КъБР-м и Правительствэм и УнафэщI Мусуков Алий иригъэкIуэкIащ республикэм и бюджетым теухуа проектхэм щыхэплъа, нэгъуэщI Iуэхугъуэхэми щытепсэлъыхьа зэIущIэ.
2023 гъэм, дызыхуэкIуэ 2024 - 2025 гъэхэм ятещIыхьа республикэ бюджетым зэхъуэкIыныгъэ щхьэхуэхэр хэлъхьэным теухуа проектыр игъэхьэзыращ КъБР-м и Правительствэм. Ар зыхуэдэнум тепсэлъыхьащ КъБР-м финансхэмкIэ и министр Лисун Еленэ.
- Дызэрыт илъэсым налог, мыналог хэхъуэхэм зэрызахъуэжым теухуауэ республикэм и бюджетыр зыхуэдэнур гъэбелджылын зэрыхуейм, бюджетыр зытекIуэдапхъэхэр къэпщытэным тещIыхьащ проектыр. Абы къыщыхьащ мыпхуэдэ зэхъуэкIыныгъэхэр: 2023 гъэм республикэм и хэхъуэр нэхъыбэ ящIыну хуагъэфащэ сом меларди 3-рэ мелуани 167,7-кIэ. Налог, мыналог хэхъуэхэр сом мелард 1,5 хуэдизынущ, дызэрыт илъэсым и мазибгъум абы щIигъуу къызэрыхэхъуар къэплъытэмэ. Налог хэхъуэр - сом мелуан 958,3-м, мыналог хэхъуэр - сом мелуан 509,2-м нэсынущ.
Бюджетыр нэхъ ягъэбагъуэ хъуащ хэхъуэм, мылъкум, щIыуэпсым и хъугъуэфIыгъуэхэр къызэрыщIахым, зэхуэзыгъэдэж хэхъуэм ятехьэ налогхэм, цIыхухэм ятхэм.
Мыналог хэхъуэхэм ящыщу бюджетыр нэхъыбэу егъэбагъуэ къэралым и мылъкур къызэрагъэсэбэпым къыпэкIуэм.
Зымыгъэзэж хэхъуэр, федеральнэ IуэхущIапIэхэм зэрагъэувам тету, нэхъыбэ хъунущ сом мелард 1,7-кIэ.
Республикэ мылъкур зытекIуэдэнум теухуауи зэхъуэкIыныгъэхэр щыIэщ. ЩIыналъэхэм зегъэужьынымкIэ фондым къыхэкIыу Iуэхугъуэ щхьэхуэхэм ятещIыхьауэ къагъэсэбэпыну мылъкур нэхъыбэ хъунущ сом мелард 1,7-кIэ.
2023 гъэм тещIыхьа ассигнованиер тэмэму къэгъэсэбэпа хъун папщIэ, республикэ бюджетыр зытекIуэдэнухэр дгъэбелджылащ, бюджет зэхуаку трансфертхэр муниципалитетхэм зэратегуэшапхъэр зэхуэдгъэхъуащ, 2023 гъэм и пэщIэдзэм Iуэхугъуэ щхьэхуэхэм текIуэдэн хуеяхэм къыдэхуа республикэ мылъкум щыщкIэ республикэм и бюджет ассигнованиер нэхъыбэ зэрыхъунур къэтлъытащ. Абы щыщу пыухыкIа гъуэгу фондым бюджетым къыхигъэхъуэн хуейщ сом мелуан 535-рэ, щIыналъэхэм зегъэужьынымкIэ фондым - сом мелуан 509,4-рэ, структурнэ проектхэм - сом мелуан 428-рэ.
КъБР-м и Правительствэм и унафэм тету, кIэзонэ, бюджет, автоном IуэхущIапIэхэм щылажьэхэм я улахуэр хэхъуащ дызэрыт илъэсым, шыщхьэуIум и 1-м щегъэжьауэ. Абы папщIэ лейуэ зыхуеину сом мелуан 830-р щхьэж къызэрылъысым теухуауэ трагуэшащ.
Илъэсым республикэм къищтэнущ бюджет кредитхэр: цIыхубэ транспорт къащэхун папщIэ сом мелуан 398,6-рэ, щэнхабзэ IуэхущIапIэхэр - щэнхабзэмкIэ унэмрэ художественнэ школымрэ - зыхуей зэрыхуагъэзэн сом мелуан 25,5-рэ.
Инфраструктурэ проектхэм папщIэ илъэсищым тещIыхьауэ кредит къищтэнущ республикэм. 2023 гъэм - сом 1 мелардрэ мелуан 70 - рэ, 2024-м - сом мелард 1,3-рэ, 2025-м - сом мелуан 301-рэ.
Республикэм и къэрал щIыхуэр 2024 гъэм тещIыхьауэ къабжащ сом меларди 7,7-рэ хъуну. Ар налог, мыналог хэхъуэу иIэнум и процент 47-рэ хъунущ.
Къэппщытэжмэ, 2023 гъэм и бюджетыр мыпхуэдэу гъэбелджылащ: хэхъуэр - сом мелард 61,3-рэ, къигъэсэбэпыр - сом мелард 64,5-рэ, хуэчэмыр - сом меларди 3, 2-рэ, - жиIащ министрым.
