ЗэхъуэкIыныгъэхэм я дерсхэр

«Бжыгъэм и дерсхэр» зи фIэщыгъэ урысейпсо егъэджэныгъэ жэрдэмым ипкъ иткIэ 2023 гъэм мазаем и 3-м сыхьэт 12-м щIидзэу Yandex (Яндекс) интернет утыкум дерс зэIуха зыбжанэ щекIуэкIынущ. Къэбэрдей-Балъкъэрым илъэсих хъуауэ къыщыхалъхьэ а пэхуэщIэр (проектыр) иджы дунейм и щытыкIэнур къызэращIэ Iэмалхэмрэ технологиехэмрэ теухуауэ щытынущ.

Налшык къалэм дэт курыт еджапIэ №27-м щекIуэкIыну дерс зэIухахэм хэтынущ КъБР-м бжыгъэрылъанэ зыужьыныгъэмкIэ и министр Ащхъуэт Ислъамрэ КъБР-м егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзоррэ. Езы жэрдэмыр къыхэзылъхьа Yandex интернет утыкум и цIэкIэ дерсхэм хэтынущ «Бжыгъэм и дерсхэр» жэрдэмыр зи нэIэ щIэт Князев Дмитрийрэ Yandex интернет утыкум еджэныгъэ Iэмалхэм зегъэужьынымкIэ и къудамэм и унафэщI Бражник Сергейрэ.

Дунейм и щытыкIэнур къызэрахутэ щIыкIэхэмрэ абыхэм епха технологиехэмрэ ятещIыхьа дерсхэр зэрыкъэралу щIышылэм и 16-м щегъэжьауэ мазаем и 5 пщIондэ щокIуэкI. Егъэджэныгъэ программэр зэхэзылъхьар Yandex интернет гупырщ, абы къызэщIиубыдэ Iуэхугъуэхэр зэщIа зэрыхъум кIэлъоплъ УФ-м ЕгъэджэныгъэмкIэ,  Бжыгъэрылъанэ зыужьыныгъэмкIэ и министерствэхэр. УнэтIакIуэри лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ хъури «Бжыгъэрылъанэ экономикэ» жылагъуэ зэгухьэныгъэрщ.

«Яндекс. Дунейм и щытыкIэнур» интернет напэкIуэцIыр лъэкIыныгъэшхуэ зиIэ утыкущ, интеллект IэрыщIым и Iэмалхэр къигъэсэбэпкIэрэ, дакъикъэ бжыгъэкIэ щIыуэпсым игъуэтыну зэхъуэкIыныгъэхэр къэзылъытэ, дунейм и щытыкIэнум зэрызихъуэжыну щIыкIэхэр къэзыхутэ икIи зэпэзылъыт интернет гъуазэщ ар. Апхуэдэу щыт пэтми, Yandex интернет утыкум и лъэщагъыр нэхъри къэзыIэт IэщIагъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, дунейм и щытыкIэнумкIэ узыгъэгъуазэ Iэмалхэр нэхъри пхуегъэфIэкIуэнущ.

- Апхуэдэ Iэмал зэрыщыIэр къэплъытэмэ, интеллект IэрыщIымрэ бжыгъэмрэ я жьауэм кIуэ пэтми зиубгъуу зэрыкIуэм уеплъмэ, едгъэфIэкIуэн хуейхэм ныбжьыщIэхэр щыдгъэгъуазэмэ игъуэу къыдолъытэ. КъытщIэхъуэ щIэблэм я зэхэщIыкIыр куэдкIэ нэхъ лъагэщ, къежьэ технологиехэм я Iэмалхэмрэ кIуэрабгъухэмрэ къызэраубыдыфыр нахуэщи, гу зылъытэн, егъэфIэкIуэн хуей гуэрхэр дерсхэм къызэрыхаубыдыкIыфынум шэч къытетхьэркъым. Ди дерсхэмкIэ дэ дыхущIокъу иджырей технологиехэм я гъэпсыкIэр зэхэхауэ ныбжьыщIэхэм ябгъэдэтлъхьэну, лэжьыгъэр къызэрызэпэщ щIыкIэм щыдгъэгъуэзэну, нэмыщIыса е нэсу зэхэмыкIа Iуэхугъуэ гуэрхэм я ныбзыр къытетIэтыкIыурэ абы щIэдгъэплъэну. Дэ зыпыIудодз теорие гъущэмрэ псалъэмакъ къущымрэ, ди дерсхэр зэрыщыту джэгукIэ Iэмалхэм тещIыхьащ, къалэн пыухыкIахэр догъэуври, абыхэм я хэкIыпIэхэмрэ жэуапхэмрэ къалъыхъуэу практикэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэхэм идогъэлэжь. А псом къадэкIуэу щIалэгъуалэм едгъэлъагъуну икIи зыхедгъэщIэну дыхуейщ сыт хуэдэ IэщIагъэри зэрыгъэщIэгъуэныр, сыт хуэдэ IэнатIэми щIэщыгъуэ хэплъхьэу зебгъэужьыфыну зэрыщытыр, – жиIащ Бражник Сергей.

