Махуэгъэпс

Компьютерхэмрэ абыхэм илъ хъыбархэмрэ хъумэным и дунейпсо махуэщ
Унагъуэ псэущхьэхэм я дунейпсо махуэщ
1571 гъэм Къэбэрдей пщы уэлий Идар Темрыкъуэ (Марие и адэр) дунейм ехыжащ.
1922 гъэм РСФСР-м хыхьэу къызэрагъэпэщащ Шэшэн автономнэ областыр.
1968 гъэм Гагарин Юрий и Дыщэ медаль ягъэуващ.
1993 гъэм УФ-м и Президент Ельцин Борис и унафэкIэ Урысейм и гербу къащтэжащ щхьитI зыфIэт бгъэм и теплъэр зытетыр.

Палестинэ лъэпкъыр дэIыгъыным и дунейпсо махуэщ.

1917 гъэм Цагъуэ Нурийрэ Дым Iэдэмрэ «Адыгэ макъ» газетым и япэ номерыр къыдагъэкIащ.

1924 гъэм къызэрагъэпэщащ Дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэнымкIэ Урысейпсо зэгухьэныгъэр.

1953 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и ухуакIуэ, техникэ щIэныгъэхэм я доктор Хьэмхъуокъуэ Руслан.

1952 гъэм къалъхуащ Шэрджэс сурэтыщI-живописец Хьэгъундокъуэ Му­хьэ­мэд.

ГущIэгъу зэхуэщIыным и дунейпсо махуэщ
1926 гъэм къалъхуащ Къэрал лэжьакIуэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ и министру, республикэм и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и секретару щыта Уэрсей Фаинэ.
1939 гъэм къалъхуащ хормейстер, УФ-м щIыхь зиIэ и артист Бицу Юрий.
1954 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и ухуакIуэ, техникэ щIэныгъэхэм я кандидат, «Къэббалъкъремстрой» ОАО-м и унафэщI ГъуаплъащIэ Алексей.

ЦIыхубзхэм залымыгъэ якIэлъызехьэным пэщIэтыным и дунейпсо махуэщ. ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм 1999 гъэм дыгъэгъазэм и 17-м къищта унафэмкIэ ягъэуващ ар.
Урысейм и мамырщIэкъу дзэхэм я махуэщ
1339 гъэм Москва Кремлым жыгейм къыхэщIыкIа и блынхэр зэтелъхьэн щIадзащ.
1735 гъэм ягъэжащ Пащтыхь-тхьэгъушыр.
1935 гъэм СССР-м щагъэуващ «ЩIыхьым и Дамыгъэ» орденыр.

         Псы щIыIум щес бабыщ, къаз щыр цIыкIухэм уакIэлъыплъыныр гухэхъуэгъуэщ: зы мэскъалкIэ лъэныкъуэкIэ иримыхьэкIыу ахэр анэм и ужьым итщ. Дауэ зэи зызымыхъуэж апхуэдэ мардэм тетыныр абыхэм къазэрехъулIэр?

ЩIэныгъэлI физикхэм дызэрыщагъэгъуазэмкIэ, жэуапыр гидродинамикэм и хабзэхэм къазэрыпэщIэуэр япэм иту кIуэ анэм зэтреубыдэри, абы и ужьым ит и шырхэм я къарур хъума мэхъу.

Гупышхуэ зэрыгъэхъуа къуаргъхэм нэхумыщым зыщаIэткIэ, кхъухьлъатэ къэтIысым хуэдэу, макъышхуэ ящI икIи гурыIуэгъуейкъым ар электрокъарум и зы лIэужьыгъуэу зэрыщытыр. Иужьрей зэманым дунейпсо щIэныгъэлIхэм я деж гулъытэ лей щигъуэтащ къуалэбзухэмрэ къэзылъэтыхь бадзэ лIэужьыгъуэхэмрэ къагъэхъу электрическэ губгъуэхэм я зэхъуэкIыныгъэ мащIэми дунеймрэ щIыуэпсымрэ къазэрыпэджэжым.

Мыщэхуэным и дунейпсо махуэщ

1861 гъэм Урысейм и император Александр ЕтIуанэм и унафэкIэ Министрхэм я Совет къызэрагъэпэщащ.

1927 гъэм Москва къыщызэIуахащ Опереттэм и къэрал театрыр.

1956 гъэм КПСС-м и ЦК-м унафэ къищтащ балъкъэр, къэрэшей, къалмыкъ, ингуш, шэшэн лъэпкъхэм я автономиер зэфIэгъэувэжыным теухуауэ.

1729 гъэм къалъхуащ урыс дзэзешэ цIэрыIуэ, генералиссимус Суворов Александр.

♦1965 гъэм СССР-м и Кинематографистхэм я союз къызэрагъэпэщащ.

♦1794 гъэм къалъхуащ адыгэ еджагъэшхуэ, тхыдэдж, филолог, узэщIакIуэ Нэгумэ Шорэ.

♦1920 гъэм къалъхуащ адыгэ усакIуэ цIэрыIуэ, зэдзэкIакIуэ, щIэныгъэлI КIуащ БетIал.

♦1947 гъэм къалъхуащ усакIуэ, журналист, зэдзэкIакIуэ Уэрэзей Афлик къыщалъхуа махуэщ.

♦Филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор, тхакIуэ ХьэкIуащэ Мадинэ къыщалъхуа махуэщ.

 ЩэкIуэгъуэм и 19-р Урысейм и ракетэдзэхэмрэ артиллериемрэ я махуэщ
Урысейм и Ракетэдзэхэмрэ артиллериемрэ я махуэр хухэхащ къэралым и шынагъуэншагъэмрэ зыхъумэжыныгъэмрэ хъумэным ехьэлIауэ къулыкъу зыщIэхэр гъэлъэпIэным абыхэм я пщIэр Iэтыным. А махуэм и къежьапIэм дэ къытхутепсэлъыхьауэ щытащ артиллерист-зенитчик Пщыбий СулътIан.
Махуэ лъапIэр щэкIуэгъуэм и 19-м щIытраухуам щхьэусыгъуэ хэха иIэщ. 1942 гъэм и апхуэдэ махуэращ Дзэ Плъыжьым фашистхэм я ебгъэрыкIуэныгъэм къыщыщIидзауэ щытар.

Къуэхэм я дунейпсо махуэщ
Урысейм щагъэлъапIэ Психологхэм я махуэр
1933 гъэм къалъхуащ Мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м и академик, КъБР-м мэкъумэш хозяйствэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Уэлджыр Мушэхьид.
1940 гъэм къалъхуащ Физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик, КъБР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым и Къэрал саугъэтыр зрата Шыбзыхъуэ Азэмэт.