Фолкнер Уильям и чэнджэщхэр

            Илъэс  едгъэжьэжым  дигу  къигъэкIыж   илъэс  бжыгъэхэм  язщ американ  тхакIуэ  Фолкнер Уильям  и  илъэси  125-р.  1949  гъэм литературэмкIэ  Нобель  и  саугъэтыр  къэзыхьа  романытх  цIэрыIуэм, ди  жагъуэ зэрыхъущи,   и  зы  IэдакъэщIэкI  иджыри  къэс  ди  анэдэлъхубзэм  къытхуигъэзэгъакъым.

          Америкэм  и  Миссисипи  штатым  хохьэ Фолкнер къыщалъхуа Нью-Олбани  къалэ  цIыкIур.  Зы  тхакIуи  хьэзыру   уафэм   къехуэхыркъым, дауи.  Фолкнер  и  адэр  гъущI  гъуэгу  станцым  щылажьэрт. А  гъущI гъуэгур   езыгъэщIар    «Мемфис и  розэр»  романыр  зи  IэдакъэщIэкI  щIалэм  и  адэшхуэрт.  МыIейуэ  школым  щеджа  езы  щIалэм  курыт  еджапIэр  къиухыфын  хуэдэу,  балл   бжыгъэ  хурикъуакъым. Абы къыхэкIыу, армэм  дэкIын  хуей хъуащ.  1918  гъэм  япэ  дунейпсо зауэм  хэтын  папщIэ,  Уильям  кхъухьлъатэзехуэхэр  щагъэхьэзыр  еджапIэм  щIагъэтIысхьа щхьэкIэ,  еджэн  имыух щIыкIэ,  мамырыгъэр  текIуэри,  къыпэщIэхуэ  лэжьыгъэр  игъэзащIэу  зыкъомрэ  псэуащ.  И гъащIэ  гъуэгум  къызэрыхэщыжымкIэ, хущIыхьэгъуэкIэ  университетым  екIуалIэурэ  дерс  гуэрхэр  къыщIиха  фIэкIа,  щIалэм  щIэныгъэ  зэуIуа   зригъэгъуэтауэ  щыткъым. ГъащIэр  езыр  кIэ  зимыIэ  дерскъэ?   Фолкнер  тхэн  щыщIидзар  езым  и  лъэпкъэгъу  тхакIуэ  нэхъыжь  Андерсон  Шервуд   цIыхугъэ  къыхуэхъуа  иужькIэщ.  ЗэрыцIыкIурэ  зыгуэрхэр  итхыу  къекIуэкIа  щIалэм  тхакIуэ  балигъым  чэнджэщ  къритащ, япэрауэ,   прозэм  зритыну.  ЕтIуанэрауэ, езым  хэт  нэхъри  нэхъыфIу  ицIыху  Америкэ Ипщэм  гъащIэр  зэрыщекIуэкIым  тетхыхьыным  тригъэгушхуащ.  Апхуэдэ  щIыкIэу дунейм  къытехутащ  зыщIыпIи   щымыIэ, Фолкнер  и  лIыхъужьхэр  щыпсэу  Йокнапатофэ  щIыналъэр.  Ауэ  утыку  къызэрихьар «Сэлэт  саугъэт»  романымкIэщ.

         «Сыкъеджэн  хуейуэ  къыспимыубыдынумэ, къытрадзэну  редакцэм сахугурыIуэнщ», - жиIэри,  Андерсон  и  фIыгъэкIэщ  Фолкнер  и  япэ тхылъым  гъуэгу  зэригъуэтар.  Нэхъ  цIэрыIуэ  зыщIа «Iэуэлъауэмрэ губжьымрэ»  романыр  зытеухуар  Америкэм  хужьхэмрэ фIыцIэхэмрэ зэрыщызэпэщIэтарщ.  ГъэщIэгъуэныр  сыт жыпIэмэ, Фолкнер и тхылъхэр  япэщIыкIэ  нэхъыбэу  зигу  ирихьыр  критикхэрат, цIыхубэм я  дежкIэ  ахэр иджыри  гугъут  икIи  къеджэгъуейт.  

