ООН-м 2022 - 2032 илъэсипщIыр хэкурысхэм, щIыналъэм къыщалъхуахэм я бзэхэм зыкърагъэIэтыжыным теухуауэ зэрыщытынумкIэ унафэ къищтащ.
«Къэрал псоми япэ диту, дэ а илъэсипщIыр зэретхьэкIыну щIыкIэм епха унафэ пыухыкIа къэтщтакIэщ, - жиIащ Лъэпкъ IуэхухэмкIэ федеральнэ агентствэм и унафэщI Баринов Олег Къэрал Думэм и «Правительствэм и сыхьэт» зэхуэсым къыщыщыпсалъэм. - Псом хуэмыдэу гулъытэшхуэ хуэтщIынущ лъэпкъыбзэхэр бжыгъэр зи тегъэщIапIэ IэмэпсымэхэмкIэ зэдгъэпэщыным. Къэралым лъэпкъыбзэхэм защIегъакъуэ, IэмалыщIэхэр зэрегъэуIу, итIани, жэуаплыныгъэр нэхъ зытехуэр бзэм ирипсалъэхэрщ. Бжыгъэр зи тегъэщIапIэ Iэмэпсымэхэр зэи жьэм къыжьэдэкIа бзэ къабзэм и пIэ пхуигъэувэнукъым».
Иджы нэхъ гурыIуэгъуэ мэхъу иужьрей зэманым Къэрал Думэм и депутатхэм «инджылызыбзэм дыхуейкъым, ди лъэпкъыбзэхэр дывгъэджыж» жаIэн щIыщIадзам и щхьэусыгъуэр. «Ди бынхэр хэдгъэзыхьурэ, инджылызыбзэкIэ зекIуэ щэнхабзэ пхэнжым худоунэтI. ИтIанэ «къытхуешэлIэжыркъым, дызрапэсыжыркъым» жытIэурэ дотхьэусыхэ», - жиIэри, япэу а къыхуеджэныгъэр утыку къизыхьар дагъыстэн депутат Хамзаев СулътIанщ. Инджылызыбзэр ирамыджыххэ жиIэркъым Хамзаевым, ауэ абы хуэдэ дыдэу китаибзэри, испаныбзэри, хьэрыпыбзэри, къинэмыщI бзэ бейхэри зрагъащIэмэ, нэхъыфIу къелъытэ. Инджылызыбзэм и пщIэр иныIуэу къызыщыхъухэм язу къыщIэкIащ Къэрал Думэм и УнафэщI Володин Вячеслави. «ИIэ, ди лъэпкъыбзэхэр дывгъэджыж, ахэр зэпызыщIэ бзэхэр, псалъэм папщIэ, китаибзэр зэдвгъэгъащIэ. Инджылызыбзэр лIащ. ЗэфIэкIащ абы и Iуэхур, и зэманри икIащ», - жиIащ абы.
Ауэрэ бзэм теухуа нэгъуэщI хъыбари къэIуащ. Мэзкуу дэт школиплIым, фокIадэм и 1-м щегъэжьауэ, африканыбзэхэр щаджыну унафэ къащтащ. МГУ-м Азиемрэ АфрикэмкIэ и институтым и унафэщI Маслов Алексей зэрыжиIэмкIэ, япэу сабийхэм я бзэгур зыхуакъутэнур «суахили», «амхар» жыхуаIэ африканыбзэхэрщ.
Инджылызыбзэри африканыбзэхэри дунейм упызыщIэ Iэмэпсымэщ, лей зыри яхэткъым. Ауэ мы псалъэмакъыр щIетшэжьар нэгъуэщIт. Апхуэдиз зэхъуэкIыныгъэфIхэр ди нэгум зэрыщызэблэжым хуэдэу, адыгэбзэр бзэ лъэрызехьэхэм «яхудэнэцIейуэ» къызэрынэрщ дигурэ ди щхьэрэ зэзыгъэбгъэжыр. А щытыкIэм дыкъызэрикIын Iэмали къытхуэлъагъуркъым.
АдыгэбзэкIэ дыщыпсалъэкIэ урысыбзэ къыхэдмыгъэхьэу щIэмыхъур сыт? «Пасэреифэ», «щIэныгъэншафэ» къыттемыуэн папщIэкъэ? Узэпсалъэ цIыхухэм я нэхъыбэр къыдэзыхьэхыр е Iузыгъэщтыр къэбгъэсэбэп псалъэхэм я къарурщ е я къарууншагъырщ. Псэлъэгъум и гум унэсын плъапIэм укъипсэлъыкIмэ, жыпIэр псэ къабзэм къызэрипхым и щыхьэту, узытепсэлъыхьым и цIэ дыдэр къыболъыхъуэ. Губзыгъафэ, цIыхуфIыфэ къыттеуэну дызэрыхуейри хохьэ зы бзэм и къэухьым димыбэкъукIыу мыхъуну къытфIэзыгъэщI щхьэусыгъуэхэм. Ар нэрылъагъу дыдэ ещI адыгэбзэ зымыщIэ сабийхэм дазэрепсалъэ бзэхэм дащыхэдэкIэ. «Щхьэхуимыту и бзэм утохьэ», - жеIэ адыгэбзэ зыщIэ, итIани, и быным хамэбзэкIэ епсалъэ анэм. Пэжщ, мыхьэнэ зиIэр сабийм зыхищIэр, къыгурыIуэр е къыгурымыIуэр аращ. Ауэ анэм нэхърэ нэхъ тыншу зызыдэбгъэш цIыху щыIэ, уцIыкIуху?