Къэралым и жылагъуэ-экономикэ зыужьыкIэм уеплъмэ, нэрылъагъущ абы бжыгъэр тегъэщIапIэ зыщI зэхъуэкIыныгъэхэр къызэрыхихыр, абы хуэкIуэ гъуэгур хишмэ игъуэу къызэрилъытэр. ХэзыщIыкIхэм зэрыжаIэмкIэ, мис а щытыкIэм къегъэув хъыбарегъащ1э технологием и мыхьэнэр ин хъуныр, абыкIэ щIэныгъэ зиIэ IэщIагъэрылажьэхэм я пщIэм хэхъуэныр. - IT-IэнатIэхэм, зэрыгурыIуэгъуэщи, заужь. ИпэкIэ зэхэдмыха, зэи дызримыхьэлIа IуэхугъуэщIэхэр махуэ къэс жыхуаIэм ещхьу гъащIэм къыхохъухь. ГъэщIэгъуэнращи, нэхъыбэр зэпхари хъыбарегъащ1э технологиехращ. Абы къыхэкIыу къызэрымыкIуэу мыхьэнэшхуэ яIэщ курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт еджапIэхэм щIэс сабийхэм бжыгъэмрэ информациемрэ ехьэлIауэ ират дерсхэм. ЩIэныгъэ псори зэуэ къыббгъэдэзылъхьэ къару щыIэкъым. Аращ Iуэхугъуэ пыухыкIахэм ятещIыхьауэ дерсхэр къызэгъэпэщыныр щIэнэхъ тэрэзыр. «Яндекс. Дунейм и щытыкIэнур» апхуэдэ зы лъэбакъуэщ. «Бжыгъэм и дерсхэр» зи фIэщыгъэ жэрдэмыр къэдгъэсэбэпурэ, дэ сабийхэм едгъэщIэнущ а интернет утыкур зэрылажьэ щIыкIэхэр, метеоIэнатIэхэм къыдат хъыбархэр дунейм и щытыкIэнур зыубзыху хъыбарылъэхэм зэрыхэдгъэзагъэ Iэмалхэр едгъэлъагъунущ. Интернетым хыхьэ дэтхэнэми дзыхь хуищIу къызэIуих а напэкIуэцIым и лэжьэкIэр джэгум хэту зэдгъащIэ сабийм и зэхэщIыкIыр «ишытIэну», и гупсысэр нэхъ игъэжаныну къытщохъу. Пэжщ, щIэныгъэр еджэныгъэм къыхокI, ауэ ар тхылъым епха къудей мыхъуу, нэрылъагъу Iэмалхэми ятещIыхьауэ щытын хуейщи, ари къыдолъытэ, ди методикэ нэхъыщхьэри аращ, жыпIэми щыуагъэ хъунукъым, – жеIэ УФ-м Бжыгъэрылъанэ зыужьыныгъэмкIэ и министерствэм Программэхэмрэ пэхуэщIэхэмрэ гъэзэщIэнымкIэ и къулыкъущIапIэм и унафэщI Трубниковэ Татьянэ.

КъулыкъущIэм и псалъэм пэджэжу «Бжыгъэрылъанэ экономикэ» жылагъуэ зэгухьэныгъэм и унафэщI Плуготаренкэ Сергей къыхегъэщ ныбжьыщIэхэм я бзэкIэ епсэлъэн, я дуней тетыкIэм пэджэж IэмалхэмкIэ ядэлэжьэн зэрыхуейр.

