Шэху уэздыгъэ

Гъэ еджэгъуэщIэм и кIэм курыт школхэр литературэ зэхьэзэхуэ гуэркIэ куейм дыщызэхашат. МыпIащIэурэ къызэщIэуфIыцIэщ, шэджагъуэхуэкIуэу зихъу-зилъри, щыблэшхуэкIэ зэщIэчэ уафэгъуагъуэ уэшхыу зыкърикIутащ уафэ уэндэгъум. Дызэрыс стадионым и тетIысхьэпIэхэр нэщI хъууэ хуежьат, уафэр лэгъупыкъу куэщIым зигъафIэу къыщигъуэлъхьэжам.

- Зыри зэхэпхыжыркъэ?! - къаджэм, и Iэ-и лъэ ищIурэ си классэгъу щIалэ цIыкIу, тхылъ щхъуантIэ гуэр иIыгъыу, къызбгъэдохьэ. - Мис уи япэ увыпIэр, уэ жыжьэ ущыIэти, сэ…

Тхылъ бгъузэ щхъуантIафэр зэпызоплъыхь: Бицу Анатолэ «Гуэл щхъуантIэ». Зэрысаугъэтыр гурыIуэгъуэ ищIу, жинт кIуэцIымкIэ псалъэ зы-тIу тратхэжащ. НапэкIуэцIхэплъи сымыщIу «Гуэл щхъуантIэр» къызэгузох. Зи усэ гуэрхэм а зэманми сыхуэмыхамэт мыр, ауэ тхылъым ихуахэм сариплъа нэужь, а мащIэри къыспкърыхьэпащ хуэшу… Дахагъэм къигъэщI телъыджэ кIэухыншэри, телъыджэхэм убзэ зэпытурэ къапхыпс укIытэри, укIытэу щыIэм Iущащэурэ къапекIуэкI гущIагъщIэлъри щызэщIэшасэрт усакIуэм зэхишэ дунейм. Псалъэ къызэрыгуэкIхэмкIэ къызэрытIэтыкIырт псэ хьэхум и дуней лъащIэр. А дунейр и плъыфэбагъкIэ къыпикIуэтыртэкъым а дакъикъэхэм уафэ бынжэр Iупэ жьэражьэхэмкIэ зэпэзыкIухь лэгъупыкъу зыкъизыхым…

ЖаIэ хабзэщ «бзэ къулей иIэщ, и бзэр дахэщ». Пэжкъым ар! Апхуэдэ жаIэркъым усакIуэм щхьэкIэ. Уэри сэри дызэрызэпсалъэ бзэ дыдэрщ абыи Iурылъыр, зыри щIэуэ къигупсысыркъым. Абы иIэ «дахэм» зэреджэм фыхуеймэ: псэщ. Псэ дахэщ, нэхъ тэмэму жыпIэмэ, псэм и тезырщ.

А лэгъупыкъум лъандэрэ гъащIи къэзгъэщIаи, Бицу Анатолэ и уэрэди Iэджэрэ къэIуаи. Ауэ а теплъэгъуэм пэсщIыфын зэщ щыслъэгъуар. Ар сыегъэджакIуэну къыщысхуихуам си еханэ классым щыщ щIалэ цIыкIум псэри гури къызэщIигъаплъэу: «Сыту пасэу жьы ухъуа уэ, мамэ…» Бицу Анатолэ и усэ сатырым къеджэу сыщыIуплъарщ. Сабий дыдэт ар, ауэ усэр псэкIэ зыхищIэщати, щыжиIэкIэ езы цIыкIум игу къызэфIэнэжырт. Сегупсысащ «Тобэ ирехъуи, шэху уэздыгъэ закъуэу жэщ жьызэпихум щыкIуэщI псэр, Бицу-усакIуэм и псэ зэIухар, мы сабийм куэдкIэ ещхьыщэт». ЛантIэщ а псэр здыщыгуфIэ дунейр - уэс хужьу, удз къэгъагъэу, дыгъэ нэпсу ар зэпощэщ. ТIасхъэщ а псэр здэщыпыхьэ дунейр - анэм и джэ макъ жыжьэу, адэм и уэсят псалъэу, адэм и шы лъэмакъыу ар зэподжэж. ГущIэгъу хуэныкъуэщ а псэр здэщыгугъэ дунейр - гъусэ пэжым и псэ пIалъэрэ къуэ закъуэм и гурыгъуз-гузасэкIэ ар зэщоджэ.

УсакIуэм и псэр жыжьэ хоплъызэ… Ар бынщи - мэгушхуэ. Ар псэгъущи - мэхъуапсэ. Ар адэщи - мэхыщIэ. А уэрэдым макъыбэу зиIэтыху и псэр зэпоткIукI шэхувэ мыткIуэсу. Телъыджэщ а макъамэр. Ар щIыкIафIэу щхьэщосыкI дахагъэм иIэ Iулыджыр щыIэслъэс дуней IэрыщIым. Къабзащэщ а дахагъэр. Абы и купсэр сабий нэ кугъуэу гуэныхьыншэщ. Уахътыншэщ апхуэдэ къабзагъэр. Ар хъуапсэрилэу мэкIуасэ лэгъупыкъу лъахэм.