        Романым   нэхърэ  мынэхъ  мащIэу  Iуэтэжхэр  и   куэдщ  Фолкнер. Абы теухуауэ  интервьюхэм  я зым  щыжиIэр  гъэщIэгъуэнщ: «ТхэкIэ Iэзагъым и лъагапIэр  усэрщ. НэгъуэщIу  жыпIэмэ, цIыхум  япэщIыкIэ  усэм зрепщытри, зэрыхуэмытхыр  къыгуроIуэ. ИтIанэ  жиIэну  зыхуейр Iуэтэжым  иригъэзэгъэфмэ,  йоплъ. Ари  къемыхъулIэмэ, итIанэщ романхэм  зыщритыр.  Сэри  «усакIуэ  къызыхэмыкIа  тхакIуэ»  къысхужыпIэ  хъунущ.

Си  щIалэгъуэм  усэ  стхыну сыхэтащ, ауэ  усакIуэ къызэрысхэмыкIынур къызгурыIуэри,  романым сыпэрыхьащ». 

         Дунейм зи цIэ къытенахэм я нэхъыбэр лъагъуныгъэ насыпыфIэм  хэпсэукIауэ  къыщIокI. Фолкнер  игу  зыкIэрыпщIа  пщащэм  ар нэгъуэщIым дэкIуэу  къыбгъэдэкIыжыху пэплъэри, сабиитIи  зэдагъуэтащ. Хъыджэбз цIыкIуитIым  я зыр  сабийуэ  дунейм ехыжащ.  

         Зэгуэрым Кеннеди Джон, американ  президентым,  Фолкнер  пшыхьым иригъэблэгъат.  «Сэ  жьыIуэ  сыхъуащ, - къажриIащ  Фолкнер хъыбарегъащIэхэм. -  СымыцIыху  гуэрым   сыдэшхэн  папщIэ,  апхуэдиз  зи  кIыхьагъ  гъуэгуанэ  схузэпычынукъым». 

          ГушыIэ дахэ  зыхэлъ  тхакIуэм  жиIэрейт:

         «Сэ  къысхурагъэхь тхыгъэхэр  лIэужьыгъуитIу  бгуэш  хъунущ. Зы   гупыр  тхэкIэ  зымыщIэ  цIыхухэм, сызэрыцIэрыIуэм  игъэбэлэрыгъыу,  ахъшэ си куэду къызыфIэщIхэм къысхуатх, щIыхуэкIэ  къызэлъэIуу.  И фIэщу  и  къалэным пэрыт  тхакIуэу сыщыщыткIэ, гурыIуэгъуэщ  сэ ахъшэ зэрызимыIэр.  Адрей  тхыгъэхэр  тхэкIэ  зыщIэхэрщ  къысхуэзытхыр. Абыхэм   тхэкIэ  зэрызмыщIэр  къызгурагъаIуэ».

            Фолкнер и  тхылъым къеджа гуэр тхьэусыхэрт:

           - ЩIыунэ  къэстIа  фIэкIа  сщIэркъым.  Бэлыхьышхуэ  стелъу аргуэру седжэжащ,  итIани  зыри  къызгурыIуакъым.

          - Iэмал  имыIэу зэ  къеджэж, - иритащ абы жэуап ныбжьэгъум. - Нэхъ мащIэ дыдэу  плIэ  укъемыджауэ,  къыбгурыIуэнуIакъым.

           Фолкнер  Нобель  и  саугъэтыр  къыщратым,  жиIам  щыщи  дыкъевгъаджэт:

            «Сыт  ди  зэманым  тхэ  щIалэхэмрэ  хъыджэбзхэмрэ  зи  гум зизышхыхьыж  цIыхум  и  гукъеуэхэм  я  щIыб щыхуагъэзар? А  гу зэныкъуэкъужым  и  закъуэщ  мыхьэнэ  зиIэ  литературэ  къэзыгъэщIыфынур.  НэгъуэщI зыгуэрым  утетхыхьу  хьэзаб  щIэпшэчыни,  пщIэнтIэпс щIипкIутыни щыIэкъым».  

            «Шынэм  нэхърэ  нэхъ  напэтех  зыри  щыIэкъым, - жеIэ  адэкIэ тхакIуэм -   ЦIыхум   и  пасэрей  хъуэпсапIэхэу  лъагъуныгъэмрэ  напэмрэ, гущIэгъумрэ  гушхуэныгъэмрэ,  цIыхум  и  пIэ  зигъэувэнымрэ  уи  щхьэ  уебэкъуэфынымрэ  къэгъэнауэ,  адрей  псори тхакIуэм  и лэжьакIуэ пэшым щIэгъэкъэбзыкIын хуейщ».