Метр миниплI нэхърэ нэхъ лъагэу Урысейм бгы 72-рэ итщ. Абыхэм ящыщу 67-р Кавказ Иным, 2-р Алтайм, 3-р Камчаткэм щыIэщ. Кавказым хиубыдэ бгыхэм ящыщу Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыналъэм хохьэ 16-р. Абыхэм я лъагагъыр метр минитхум ноблагъэ.
Урысеймрэ Куржымрэ я зэпылъыпIэм хуэзэу екIуэкI Безенги блыныр щIыуэпсым и телъыджэхэм хабжэ. Абы километр 13 и кIыхьагъщ. КъуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ Цаннер щхьэдэхыпIэм къыщыщIедзэри, йокIуэкI, къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ Дыхтау нэс зеубгъу. Безенги блыным и щхьэр зэрыщыту мылылъэ абрагъуэхэщ. А щIыпIэм къыр задэхэр, узыдэмыкIыф щыгухэр, зэпэщIэт къурш зэхуэмыдэхэр куэду щызэхэтщи, уи щхьэр ягъэуназэ.
Безенги блыным бгы зыбжанэ хэтщ метр минитхум нэмысу: Катын-Тау, Гестола, Шота Руставели и цIэр зезыхьэ щыгу, Ляльвер, Есенин и цIэр зезыхьэ щыгу.
Катын-Тау бгым метр 4979-рэ и лъагагъщ. А щыгум япэ дыдэу цIыху щыдэкIар 1889 гъэрщ. Абы лъандэрэ ар зэи цIыхуншэ хъуакъым. Бгым узэрыдэкI лъагъуэ зыбжанэ иIэщ, и гугъуагъкIэ зэхуэмыдэу. Катын-Тау илъэс псом уэс телъщ. Къуршым и сыт хуэдэ лъэныкъуэмкIи удэкIыну гугъу ещI мывэ къелъэлъэххэм, уэсукхъуэ щIэх-щIэхыурэ къехым, дунейм и щытыкIэм пIалъэ кIэщIкIэрэ зэрызихъуэжым. Хуабэ дыдэу щытурэ, жьапщэшхуэ къыкъуэууэ уэсукхъуэ къыщехи къохъу. Гъэмахуэм къуршым и щыгум щIыIэр градус пщыкIутхум нэс щехынкIэ мэхъу. И лъапэм къэкIыгъэ зэмылIэужьыгъуэу 3000-м нэблагъэ къыщокI. ХьэкIэкхъуэкIэ, къуалэбзу куэдым ущрохьэлIэ мы щIыпIэм: мыщи, бажи, былътырыкуи, къурш бжэни, тхьэрыкъуи, къуршыбгъи. Метр щиплIкIэ удэкIуеймэ, щыплъагъунущ къурш гуэгуш. Ахэр унагъуэ гуэгушхэм ещхьщ, ауэ тIэкIу нэхъ цIыкIуу аркъудейщ.
1976 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщызэрагъэпэщауэ щыта бгыщхьэ заповедникым хохьэ Катын-Таур. Урысейм щыIэ бгы нэхъ лъагэ дыдэхэм я деж абы ебгъуанэ увыпIэр щеубыд.
Гестола бгыр Безенги блыным хэт нэхъ лъагэхэм ящыщщ. Ар метр 4860-рэ мэхъу икIи Кавказым щыIэ бгыхэм ящыщу узыдэкIыну нэхъ гугъу дыдэу ябж 20-м хохьэ. Урысейм и альпинистхэм япэ разряд зратыну, спортым и мастер хъуну хуейхэм ягъэзэщIэн хуей программэм хохьэ Гестола бгым дэкIыныр. А бгым и ищхъэрэ лъэныкъуэр КуржымкIэ гъэзащ. Ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ Безенги блыным уеплъмэ, Гестола адрейхэм къахыбоцIыхукI и теплъэр щимэу, пирамидэм ещхьу зэрыщытымкIэ. А бгыр цIыхухэм ижь-ижьыж лъандэрэ яцIыхуми, дэкIын щыщIадзар ХVIII лIэщIыгъуэрщ. Гестола бгым япэ дыдэу 1886 гъэм дэкIат Лондон щыIа альпклубым хэта цIыху зыбжанэ. Нэхъ тыншу къалъытэри, ахэр зэрыдэкIар куржы лъэныкъуэмкIэ иIэ лъагъуэрщ. Абы иужькIэ щIадзэри, цIыху куэд ихьащ абы и щыгум. Хэку зауэшхуэм и зэманым бгы дэкIыныр зыми яIуэхуакъым. Ауэ 1959 гъэм «Безенги» альплагерыр къызэIуахащ, унэ цIыкIухэри яухуащ, шхапIэ, медпункт, гъэтIылъыпIэ къыщызэрагъэпэщащ, икIи цIыхухэр уэру къекIуалIэу щIадзащ. Абыхэм нэмыщI, къызэIуахащ альпинистхэр щагъасэ, щагъэхьэзыр еджапIэ. Ди зэманым абы зы илъэсым гупий альпинисту къыщIегъэкI. 2016 гъэ лъандэрэ гъэсэнхэм разряд нэхъ лъагэ кърату, бгыхэм я лъагъуэ гугъухэмкIэ щызекIуэхэу ягъасэ.
Руставели Шота и цIэр зезыхьэ щыгур Урысеймрэ Куржымрэ я гъунапкъэхэм хуозэ. Абы и лъагагъщ метр 4859-рэ. Альпинистхэм фIыуэ ялъагъуркъым а бгыр. Мыбы дэкIыну тегушхуэхэр зэкъуэтIакъуэ дыдэщ, лъагъуэр егъэлеяуэ зэрыгугъум къыхэкIыу. Мы бгым цIэ имыIэу екIуэкIащ, ауэ 1937 гъэм куржы усакIуэ Руставели Шота и цIэр фIащащ. Япэ дыдэу мыбы дэкIахэр Гвалиерэ Квицианирэщ.
Безенги блыным хыхьэ Ляльвер бгыр альпинистхэр зыдэкI нэхъ гугъу дыдэхэм ящыщщ. Ар Безенги блыным и къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ япэ узыхуэзэрщ. Япэ дыдэу мы бгым дэкIар Николадзе Д. и гупырщ, 1929 гъэм. Ляльвер уикIыу Есениным и цIэр зезыхьэ щыгуми, Гестола бгыми узэрыкIуэ лъагъуэ иIэхэщ.
Ляльвер и лъагагъщ метр 4350-рэ. Ар Безенги блыным и къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ хуозэ. Альпинистхэр мы бгым зэрыдэкIыр ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэщ.
Есениным и щыгум метр 4320-рэ и лъагагъщ. УсакIуэм и цIэр бгым фIащащ 1995 гъэм, ар къызэралъхурэ илъэси 100 щрикъум ирихьэлIэу. Ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ удэкIыну зэрыгугъум, зэрышынагъуэм къыхэкIкIэ, альпинистхэр ипщэ лъэныкъуэмкIэ иIэ лъагъуэмкIэ нэхъ зокIуэ.
