И IуэхущIафэхэр инт

Атэбий Мыхьэмэт ЧыцIбатыр и къуэр 1915 гъэм гъатхэпэм и 22-м Шэрэдж щIыналъэм хыхьэ Жэмтхьэлэ къуажэм къыщалъхуащ. 1930 гъэм щыщIэдзауэ «Мэзхъурей», иужькIэ «Москва» хъужа колхозым Iэхъуэу щылэжьащ. 1937 гъэм советыдзэм дашащ. Польшэм щекIуэкIа зауэм, 1939 гъэм КъухьэпIэ Украинэм, совет-фин зауэхэм хэтащ. 1940 гъэм и щэкIуэгъуэ мазэм къагъэкIуэжа нэужь, щалъхуа къуажэжьым игъэзэжащ, абы дэта «Заря коммунизма» колохозым токару щылэжьащ.

Хэку зауэшхуэм щIидза нэужь, Атэбийр аргуэру дзэм ираджэж. Зауэр и кIэм нэблэгъэху шоферу хьэлъэзешэ, машинэ псынщIэхэм исащ. Сталинград, 4-нэ, е 3-нэ Ипщэ Украин фронтхэм, 1-нэ, 3-нэ Белорус фронтхэм хэту зэуащ. ЛIыгъэ къигъэлъэгъуахэм папщIэ Атэбийм къыхуагъэфэщауэ щытащ Вагъуэ Плъыжь орденымрэ медалхэмрэ. Зауэм хиха ныкъуэдыкъуагъэм папщIэ дзэм къыхагъэкIыж 1945 гъэм и жэпуэгъуэ мазэм.

Орденыбгъэу Хэку зауэшхуэм къикIыжа старшинар и сэлэт шырыкъур лъимых щIыкIэ колхозым и председателу хахат. ЛIы губзыгъэм ищIэрт къыхуащIа дзыхьыр зыхуэдэр. Нэмыцэхэм жылэр зэтракъутат, хозяйствэр яхъунщIат. Псом япэ абы щыщIидзащ хабзэ ткIий гъэувыным. А зэманым колхозым жэм къашу I00, шыуэ 4, мэлу 200 иIэжу арат.

1946 гъэм Атэбийм лэжьыгъэм щызыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм папщIэ къыхуагъэфащэ Вагъуэ Плъыжьыр. 1947 гъэм колхозым гектари 150-м нэблагъэм гектар къэс нартыхуу центнер 62-рэ къытрех, абы къищынэмыщIауи гъавэу игъэхьэзырын хуейм и планыр проценти 140-кIэ зэригъэзэщIам къыхэкIкIэ, абы къыхуагъэфащэ Лениным и орденыр.

1950 гъэм партым и райкомым и унафэкIэ, Атэбий Мыхьэмэт Зэрэгъыж къуажэм и колхозым и унафэщIу ягъакIуэ. Зи Iуэхур мыщIагъуэу щыта колхозыр абы фIы дыдэу къызэрегъэпэщыж, уеблэмэ Совет (Шэрэдж) щIыналъэм увыпIэ нэхъыщхьэхэр щиубыду хуожьэ. Атэбийри, езыр къыщалъхуа къуажэм, здэщыIа колхозым егъэзэж.

Илъэс зыбгъупщI дэкIа иужь, Совет районым щыIэ «Москва» колхозыр яIэту хуежьащ, республикэм щыпашэхэм яхыхьащ. 1960 гъэм кIэртIоф, гъавэ бэв дыдэ къызэрырахьэлIам, ахэр куэду къэралым зэрыращам къыхэкIыу абы и колхозхэт 39-м Хэкум и нагъыщэхэр, езы Мыхьэмэтрэ, звено унафэщI Дохъушокъуэ Къалэрэ Ленин орденыр къыхуагъэфэщащ.

Мыхьэмэт япэкIэ плъэуэ, акъылыр и лъабжьэу Iуэхухэр къызэрызэригъэпэщым колхозыр нэхъри ирегъэфIакIуэ, къуажэр зэIузэпэщ дохъу. ИкIи апхуэдэ зэфIэкI зэриIэм папщIэ 1985 гъэм Атэбий Мыхьэмэт Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр къыфIащащ.

Атэбий Мыхьэмэт лIэщIыгъуэ ныкъуэкIэ колхозым и унафэщIу лэжьащ. Абы зигъэпсэхуну тIысыжащ 1987 гъэм и щIышылэ мазэм. А зэманым ирихьэлIэу Атэбийр зи пашэу щыта колхозым ахъшэу иIащ сом мелуани 9.500-рэ. А зэманым ар ахъшэшхуэт. Илъэсым колхозым къыIэрыхьэрт сом мелуаным нэблагъэ. Iэщышхуэу ягъашхэхэм я бжыгъэр 5000-м, мэлу 2150-рэ, шыуэ 410-рэ яIэт.

Атэбий Мыхьэмэт ЧыцIбатыр и къуэр 1999 гъэм жэпуэгъуэм и 11-м дунейм ехыжащ.

ГъащIэшхуэ имыIами, хузэфIэкIар куэдщ

Къэбэрдей-Балъкъэрыр къызэрызэрагъэпэщрэ къикIуа гъуэгуанэм уриплъэжмэ, республикэм и зыужьыныгъэм Ахъмэт Мусэбий хуэдэу зи гуащIэ хэзылъхьа куэд бгъуэтыну къыщIэкIынкъым. ГъащIэ кIыхь имыIами, абы илэжьа псор зылI хузэфIэкIыну фIэщщIыгъуейщ.

