Индиер ящыщщ Совет Союзым сыт щыгъуи и ныбжьэгъуахэм. Ди къэралхэм я зэпыщIэныгъэхэр куут. Пэжщ, СССР-р лъэлъэжа иужь Урысейр индусхэм нэхъ пэжыжьэ хъуащ, къэунэхуа «реформатор ныбжьыщIэхэм» я зэранкIэ. Иджы ди зэхущытыкIэхэр зэтоувэж.
КъэралитIым яку дэлъ зэныбжьэгъугъэр зэтезыублахэм яхэтащ езы Индием и тхыдэм къалэнышхуэ зыгъэзэщIахэу Ганди Махатмэрэ абы и лэжьэгъу гъунэгъу дыдэу щыта икIи япэ президент Прасад Раджендрэрэ. Нобэ нэхъыбэу зи гугъу тщIынур иужьрейщ. Прасад Раджендрэ 1884 гъэм дыгъэгъазэм и 3-м къалъхуащ. Унагъуэ хуэщIам къыхэкIа икIи щIэныгъэшхуэ зыгъуэта а цIыхур занщIэу цIэрыIуэ хъуащ.
Ганди къыщицIыхуа 1916 гъэм ирихьэлIэу Прасад политик Iэзэ икIи къызэфIэмыщIэ хъуакIэт. Езыр псынщIэу балигъыпIэ иуващ. ЖыIэну ирикъунщ и ныбжьыр илъэси 12 фIэкIа ирымыкъуауэ абы фыз къызэрырагъэшар: Индием апхуэдэр щыгъэщIэгъуэнтэкъым. Ауэ ар зэран хуэхъуакъым еджэным. Калькуттэ и университетыр фIы дыдэу къиухащ, щIэныгъэм и лъагапIэхэми нэсащ. Арауэ къыщIэкIынщ Индием и Iэтащхьэу 1960 гъэхэм я пэщIэдзэм Москва къыщыкIуам псом япэу МГУ-м ирагъэблагъэу тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ доктор щIыхьыцIэр къыщIыфIащари. Раджендрэ икIи къызэгъэпэщакIуэ акъылыфIэт. Университетым щыщIэса зэманым абы зэхуигъэсыфауэ щытащ студентхэм я конференц зыубгъуа. Абы къыдэкIуэуи къикIуэт зымыщIэт. Уэчылу лажьэ Прасад зэпымыууэ ирихьэлIэрт инлжылыз администрацэм зэрихьэ залымыгъэм щыхьэт техъуэ Iуэхухэм. ЗэрыхузэфIэкIкIи лей зытехьахэм ядэIэпыкъурт. Ауэрэ егупсысащ сыт хуэдэ IэмалкIи Индиер Британием и тепщэныгъэм къыщIэкIын зэрыхуейм. Аращ 1911 гъэм Лъэпкъ конгресс партым щIыхыхьари.
А лъэхъэнэм къэралым и жылагъуэр зэкIэщIэкIат. Псоми къагурыIуэрт цIыху мелуан 38-рэ фIэкIа мыхъу Инджылызым и бжьым цIыху мелуан 300 щыпсэу къэралыр щIэт зэрымыхъунур. Иужьрейм иIэт езым и щхьэр игъэпсэужын папщIэ зыхуеину псори - къулеигъэхэри, щIыхэри, цIыху гуащIафэхэри. АрщхьэкIэ хамэ щIыналъэм къикIахэр тыншу икIуэтыртэкъым. Абы къыхэкIыу ИНК-м и пашэхэр хущIэкъурт бэнэныгъэр зэрырагъэкIуэкIыну IэмалыщIэхэр къагъуэтыну. Нэхъыбэм къалъытэрт парламентым и къарур къагъэсэбэпу зэрыпхъуакIуэхэр ирагъэкIыжыфыну. НэгъуэщIхэм къагъэувырт Iэщэ къащтэу ахэр ирахужьэжыну.