2024 гъэмрэ 2025, 2026 гъэхэм ятещIыхьа республикэ бюджетыр адрейхэм къазэрыщхьэщыкIыр игъэбелджылащ Лисун Еленэ.
- Илъэсищ пIалъэм и республикэ бюджетыр къэрал программэхэм ятещIыхьащ, УФ-м и бюджет кодексым и пщалъэм йозагъэ. Дызытепсэлъыхь пIалъэм тет республикэ бюджетыр щызэхэдгъэувэм УФ-мрэ КъБР-мрэ я бюджет налог политикэм и хабзэхэм дытетащ, социально-экономикэ зыужьыныгъэр илъэсищым тещIыхьауэ зэрыщытынкIэ хъунур къэтлъытащ.
ПроектымкIэ къэдгъэлъэгъуа бжыгъэхэр щапхъэу дгъэуву аращ, дыхэплъэжу зэхъуэкIыныгъэхэр хэтлъхьэжынуи дыхуитщ.
Республикэм и хэхъуэр 2024 гъэм тещIыхьауэ сом мелард 50,7-рэ хъунущ, 2025 гъэм - сом мелард 43,3-рэ, 2026 гъэм - сом мелард 44,4-рэ. Налог, мыналог хэхъуэхэр мыпхуэдэу тедгуэшащ: 2024 гъэм - сом мелард 18, 2025-м - сом мелард 19,6-рэ, 2026-м - сом мелард 20,5-рэ. Зымыгъэзэж хэхъуэр 2024 гъэм сом мелард 32,8-рэ, 2025 гъэм - сом мелард 23,8-рэ, 2026 гъэм - сом мелард 23,9-рэ хъунущ хуэгъэфэщауэ.
Субсидиер, субвенцэр, нэгъуэщI бюджет зэхуаку трансфертхэр дгъэбелджылащ федеральнэ бюджетым тещIыхьа законым тету. 2024 гъэм субсидиер хуэгъэфэщауэ сом мелард 13,8-рэ хъунущ. Абы щыщу щIыналъэхэм трагуашэ социальнэ ахъшэр - сом мелард 4,3-рэ, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэр къызэгъэпэщыным - сом меларди 2,9-рэ, мэкъумэш хуэIухуэщIэхэр ядэIыгъыным - сом меларди 2,1-рэ, цIыхухэр шхын хуабэкIэ къызэгъэпэщыным - сом мелуан 571-рэ, КИФЩI-м зегъэужьыным теухуа программэ щхьэхуэхэм папщIэ - сом мелуан 332-рэ ихьынущ.
Субвенцэр сом мелуан 774,6-рэ хъун хуейщ. Абы щыщу цIыху щхьэхуэхэм псэупIэ коммунальнэ Iуэхутхьэбзэхэм хущIатыр - сом мелуан 308,7-рэ, лэжьыгъэ IэнатIэ зимыIэхэм иратыр - сом мелуани 170-рэ хъунущ.
НэгъуэщI бюджет зэхуаку трансфертхэр сом мелуан 659,5-рэ хъунущ. Апхуэдэу класс щхьэхуэ зыIыгъ егъэджакIуэхэм иратынур - сом мелуан 448-рэ, республикэм и къалэ цIыкIухэр гъэдэхэным - сом мелуани 184-рэ текIуэдэнущ.
Хуэгъэфэщауэ хэхъуэр зэрыхъунум тещIыхьауэ ар къызэрыдгъэсэбэпынури дгъэбелджылащ. 2024 гъэм - сом мелард 54,2-рэ, 2025 гъэм - сом мелард 44-рэ, 2026 гъэм - сом мелард 45-рэ къагъэсэбэпынущ.
КъБР-м лэжьыгъэмрэ цIыхухэм социальнэу защIэгъэкъуэнымкIэ и министр Асанов Алим республикэм и цIыху щхьэхуэхэм къэралым яхуищIэфынум теухуа проектитI игъэбелджылащ.
КъБР-м ухуэныгъэмрэ псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмкIэ и министр Бэрбэч Алим «КъБР-м и цIыхухэр псэупIэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ, псэупIэ коммунальнэ Iуэхутхьэбзэхэр яхуэщIэнымкIэ» проектыр зыхуэдэнум тепсэлъыхьащ.
Урысей Федерацэм къэрал лъэпкъ политикэр щагъэзэщIэнымкIэ щыIэ Iэмалхэр 2025 гъэм нэсыху къызэрапщытар къэлъытауэ, 2022 гъэм мэлыжьыхьым и 18-м КъБР-м и Правительствэм къищта унафэм тету, КъБР-м а Iуэхур зэрыщызэфIахыну щIыкIэм зэхъуэкIыныгъэхэр халъхьэнущ. Абы теухуа проектым тепсэлъыхьащ КъБР-м лъэпкъ Iуэхухэмрэ жылагъуэ проектхэмкIэ и министр КIурашын Анзор.
2023, 2024, 2025 гъэхэм КъБР-м и цIыхухэм пщIэншэу медицинэ Iуэхутхьэбзэ яхуэщIэнымкIэ къэралыр шэсыпIэ зэрихьэм теухуа программэм тепсэлъыхьащ КъБР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и министрым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Къармэ Марат.