- Урысейм щопсэу технологиещIэхэр зыфIэгъэщIэгъуэн, ахэр зэрызэрагъакIуэ Iэмэпсымэхэм я зэпкърылъыкIэмрэ лэжьэкIэмрэ зэзыгъащIэ, зи щыпэ IT-пэхуэщIэхэр зэхэзыгъэувэ ныбжьыщIэ куэд. Абы, шэч хэмылъу, щыхьэт тохъуэ къэралым IT щIэныгъэхэмкIэ иригъэкIуэкI зэпеуэхэмрэ зэхьэзэхуэхэмрэ къыхыхьэ щIалэгъуалэм я бжыгъэр. Зым и дежкIи щэхукъым интеллект IэрыщIыр ди гъащIэм лъэ быдэкIэ къызэрыхэувар, абы къыпхухэмымычыжын зы пкъыгъуэу хэт зэрыхъуар. Iэмалрэ зэфIэкIрэ зиIэ нэхъыжьыIуэхэм къыттохуэ а щытыкIэр зыIэщIэдмыгъэкIыу фIы и лъэныкъуэкIэ дунэтIыну, щIалэгъуалэр зытет гъуэгур зыхащIэу икIи гушхуауэ ар хедгъэшыныр. Си щхьэкIэ, Yandex интернет утыкум и зэфIэкIыр абы зэрыхуэлажьэр си гуапэщ. Сабийхэм я есэныгъэхэм зрегъэужь, я щIэныгъэм хегъахъуэ. А щапхъэри абы и лъэныкъуэкIэ практикэ хъарзынэщ. Нэхъ щIэх-щIэхыурэ къыхэлъхьэн хуей жэрдэмщ, ар гъащIэм къигъэув Iуэхугъуэу зэрыщытыр къэплъытэмэ», – жиIащ Плуготаренкэ Сергей.

«Бжыгъэм и дерсхэр» жэрдэмым къегъэув ныбжьыщIэхэр дунейхутэ (метеоролог) IэщIагъэм хэлъ щхьэхуэныгъэхэм щыгъэгъуэзэныр, дунейм и щытыкIэнур зэпэзышачэ инженерхэм я лэжьыгъэм хэшэныр, къызэрабж есэпымкIэ IэщIагъэлIыр зыпэрыт IэнатIэм хэлъ гъэщIэгъуэнагъхэр егъэлъагъуныр, пэхуэщIэм и менеджерым зэфIигъэкI Iуэхур зыхуэдэр нахуэ хуэщIыныр. Дерсхэм хыхьэнухэм метеорадарымрэ метеожьауэмрэ зищIысыр жраIэнущ, къыхэкIынкIэ хъуну щыуагъэхэм уакъызэрыпекIуэкIыфынум епха щIэныгъэ иратынущ, дунейм и щытыкIэнум ехьэлIауэ яубзыху хъыбарылъэм щымыщу е лейуэ къыхыхьэ информациер зэрыщIагъэщэщым и гугъу хуащIынущ, абыкIэ интеллект IэрыщIыр щхьэпэ зэрыхъури гурагъэIуэнущ.

Дерсхэм сыт щыгъуи ухыхьэфынущ: еджапIэм ущыIэу уи унэт1акIуэм и гъусэу ухэлэжьэфынущ, щхьэзакъуэу е адэ-анэр пщIыгъуу ухэтыфынущ. Дерсхэм яхьынур дакъикъипщIым щегъэжьауэ сыхьэт ныкъуэм нэсщ. Абыхэм къызэщIаубыдэну Iуэхугъуэхэр информатикэмкIэ, географиемкIэ, дунейхэгъуазэмкIэ, есэпымкIэ сабийхэм кърат лэжьыгъэхэм пэджэжу щытынущ. Дерсхэм къыхалъхьэну лэжьыгъэхэр я гугъуагъкIэ лIэужьыгъуищу зэщхьэщокI: пэщIэдзэ классхэм кIуэхэм щхьэкIэ, ику ит классхэм щеджэхэм щхьэкIэ, класс нэхъыжьхэм щIэсхэм щхьэкIэ жиIэу зэхэкIынущ.

«Бжыгъэм и дерсхэр» жэрдэмыр 2018 гъэ лъандэрэ Урысейм щрагъэкIуэкI. Абы и ублэгъуэм ирихьэлIэу къэралым и IT гупхэм дерсхэм къыхалъхьэну лэжьыгъэхэр зэхагъэувэ, ахэр курыт щIэныгъэ щрат IуэхущIапIэхэр зэрылажьэ программэхэм епхауэ зэхалъхьэ, щхьэ закъуэ лэжьыгъэуи гуп лэжьыгъэуи зэщхьэщах. Дерсхэр технологиемрэ программированиемкIэ IэнатIэхэм я дунейм ухэзышэ Iэмалщ, къэкIуэну зэманхэм я экономикэм хуэгъэза лэжьыгъэщ.