Ганди Махатмэ политикэ утыкум къихьа иужь куэдым къалъэгъуащ ещанэ Iэмали зэрыщыIэр. Ар зытещIыхьар… мыдэIуэныгъэрт - къару къамыгъэсэбэпу инджылызхэм къыжыраIэхэр ямыщIэныр. Прасад яхэтащ Ганди къыхиха гъуэгур нэхъ къезэгъыу къэзылъытахэм. Урысейм, Германием, Америкэ Ипщэм лъы щагъажэрт зытеплъэ мыхъу властыр традзу жылагъуэщIэ яухуэн папщIэ. Ауэ Ганди къыгурыIуэрт лъэпкъ куэд дыдэ зыщыпсэу къэралыр революцэм къигъэчэнкIэ зэрыхъунур. Абы къыхэкIыу 1917 гъэм Ганди къигъэлъэгъуащ щыму, ихъу-ипкIи ,Iэуэлъауи хэмыту зэрызэпэщIасэнум и щапхъэ. Индусхэм ядэртэкъым инджылызхэм жаIэхэм едэIуэн, абыхэм я къэралым щащIа хьэпшыпхэр ящэхун. Британием къикIахэр губжьат, абыхэм нэхъ жыджэру къалъытэхэр ягъэтIысырт. Ауэ апхуэдэхэм деж цIыху минхэр уэрамхэм къыдыхьэрт лъэхъуэщхэм ирадзэну лъаIуэу. КIуэ пэтми, инджылызхэм нэхъ куууэ къагурыIуэрт я тетыгъуэм и лъэр зэрыщIэкIыр. Прасад и лэжьыгъэр къигъанэри, политикэм зритыпащ. И Iуэху еплъыкIэхэм папщIэ ар мызэ-мытIэу хьэпсхэм ирадзащ. I942 гъэм илъэсищ къытралъхьэри ягъэтIысауэ щытащ. Дэ дыщыуэркъым: Индием и лъэхъуэщхэр зэщхьыр хьэпс дыдэхэрт. Абыхэм зыщыбгъэзэн къудейр къыщохьэлъэкIырт. АрщхьэкIэ Раджендрэ къэдзыхакъым. Абы щапхъэ зытрихыр езым и ущиякIуэ Ганди Махатмэт.
Тхыдэм гукъинэжу хыхьауэ щытащ Индием Инджылызым и пыщтыхьыкъуэ Уэльскэр кIуауэ зэрыщытар. ЗэрыпхъуакIуэхэм ягугъат апхуэдэ хьэщIэ лъапIэр зэращехуэблэгъам ткIиягъыр къигъэщэбэну. Ауэ апхуэдэу хъуакъым: и ныбжьэгъухэр и гъусэу Ганди къыхуриджащ пащтыхьыкъуэр Iумпэм ящIыну. ХьэщIэр дэнэ къали - Бомбеи, Калькутти, Аллахабади - мыкIуами уэрамхэр занщIэу нэщI щыхъурт, тыкуэн цIыкIухэр щызэхуащIырт, бэзэрхэр щылажьэртэкъым. Зыми фIэгъэщIэгъуэнтэкъым пащтыхьыкъуэр. Апхуэдизу зэщIэгъэуIуауэ мы Iуэхур ирагъэкIуэкIати инджылызхэм ялъэгъуат апхуэдэ Iэмал къигъэсэбэпу къыппэщIэувар зэрыпхуимыгъэкIуэтыфынур.
АрщхьэкIэ текIуэныгъэр иджыри жыжьэт. 1934 гъэм Прасад Индием и Лъэпкъ конгрессым и Iэтащхьэу хахащ. Дауи, а къулыкъур зыхуэфащэр Махатмэт, арщхьэкIэ политикхэр губзыгъэу егупсысащ: Ганди лъэпкъым и пашэщ, абы и хьэкIумэщI нэхъыщхьэщ, апхуэдэу щыщыткIи власт хуейкъым.
1950 гъэм Прасад хахащ хамэ унафэ къыщIэкIа Индием и президенту. Абы а къулыкъур пIалъитIкIэ зэрихьащ. 1963 гъэм ар дунейм ехыжащ. Иджы дыгъэгъазэм и 3-р Индием и уэчылхэм езыхэм IэщIагъэкIэ я гуфIэгъуэ махуэу ягъэлъапIэ. Политикэ Iэзэу зэрыщытам и мызакъуэу, ар икIи хабзэхэм куууэ хэзыщIыкI IэщIагъэлI гъуэзэджэт.
