпэкIэ, уэрэдым зэрыщыжыIауэ, зэхуэфащэщ адыгэ пщащэмрэ адыгэ фащэмрэ, тIури зэхуэдэу дахащэу. А псоми гуащэм къыщIигъужат Iэлъыным ижыным хуэдэу пIащIэрэ Iу бахъэм ихь данэпсымрэ кхъуакIэ Iуданэхэр кIыхьу зыпылъ дарий IэлъэщIышхуэмрэ.
А псори екIуу зыщыгъ адыгэ нысащIэу сыхэтащ си хьэгъуэлIыгъуэм. СызэзыгъэцIыхуу IэплIэ къысхуэзыщI нанэ Iумахуэхэм ящыщхэр щIэупщIэрт си фащэ екIур дэнэ къыщащтами. Iуэхум и пэжыпIэм щыгъуазэхэм апщIондэхукIи жаIэрт: «Ар гуащэм и тыгъэ фащэщ. Хуригъэдащ, тхьэ». Сэри апхуэдэ пщIэ зэрызгъуэтам дамэ къыстригъакIэрт.
Си гуащэм зэрыжиIам хуэдэу, сэ схурагъэдауэ щыта фащэр иужькIэ ящыгъащ къысхуаша нысэгъу цIыкIухэми. Хэти хущIэддащ, адрейми хуитIулIыкIащ (ахэр сэрат зи къалэныр) – сытми, фащэр дахащэу ящыгъыу си нысэгъухэу Алли, Анжели, Амини я хьэгъуэлIыгъуэхэр ирырахащ. Абдеж къыщынакъым. Си фащэ дахэр ящыгъащ си нысэ цIыкIухэу Бэллэрэ Эльмиррэри. Алыхьым и фIыщIэкIэ, а фэ илъхьэгъуэр угъурлы тхуэхъуащ дэтхэнэми: псори унагъуэ тэмэму, ди бынхэр зэдэтпIыжу, гъащIэм увыпIэ зырыз щыдгъуэтауэ дыкъогъуэгурыкIуэ. Гуащэм дызэриущияуэ, дытыншыну дыхуейти, дызэрыхьа унагъуэм и хабзэр къэтщтащ, шхын зэхэдзрэ Iуэху зэхэдзрэ дымыщIу. Аращ иджы ди нэхъыщIэхэр зыщIэдгъэдэIур. Я ахърэтыр нэху Тхьэм ищI ди гуащэ-тхьэмадэ нэхъыжьыфIхэм – абыхэм я чэнджэщ щхьэпэхэр нобэми гъуазэу диIэщ.
КъинэмыщIауэ, гуащэ Iумахуэм и тыгъэ фащэр хьэхуу куэдрэ сIахащ гъунэгъухэми, благъэхэми, Iыхьлыхэми. Ар ящыгъыу школакIуэ цIыкIухэр мызэ-мытIэу хэтащ Аруан щIыналъэм щекIуэкIа «Адыгэ пщащэ» зэпеуэм, ехъулIэныгъэхэр зыIэрагъэхьэу. Дауи, а текIуэныгъэхэр къэзыхьар езы пщащэ цIыкIухэращ, ахэр зыхуагъэфэщар абыхэм яхэлъ акъылыфIагъымрэ Iэдэбагъымрэщ, хабзэмрэ нэмысымрэщ, зэхэщIыкIымрэ гупсысэмрэщ, итIани… си гуащэм и тыгъэ си фащэми и Iыхьэ мащIэ хэлъу пIэрэ, жызоIэ.
Сэ схурагъэдауэ щыта цIыхубз фащэм зыкIи къыкIэрымыхуу адыгэ цIыхухъу фащэ цIыкIу, фэ бгырыпхри къамэ цIыкIури щIыгъужу, а ателье дыдэм щыхуедгъэдауэ щытащ ди бын пажэ Замири. Къэхъун дэт курыт школ №1-м 1991 - 1992 гъэ еджэгъуэщIэр зэраублэжым и нэщэнэ япэ уэзджынэр утыкушхуэм къыщезыгъэуауэ щытар а адыгэ фащэ екIур хуэфIыпсу зыщыгъ, 1-нэ классым щIэтIысхьауэ щыта а щIалэ цIыкIуращ. ЩIалэ нэхъыщIэ Алими иужькIэ щыгъа а фащэри унагъуэм щызыдохьэ.
Нобэ, Алыхьым и фIыщIэкIэ, щIэблэм хуэнэхъуеишэу яфIэхьэлэмэтщ адыгэ хабзэри нэмысри, лъэпкъ тхыдэри щэнхабзэри. Адыгэ фащэр е ар зэрызэхэлъ пкъыгъуэхэм ящыщ гуэрхэри зи щыгъынхэм хэлъу зезыхьэхэр, къэзыгъэсэбэпхэр мащIэкъым. Абы, сызэригугъэмкIэ, къегъэлъагъуэ лъэпкъым и щыIэкIэ-псэукIэм епха Iуэхугъуэ куэдым щIалэгъуалэр кIуэ пэтми нэхъ дихьэх зэрыхъужыр. Ар фIыгъуэшхуэщ.
А псоми согупсыс си щыгъын нэхъыфIхэм, нэхъ лъапIэхэм яхэлъу фIэдзапIэм фIэлъ си адыгэ фащэм сыщеплъкIэ. КъэсIуэтэжам хуэдэ куэди си гум къыдредзеиж абы щыгъуэм…