Ахъмэт Мусэбий ХьэпIытIэ и къуэр 1922 гъэм Кэнжэ къуажэм къыщалъхуащ. Хэку зауэшхуэр къэхъея нэужь фронтым дэкIащ. Ар хэтащ 32-нэ армэм, бийм пэщIэтащ взводым и командиру, офицеру. Къэмылэнджэжу фашистхэм зэрезэуам и щыхьэтщ абы кърата Вагъуэ Плъыжь орденыр, медалхэр. Зауэм къыщикIыжар 1947 гъэрщ. И адэжь щIыналъэм къызэрысыжуи лэжьапIэ къратащ. ЯпэщIыкIэ комсомол Iуэхум пыщIауэ щытащ. Жыджэру зыкъэзыгъэлъэгъуа щIалэм иужькIэ къыхуагъэфэщащ парт IэнатIи. 1952 гъэм абы и пщэ далъхьэ жэуапышхуэ зыпылъ къалэн: илъэс 30 фIэкIа мыхъуауэ, партым и Шэджэм райкомым и япэ секретару хах.

ЛIыхъужьхэм я лIыхъужьщ жыпIэ хъунумэ, ар Мусэбий хуэфащэщ. Мусэбий къызэрыгуэкIыу зэи щытакъым. Щысабийм шы дэгъуэхэр къигъэхъуурэ, гъунапкъэхъумэхэм яхуригъашэурэ, и цIэр Iуауэ щытащ. И ныбжь нэсри, Хэку зауэшхуэм и япэ махуэм щыщIидзэри, иухыху лIыгъэ зэрихьэу хэтащ. 1952 гъэм щIидзэри, абы илъэс куэдкIэ IэнатIэ зэмылIэужьыгъуэхэм парт лэжьыгъэ щигъэзэщIащ. Абы щыщу илъэс 23-кIэ партым и Шэджэм, Бахъсэн, Аруан райкомхэм я япэ секретару лэжьащ. Ахъмэтыр ягъакIуэрт Iуэхур щызэкIэлъымыкIуэхэм, ар къиIэтыжыну. ИкIи ар къехъулIэрт.

1974 гъэм республикэм и мэкъумэш хозяйствэр зыхуэныкъуэ техникэ и лъэныкъуэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ и председателу ягъэув. Абы щригъэщIа базэшхуэр къигъэна фэеплъ къомым ящхьэжщ. А лэжьакIуэшхуэм республикэм хуищIа Iуэхугъуэ инхэр къалъытэри, 1966 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и УнафэкIэ Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэр къыфIащауэ щытащ.

Ахъмэт Мусэбий дунейм ехыжащ 1983 гъэм. Абы и цIэр зэрехьэ Кэнжэ къуажэм и уэрам нэхъыщхьэхэм ящыщ зым.

И IэщIагъэм хуэIэижьт

Къэбэрдей-Балъкъэрым электроннэ прибор щIыным елэжь и промышленностым къыгуэхыпIэ имыIэу епхащ Ахъуэхъу Анатолэ Хьэжмусэ и къуэм и цIэр. Ахъуэхъу Анатолэ 1929 гъэм мэлыжьыхьым и 17-м Налшык къыщалъхуащ, школыр къыщиухащ. ИужькIэ абы ехъулIэныгъэкIэ къиухащ Киев дэт политехникэ институтыр. 1951 гъэм Киев дэт механическэ заводым слесарь-зэпкърылъхькIуэу лэжьэн щыщIидзащ.

1958 - 1963 гъэхэм инженеру, «Молибден» рудникым и унафэщIым и къуэдзэу, Тырныауз вольфрам-молибден комбинатым и механик нэхъыщхьэу щытащ.

1963 - 1964 гъэхэм Тырныауз дэт, вольт лъахъшэхэм ирилажьэ Iэмэпсымэхэр къыщIэзыгъэкI заводым и унафэщIщ. 1964 гъэм къыщыщIэдзауэ Налшык дэт «Телемеханика»-м щолажьэ.

Киев дэт политехническэ институтым и «Автоматикэмрэ телемеханикэмкIэ» къудамэр 1966 гъэм, Москва дэт инженер-экономикэ институтыр 1967 гъэм къеух.

1976 - 1986 гъэхэм Налшык дэт «Телемеханикаэ»-м и генеральнэ директорщ.

1986 гъэм Ахъуэхъум дзыхьышхуэ кърагъэзауэ щытащ. Ар ягъэуващ «Севкавэлектронмаш» Къэбэрдей-Балъкъэр производственнэ зэгухьэныгъэм и генеральнэ директору.

СССР-у щыта къэралыгъуэшхуэм и щIыналъэ псоми, нэгъуэщI къэрал куэдми яIэрыхьэрт объединенэм и продукцэр икIи пщIэшхуэ къыщыхуащIырт. Электроникэм, прибор щIыным я IэнатIэм зегъэужьыным щиIэ зэфIэкIым икIи илъэс куэд лъандэрэ и къару емыблэжу зэрылажьэм папщIэ Ахъуэхъум къыхуагъэфэщауэ щытащ Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь, «РСФСР-м щIыхь зиIэ машинэщI» цIэ лъапIэхэр.

Ахъуэхъу Анатолэ Хьэжмусэ и къуэр дунейм ехыжащ 2019 гъэм щIышылэм и 9-м. Абы къигъэна лъэужь дахэр мыкIуэдыжынщ.