Иджырей щIалэгъуалэм ящыщ куэдым къыбжаIэфынукъым ЛУГ-р зищIысыр. Ауэ абы теухуа тхылъ, дэфтэр, сурэт куэд къытхуэнащ, лIэщIыгъуэм иджырей щIэблэм зрагъэцIыхуну хуеймэ. Ауэ а псоми хуэмейуэ «Интернет»-м хъыбар къыщызылъыхъуэу еса щIалэхэмрэ пщащэхэмрэ я фIэщ хъуну пIэрэ Кавказ Ищхъэрэм щIэныгъэ щызэгъэгъуэтыныр гугъу дыдэу зэрыщызэфIэувар? Абы папщIэ Iэмал зыри щымыIэу щытауэ жыпIэ хъунут а зэманым.
Совет властыр щызэфIэува япэ илъэсхэм щегъэжьауэ щIэныгъэншагъэр гъэкIуэдэным, цIыхухэр еджэныгъэм къыхуеджэным иужь ихьащ. Абы папщIэ классхэр, школхэр, тхылъеджапIэхэр къызэрагъэпэщырт. А псом ятекIуэжыну Iэмалу къагупсысащ - Ленин еджапIэ къалэ цIыкIур. Абы коммунэшколхэмрэ совпартшколымрэ хиубыдэрт. ЛУГ-м щагъэхьэзырт парт, совет IуэхущIапIэхэм, зэгухьэныгъэхэм, предприятэхэм, къулыкъущIапIэхэм щылэжьэн лъэпкъ интеллигенцэр.
1925 гъэм щегъэжьауэ, зэманым къигъэув къалэнхэм япкъ иткIэ, Ленин еджапIэ къалэ цIыкIум и убзыхукIэм зрагъэхъуэжри, мыпхуэдэ егъэджэныгъэ къудамэхэр къыщызэIуах: мэкъумэшымкIэ, кооперацэмкIэ, педагогикэмкIэ, медицинэмкIэ, IэщIагъэ зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ техникумхэр, щIэныгъэншагъэр щагъэкIуэд школ, Пионерхэм я унэ. 1926 гъэм техникумыр IэщIагъэ щрагъэгъуэт-техническэ школу зэрахъуэкIыжауэ щытащ. КооперацэмкIэ техникумым къудамитI иIэт: къызэгъэпэщакIуэ-хозяйственнэ, кооперативнэ-товароведенэ. Ремесленнэ-кустарнэ техникумым IэщIагъихым щыхуагъэхьэзырт, педагогикэмкIэ техникумым школакIуэхэр щрагъаджэрт, зи школ кIуэгъуэ мыхъуахэр щагъасэ къудамитI хиубыдэрт.
Властыр щызэфIэувэ илъэсхэм гулъытэшхуэ хуащIырт цIыхубзхэр егъэджэным. ЛУГ-м къыщызэIуаха, щIэныгъэншагъэр гъэкIуэдынымкIэ школым нэхъыбэу екIуалIэр бзылъхугъэт, ахэр дэным, бзэным хуагъасэрт. Апхуэдэуи Къэбэрдей-Балъкъэр исполкомым 1925 гъэм фокIадэм и 10-м къыдигъэкIа унафэм ипкъ иткIэ, ЛУГ-м хагъэхьащ щIыналъэ мэкъумэш школиплI: къэбэрдей-цIыкIу, аруан, бахъсэн, балъкъэр къудамэхэр. Ар интернатым ещхьт, илъэсиблкIэ щрагъаджэрт. Ауэрэ къалэ цIыкIум зи адэ-анэ зимыIэж сабийхэм ящыщу 30 щрагъаджэ мэхъу. Мыхьэнэшхуэ иIэу лэжьэн щIедзэ Пионерхэм я унэми.
Архивым къыхэна дэфтэрхэм къызэрыщыгъэлъэгъуамкIэ, ЛУГ-м илъэс къэс зиужьурэ макIуэ, къыщIэтIысхьэр нэхъыбэ мэхъу. 1923 - 1924 гъэхэм Ленин еджапIэ къалэ цIыкIум егъэджакIуэ 15 щылажьэрт, ныбжьыщIэ 150-рэ щеджэрт, 1924 - 1925 гъэхэм егъэджакIуэхэм я бжыгъэр 32-рэ ирикъуащ, еджакIуэхэр 264-рэ хъуащ; 1925 - 1926 гъэхэм егъэджакIуэу 75-рэ щылажьэрт, сабийуэ 1015-рэ щIэст.