Хамэбзэр зыгъэпэрыт хэкупсэхэм я жагъуэ дыдэ мэхъу анэдэлъхубзэ зэрамыщIэр щраудэкIкIэ. «Си адэ-анэр хущIыхьакъым», «Iэмал сиIакъым» жызыIэхэм нэхърэ нэхъ гуащIэу ныкъуакъуэ куэдми урохьэлIэ. Дауи, и анэдэлъхубзэр зыщIэж цIыху мыщIагъуи хамэбзэм къыхэтэджыкIа хэкупсэ псэ къабзи урихьэлIэнущ. Iэпхъуэнымрэ щIыпIэ хъуэжынымрэ тещIыхьа иджырей псэукIэми уи гукъыдэжкIэ къыхыумыха куэдым урехулIэ. Ауэ нэхъыбэжу «зыгъэурысыбзэн - зыгъэинджылызыным» уезыхулIэр анэдэлъхубзэри абы къигъэщIа псэукIэ хабзэри гулъэф пхуэхъуу къыпщызыгъэхъу зыкъыфIэщIыжыкIэрщ.
«Сыт сызыхигъэкIыжыр адыгэбзэкIэ сызэрымыпсалъэм?» - жеIэри зоупщIыж пщIым ящыщу бгъур. УзыхэкIыжыр уи псэрщ, нэрымылъагъуу укъэзыхъумэ лъэпкъ гупсысэкIэрщ, «укъыщамыцIыху ущылъапIэкъым» щыжаIа щIыналъэрщ, абы «ХэкукIэ» ущIеджэж адэ-анэр щыбгъуэта дунейрщ.
Анэдэлъхубзэм и IуэхукIэ щыхупIэм дызэрыбгъэдэтыр абы ирилажьэхэм нэхърэ нэхъ гуащIэу куэдым зыхащIэ къыщIэкIынкъым. Хамэбзэ къыхыумыгъэхьэу, адыгэбзэкIэ фIэкIа умыпсалъэмэ, е упасэрейщ, е къэралым угуэкIыну уоныкъуакъуэ, е жьы ухъуащ. Бзэри газетри цIыхубэр зэзыгъэуIу Iэмэпсымэщ. Ауэ лъэпкъыбзэкIэ къыдэкI газет-журналхэми езы бзэми къызыкъуахыпхъэ къарур ягъуэтын папщIэ, ахэр псоми яIэрыхьэу, зыIэрыхьэ псоми къагурыIуэу, утыку ихьэрей, пщIэ зиIэ цIыхухэр абы ирипсалъэу щытын хуейщ. Уи нэхъыжьи уи къуэдзи адыгэбзэкIэ зыри къажьэдэмыкIмэ, уи нэхъыщIэр дауэ абы зэрехъуэпсэнур? Къэралым сытри къытхуищIэну зэрыхьэзырыр къыдеIуэкI зэпыт. Ауэ ищхьэкIэ зи цIэ къыщитIуа Бариновми жиIащи, «жэуап зыхьыр бзэм ирипсалъэхэрщ».
«Бзэ куэд зыщIэ цIыху губзыгъэ къыхэкIмэ нэхъыфIкъэ, адыгэбзэ закъуэм ирипсалъэ цIыху къэухьыншэ, быдэ, бзаджэ, щхьэзыфIэфI къыхэкI нэхърэ?» - жаIэу зэхыбох «иджырей» мамэхэм. Дэри а упщIэращ зи жэуап къэтлъыхъуэр. И анэдэлъхубзэм иримыпсалъэ цIыхум и гъэсэныгъэр нэгъуэщIыбзэм ирыригъэкъур пэж? «Хэт фи адыгэбзэм хуейр?» - жыбоIэри, нобэ «Адыгэ псалъэм» щIэптыну сом щийм ущосхь. Пщэдей лъэпкъгъэкIуэд зращIылIа лъэпкъым къыхэкIа уи щIэблэм «езым и псэм фIэфIу» Хэкур ебгынэ. Аращи, «къуршыжьхэм къыхуэбэнэн» сабии, абыхэм ятетхыхьыжын усакIуи, ятхар къызыгурыIуэн тхылъеджи щыIэжкъым.