А лъэхъэнэм егъэджакIуэхэм ирагъэкIуэкIа лэжьыгъэр къызэрымыкIуэу инт икIи гугъут. Егъэлеяуэ жэуаплыныгъэ ин пылъу пэрытт ахэр лэжьыгъэм. Дауи, щIэныгъэншагъэр гъэкIуэдыным зэрыхуежьэу занщIэу псори къайхъулIакъым. Япэ дыдэу къыщIагъэкIахэм щIэныгъэшхуэ зэрамыгъуэтар езыхэм къагурыIуэжырт. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, зэреджэр мазищ къудейт, зыхуеджэр нэрылъагъуу къыщыгурагъэIуэн сыхьэт бжыгъэ яIэтэкъым. ИужькIэ къэзыуха курсантхэм дагъуэ яхуэпщIыфынутэкъым. Абыхэм а лъэхъэнэм щыIа мардэхэм изагъэ щIэныгъэ ирагъэгъуэтат.
Зэман докIри, Ленин еджапIэ къалэ цIыкIум и лэжьэкIэм зэхъуэкIыныгъэхэр халъхьэ. ЕгъэджакIуэхэр зыхэт комиссэхэр къызэрагъэпэщ. КъищынэмыщIауэ, къыщIагъэкIыу IэнатIэ ува щIалэгъуалэм я лэжьыгъэр я нэIэ щIагъэувэ. Ар сэбэп мэхъу курсантхэр сыт и лъэныкъуэкIи лэжьыгъэм хагъэгъуэзэнымкIэ. ЛУГ-м и еджакIуэхэм сытым дежи и нэIэ ятригъэтщ, апхуэдэ щIыкIэкIэ, Къэбэрдеймрэ Балъкъэрымрэ я къуажэхэм, жылэхэм нэхъ япыщIа мэхъу. Курсантхэм цIыхубэм хахьэ щIэныгъэр, Iэзагъыр.
ЛУГ-м 1926 гъэм япэу къыщIигъэкIар Совпартшколым и курсантхэрщ. Парад къызэрагъэпэщауэ щытащ абы щыгъуэ. Шэч къытомыхьэу жыпIэфынущ а гъэм къэзухахэр IэщIагъэлI ахъырзэман хъуауэ. Ахэр хуабжьу егугъурт ныбжьыщIэхэм цIыху нэсрэ IэщIагъэлI Iэзэрэ къахэщIыкIыным. Курсантхэм егугъурт партым хыхьэн цIыху зэпIэзэрыт, акъылкIэ жан, IуэхукIэ Iэрыхуэ къахэкIын папщIэ.
ЩIалэгъуалэми мурадхэр я куэдт, псэукIэщIэм зыхагъэзэгъэн хуейти, къарурэ жэрдэмкIэ уатекIуэнутэкъым. ИкIи ягъэпэжащ абыхэм къазэрыщыгугъар. Лъэпкъ щIэныгъэм хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIахэр къахэкIащ япэу ЛУГ-р къэзыуха гупым. Къыхэгъэщыпхъэщ гъащIэр абыхэм тыншу къазэрыхущIэмыкIар, я нэгу зэрыщIэкIар политикэ замылымыгъэт, зауэ, мэжэщIэлIагъэ жыпIэми. Я дыгъуасэм нэхърэ пщэдейр нэхъыфIу зэрыщытынур хьэкъыу я фIэщ хъурт абыхэм, а къыхуеджэныгъэрщ а зэманым нэхъ зыIэпахыу щытар.
Ленини еджапIэ къалэ цIыкIум иригъэкIуэкIа лэжьыгъэр къыпхуэлъытэнукъым, зы тхыгъэ кIэщIми къыщыпIуэтэфынукъым. КъыдэкIуэтей щIэблэр щIэныгъэм иришалIэкIэрэ, ахэр щэнхабзэм, гъуазджэм, макъамэм драгъэхьэхащ. Ауэрэ клуб лэжьыгъэхэр ирагъэкIуэкI хъуащ, театр гупжьейхэр къызэIуахащ. Зы махуи зэпымыууэ егъэджэныгъэ программэр нэхъ купщIафIэ зэращIыным, сабийхэм ират щIэныгъэм нэхъри зегъэубгъуным телэжьащ. Апхуэдэурэ школыщIэхэр яухуэ хъуащ, егъэджэныгъэ, щIэныгъэ Iуэхухэм нэхъ зиужьащ.
